Pochodzenie siarczanów w wodach Górnośląskiego i Zagłębia Węglowego w świetle badań izotopowych

Pluta, I.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Pochodzenie siarczanów w wodach Górnośląskiego i Zagłębia Węglowego w świetle badań izotopowych

Autorzy

Pluta I.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

http://sitg.pl/przeglad-gorniczy/

Identyfikatory

Warianty tytułu

Origin of sulfates in Uppersilesian Coal Basin waters in the light of isotopic research

Języki publikacji

Abstrakty

Siarczany w wodach kopalń Górnośląskiego Zagłębia Węglowego' pochodzą z ewaporatów i minerałów siarczanowych różnych epok geologicznych oraz z minerałów siarczkowych, siarki siarczanowej, siarki organicznej zawartych w utworach karbońskich, a także i z siarkowodoru. W południowej części GZW, w zasięgu oddziaływania zapadliska przedkarpackiego, występują w wodach stropowych utworów karbonu siarczany z minerałów siarczanowych ery mezo-zoicznej (od triasu do trzeciorzędu-karpatu, natomiast na obszarze pokrytym trzeciorzędem siarczany z ewaporatów i minerałów siarczanowych utworów morskich tego okresu. W rejonach okien hydrogeologicznych oraz przy granicy trzeciorzędu stwierdzono siarczany pochodzące z minerałów węglanowo-siarczanowych wykrystalizowanych w utworach karbonu. Niektóre z nich, zwłaszcza ' na obszarze występowania osadów chemicznych trzeciorzędu, zo- f stały zredukowane bakteryjnie. Siarczany geogeniczne pochodzące z różnych źródeł charakteryzują generalnie odmienne składy izo-1 topowe. Oznaczenia 5MS i 818O umożliwiają więc ich szczegółowe rozpoznanie i identyfikację.

Sulfates in the waters of Uppersilesian Coal Basin origin from evaporates and sulfate minerals of various epochs as well as sulfide minerals, sulfate sulfur, organic sulfur contained in the Carboniferous formations and also from hydrogen sulfide. In the southern part of Uppersilesian Coal Basin, within the range of the Carpathian Foredeep influence, in the Carboniferous formations roof waters occur sulfates from sulfate minerals of the Mesozoic Era {from the Trias up to the Tertiary - the Carpathian (the Upperhelvetian)} however on the area covered by the Tertiary the sulfates from evaporates and minerals of sea sulfate formations of that period. In the regions of hydrological windows as well as at the Tertiary border the sulfates originating from carbonate-sulfate deposits cristalized from the Carboniferous formations have been found. Some of them, especially on the area of the Tertiary chemical deposits occurence, have been reduced by bacteries. Geo-genetic sulfates originating from various sources are generally characterised by a distinct isotopic composition. So determination of 834S and 818O makes possible their detailed recognition and identification.

Słowa kluczowe

górnictwo węglowe wody kopalniane badania izotopowe

coal mining mine waters isotopic research

Wydawca

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa

Czasopismo

Przegląd Górniczy

Rocznik

2002

Tom

T. 58, nr 3

Strony

36--43

Opis fizyczny

Bibliogr. 43 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Pluta I.

Główny Instytut Górnictwa - Katowice

Bibliografia

1. Banaś M., Clauer N. Środoń J.: Próba odtworzenia historii terminej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na podstawie datowań illitu/smektytu z poziomów piroklastycznych. 1996, s. 6-12
2. Bukowiecki K., Szaran J.: Zawarość tlenu i siarki w anhydrytach z serii solonośnej Wieliczki i Bochni. Przegląd Geologiczny, 1997, nr 8, s. 816-818
3. Buła Z., Jua D.: Litostratygrafia rowu przedgórskiego Karpat w rejonie Śląska Cieszyńskiego. Zeszyty Naukowe AGH, Kwartalnik Geologia, 1983, t. 9, z. 5, s. 6-27
4. Codyniecka L.: Utwory diagenetyczne w kopalni ,,Czeczott". Przegląd Górniczy, 1987, nr 10, 10-11
5. Claypool G.E., Holser W.T., Kaplan I.R., Sakai H., Zak I.: The age curves of sulphur and oxygen isotopes in marine sulphates and their mutual interpretation. Chemical Geology, 1980, t. 28, s. 199-206
6. Czermiński J., Osmólski T.: Stosunki izotopowe siarki i węgla w rudzie siarki i utworach jej towarzyszących. Kwartalnik Geologiczny, 1974, t. 18, nr 3, s. 334-356
7. Derda M., Mikołajczuk A., Wierzniecki R., Chmielecki A.: Polish coal characteristic. Nukleoinka, 2002
8. Doktorowicz-Hrebnicki S.: Mapa geologiczna Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, cz. B strukturalna, Warszawa
9. Dowgiałło J.: Pochodzenia siarczanów w niektórych polskich wodach podziemnych w świetle oznaczeń [delta]34S. Przegląd Geologiczny 1975, nr 5, s. 282-283
10. Gat J.R., Gonfiantini R.: Stable isotope hydrology. I.A.E.A. Vienna, 1981, s. 35-84
11. Hałas S., Mioduchowski L.: Skład izotopowy tlenu w wapniowych i strontowych minerałach siarczanowych i siarczanach różnych różnych wód z różnych okolic Polski. Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska Lublin - Polonia, 1978, t. 33, nr 12, Sec. AAA, s. 115-129
12. Hałas S., Wałęcewicz W.: Direct extraction of sulfur dioxide from sulfates isotopic analysis. Analitical Chemistry, 1981, t. 53, s. 685-689
13. Hałas S., Pluta I.: Empirical calibration of isotope thermometer [delta]18O(SO4) - [delta]18O(H2O) for low temperature brines. W: Book of abstractes V isotope workshop, Kraków 2000, AGH, s. 68-71
14. Harańczyk Cz., Lis J.: Skład izotopowy siarki, typermorfizm i ontogeneza siarczków i siarczanów ze skał mezo- i paleozoicznych obszaru śląsko-krakowskiego. Przegląd Geologiczny, 1976, nr 19, s. 259-262
15. Holser W.T., Kaplan I.R.: Isotope gechemistry of sedimentary sulphates. Chemical Geology, 1966, t. 1, nr 2, s. 93-135
16. Jurkova A.: Starba karpackie prehlubne a flysuvych prkrasu na sv. Morave, Cas pro, min. a geol., 1976, t. 21, nr 4, s. 343-360
17. Kasprzyk A.: Oxygen and sulphur isotope composition of Badenian (Middle Miocene) gypsum deposits in southern Poland: a preliminary study. Geological Quaterly, 1997, t. 41, nr 1 , s. 53-60
18. Klaus W., Pak E.: Neue Beitrage zur Datierung von Evaporiten des Ober-Perm. Carinthia, 1974, t. 164, nr 84, s. 79-85
19. Kotas A.: Uwagi o metamorfiźmie węgla Zagłębia Górnośląskiego. Zeszyty Naukowe AGH, 1971, Seria Geologia nr 292, z. 14, s. 7-24
20. Kotas A.: Zarys budowy geologicznej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Materiały 54 Zjazdu PTG, Wyd. Geol. Warszawa 1982, s. 45-55
21. Kovalevyh V.M., Czapowski G., Hałas S., Peryt T.M.: Chemiczna ewolucja solanek cechsztyńskich basenów ewaporytowych Polski: badania inkluzji fluidalnych w halicie z poziomów soli Na1-Na4, Przegląd Geologiczny, 2000, t. 48, nr 5, s. 448-454
22. Krouse H.R.: Sulphur isotopes in our environmental, Hanbook of Environmental isotope geochemistry. The Terrestrial Environmental Fritz P., Fontes J.Ch., Elsevier, 1980, s. 435-471
23. Lloyd R.M.: Oxygen isotope behaviour in sulphate water system. J. Geophys. Res., 1968, nr 73, s. 6099-6110
24. Majorowicz J.: Związki pola geotermicznego z uwzględnieniem w polskich basenach węglowych. 1978, t. 37, s. 494-500
25. Michael R.: Über Steinsalz und Sole in Oberschlesien Jb. Preuss. Geol. Landesanst., Berlin, 1978, t. 1, s. 34
26. Migaszewski Z.: Zastosowanie stabilnych izotopów węgla, tlenu, siarki i strontu w sedymentologii osadów węglanowych. Zarys problematyki. Przegląd Górniczy, 1989, t. 37, s. 494-500
27. Mizutani Y.: An improvement in the carbon-reduction method for the oxygen isotopic analysis of sulphates. Geochemistry Journal, 1971, t. 5: s.69-77
28. Mizutani Y., Rafter T.A.: Oxygen isotopic composition of sulphates. Oxygen isotopic fractionation in the bisulphates ionwater system. N.Z.J. Sci., 1969, nr 12, s. 54-59
29. Muzitani Y., Rafter T.A.: Isotopic behaviour sulphate oxygen in bacterial reduction of sulphate. Geochem. J., 1973, nr 6, s. 183-191
30. Pałys J.: Wody typu siarczanowo-sodowego i węglanowo-sodowego na Górnym Śląsku. Przegląd Geologiczny, 1966, nr 5, s. 229-232
31. Pałys J.: Pochodzenie słownych wód w karbonie ważniejszych Zagłębi Węglowych Europy na tle ich geologicznego rozwoju. Prace Instytutu Geologicznego, 1971, t. 62
32. Pierre C.: Evaporite and Hydrocarbons. B.C. Schreiber (ed.) Columbia University Press. New York, 1988, s. 300-344
33. Pilot J., Rosler J., Muller P.: Zur geochemischen Enwicklung des Meerwasser und marine Sedimente im Phaneozeoikum mittles Untersuchungen von S- O- un C-Isotopen. Neue Bergbautechnik. 1972, t. 2, nr 3, s. 161-168
34. Pluta I.: Wykorzystanie badań izotopowych siarki i tlenu siarczanów do identyfikacji ich pochodzenia w wodach kopalni ,,Chwałowice", Materiały III Konferencji Naukowo-Technicznej ,,Ochrona środowiska w aspekcie gospodarki wodnej oraz gospodarczego wykorzystania odpadów i metanu w Rybnickim Okręgu Przemysłowym". Jastrzębie Zdrój, 1998, s. 55-60
35. Pluta I.: Siarczanych w wodach kopalni Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Przegląd Górniczy, 1999, nr 7-8, s. 15-18
36. Pluta I.: Wykorzystanie badań siarczanów do identyfikacji wód w prognozach zagrożenia wodnego kopalń południowo-zachodniego obszaru GZW. Przegląd Góniczy, 2000, nr 6, s. 18-22
37. Pluta I.: Wody południowo-zachodniej częsci Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na przykładzie badań izotopowych i chemicznych w kopalni ,,Morcinek"
38. Pluta I., Hałas S.: Sources of some sulphates from brines in coal mines of the southern Upper Silesian Coal Basin (poland) inferred from aulphur isotopes. W: Proceedings Isotopen Kolloquium Freiberg 1996, s. 215-219
39. Pluta I., Hałas S., Kasperczyk P.: Minerały w węglu KWK ,,Marcel" w aspekcie badań izotopowych ([delta]34S, [delta]18O, [delta]13C), Materiały Zjazdu PTChem Katowice 2001
40. Pluta I. Hałas S.: Skład izotopowy siarki i tlenu siarczanów wód z utworów ery mezozoicznej
41. Thode H.G.: Stable isotopes in asessment of natural antropogenic sulphur in the environmental. John Wiley&Sons Ltd., Ed. By H.R. Krouse and V.A. Grinienko, 1991, s. 2-25
42. Topińska-Luchter A.: Problems concerning the relations between the microflora and the chemism of the water in sulphur sources, Prac. Kom. Farmac. PAU, 1951, 3, s. 225-299
43. Różkowski A., Wilk Z.: Zagadnienia hydrogeologiczne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego północno-wschodniego obrzeżenia. Materiały 54 Zjazdu PTG, Wyd. Geol. Warszawa, 1982, s. 72-85

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPL9-0006-0018