Wpływ zagospodarowania zlewni na jakość osadów dennych w wybranych zbiornikach zaporowych

• Autorzy: Jancewicz A. , Dmitruk U. , Sośnicki L. , Tomczuk U. , Bartczak A.

Warianty tytułu

EN

Influence of land development in the drainage area on bottom sediment quality in some dam reservoirs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Z przeprowadzonej analizy zagospodarowania zlewni zbiorników zaporowych w Nieliszu (zlewnia rolnicza) i Rybniku (zlewnia zurbanizowana) wynika, że warunki środowiskowe i antropogeniczne w zlewniach obydwu zbiorników są istotnie różne, co ma odzwierciedlenie w zanieczyszczeniu osadów dennych. Osady denne skumulowane w analizowanych zbiornikach różniły się pod względem wartości podstawowych wskaźników (substancje organiczne, biogeny, makroelementy), a także zawartości metali ciężkich oraz trwałych związków organicznych. Największe wartości większości analizowanych wskaźników zanieczyszczenia osadów dennych oznaczono w przypadku zbiornika w Rybniku. Wyjątek stanowiły azot ogólny, substancje organiczne, wapń, magnez, rtęć, lindan i DDE. Zanieczyszczenia mające charakter antropogeniczny, takie jak WWA i PCB, występowały w osadach ze zbiornika w Rybniku w ilościach dwukrotnie większych niż w osadach ze zbiornika w Nieliszu. Znaczna kumulacja cynku, kadmu i ołowiu może być wynikiem przemysłowego zagospodarowania zlewni zbiornika rybnickiego. Arsen, miedź i rtęć, których średnie geometryczne stężenia były większe w osadach dennych ze zbiornika w Nieliszu traktowane są jako zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego.

EN

Analysis of land development in the drainage areas of the Nielisz dam reservoir (rural drainage area) and Rybnik dam reservoir (urban drainage area) has revealed significant differences in the environmental and anthropogenic conditions between them, which are reflected in the pollution of bottom sediments. The bottom sediments in the two reservoirs differed in the values of main pollution parameters (organic substances, nutrients and macroelements), as well as in the concentrations of heavy metals and durable organic compounds. Except for total nitrogen, organic matter, calcium, magnesium, mercury, lindane and DDE, the highest concentrations of the pollutants being analyzed were measured in the Rybnik dam reservoir. In the Rybnik dam reservoir, bottom-sediment concentrations of anthropogenic pollutants such as PAHs and PCB were twice as high as in the Nielisz dam reservoir. The comparatively high accumulation of zinc, cadmium and lead seems to be attributable to the industrial activities in the drainage area of the Rybnik dam reservoir. Arsenic, copper and mercury, whose geometrical means of concentration were higher in the bottom sediments from the Nielisz dam reservoir, are regarded as pollutants associated with agricultural activities.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik zaporowy; osady denne; presja antropogeniczna; metale ciężkie; WWA; pestycydy; polichlorowane bifenyle

EN

dam reservoir; bottom sediments; anthropogenic pressure; heavy metals; PAH; pesticides; PCB

• Wydawca: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Oddział Dolnośląski
• Czasopismo: Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 34, nr 4
• Strony: 29--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., wykr.

Twórcy

autor

Jancewicz A.

autor

Dmitruk U.

autor

Sośnicki L.

autor

Tomczuk U.

autor

Bartczak A.

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa,

Bibliografia

• 1. K. BARBUSIŃSKI, W. NOCOŃ: Zawartość związków metali ciężkich w osadach dennych Kłodnicy. Ochrona Środowiska 2011, vol. 33, nr 1, ss. 13–17.
• 2. E. SZALIŃSKA, A. KOPERCZAK, A. CZAPLICKA-KOTAS: Badania zawartości metali ciężkich w osadach dennych dopływów Jeziora Goczałkowickiego. Ochrona Środowiska 2010, vol. 32, nr 1, ss. 21–25.
• 3. L. WOLSKA, K. MĘDRZYCKA: Ocena ekotoksyczności osadów dennych z portów morskich w Gdańsku i Gdyni. Ochrona Środowiska 2009, vol. 31, nr 1, ss. 49–52.
• 4. K. BARBUSIŃSKI, W. NOCOŃ, K. NOCOŃ, J. KERNERT: Rola zawiesin w transporcie metali ciężkich w wodach powierzchniowych na przykładzie Kłodnicy. Ochrona Środowiska 2012, vol. 34, nr 2, ss. 33–38.
• 5. A. CZAPLICKA-KOTAS, Z. ŚLUSARCZYK, J. ZAGAJSKA, A. SZOSTAK: Analiza zmian zawartości jonów wybranych metali ciężkich w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994–2007. Ochrona Środowiska 2010, vol. 32, nr 4, ss. 51–56.
• 6. M. HOFMAN, L. WACHOWSKI: Badania zawartości platyny i ołowiu w glebie wzdłuż głównych dróg wylotowych z Poznania. Ochrona Środowiska 2010, vol. 32, nr 3, ss. 43–47.
• 7. W.P. BALCERZAK, S.M. RYBICKI: Ocena stopnia zagrożenia wody eutrofizacją na przykładzie zbiornika zaporowego w Świnnej Porębie. Ochrona Środowiska 2011, vol. 33, nr 4, ss. 67–69.
• 8. Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl/bdl).
• 9. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2009 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin 2010.
• 10. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2010 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin 2011.
• 11. K. LOSKA, D. WIECHUŁA: Możliwości rekultywacji eutroficznych zbiorników wody podgrzanej na przykładzie Zbiornika Rybnickiego. Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów 2000, nr 6, ss. 229–235.
• 12. Stan środowiska w województwie śląskim w 2010 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Katowice 2011.
• 13. Stan środowiska w województwie śląskim w 2009 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Katowice 2010.
• 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony. Dz. U. nr 55, poz. 498.
• 15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 19 września 2001 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, dla gruntów występujących w miejscu przeznaczenia. Dz. U. nr 165, poz. 1359.
• 16. I. BOJAKOWSKA: Kryteria oceny zanieczyszczenia osadów wodnych. Przegląd Geologiczny 2001, vol. 49, nr 3, ss. 213–218.
• 17. E. JEKATIERYNCZUK-RUDCZYK, P. ZIELIŃSKI, A. GÓRNIAK: Stopień degradacji rzeki wiejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie Białegostoku. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 2006, vol. 6, nr 2, ss. 143–153.
• 18. J.I. GAWDZIK: Specjacja metali ciężkich w osadzie ściekowym na przykładzie wybranej oczyszczalni komunalnej. Ochrona Środowiska 2010, vol. 32, nr 4, ss. 15–19.
• 19. A. JANCEWICZ, U. DMITRUK, B. TABORYSKA: Antropogeniczne uwarunkowania zanieczyszczenia metalami ciężkimi wód i osadów dennych rzeki Utraty. W: Antropogeniczne oddziaływania i ich wpływ na środowisko wodne, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa 2009, ss. 13–26.
• 20. J. ZYŚK, A. WYRWA, Y. ROUSTAN, M. PLUTA: Zintegrowana analiza oddziaływania rtęci emitowanej z polskiego sektora energetycznego. W: Rtęć w środowisku – identyfikacja zagrożeń dla zdrowia człowieka [red. L. FALKOWSKA], Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010, ss. 50–56.
• 21. M. ZAŁĘSKA-RADZIWIŁŁ, M. ŁEBKOWSKA, R. KALINOWSKI: Badania wpływu bezpiecznych stężeń wybranych WWA na biocenozę wodną. Ochrona Środowiska 2008, vol. 30, nr 4, ss. 19–28.
• 22. M. TOBISZEWSKI, J. NAMIEŚNIK: PAH diagnostics ratios for the identification of pollution emission sources. Environmental Pollution 2012, Vol. 162, pp. 110–119.
• 23. A.O. BARAKAT, A. MOSTAFA, T.L. WADE, S.T. SWEET, N.B. El SAYED: Spatial distribution and temporal trends of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in sediments from lake Maryut, Alexandria, Egypt. Water Air and Soil Pollution 2011, Vol. 218, pp. 63–80.
• 24. U. DMITRUK, M. PIAŚCIK, J. DOJLIDO, B. TABORYSKA: Badania sorpcji i desorpcji wybranych niebezpiecznych związków organicznych w układzie woda/osady denne. Ochrona Środowiska 2008, vol. 30, nr 3, ss. 21–25.
• 25. Trwałe zanieczyszczenia organiczne. Tom I. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2003.
• 26. A. PICHLA, S. JAKIMIUK, A. NIEDABYLSKI: Zbiornik wodny w Nieliszu w dorzeczu Wieprza. Gospodarka Wodna 2011, nr 10, ss. 422–428.