Analiza zmian mikrostruktury i właściwości lutowi stosowanych w witrażach w okresie od XIII do XX wieku

• Autorzy: Garbacz H. , Pura J. , Zwolińska M. , Hensel Z. , Kurzydłowski K. J.

Warianty tytułu

EN

Analysis of changes in microstructure and properties of solder in stained-glass windows within in the period of XIIIth to XXth century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem badań były 22 fragmenty lutowi pochodzących z witraży wykonanych w okresie od XIII do XX wieku w obiektach sakralnych z terenu Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Belgii, Niderlandów i Polski. Celem przeprowadzonych badań było określenie cech wspólnych lutowi w zakresie składu chemicznego użytych materiałów oraz zastosowanych technologii, a także wskazanie parametrów, które pozwolą na identyfikację złączy witraży z nieznanego miejsca lub okresu pochodzenia. W ramach pracy dokonano analizy źródeł literaturowych na temat wydobycia i metalurgii ołowiu w Europie od XIII wieku. Badane próbki charakteryzowano na podstawie analizy makroskopowej, obserwacji mikroskopowych oraz pomiarów mikrotwardości. Wykonano także szczegółowe badania składu chemicznego za pomocą mikroanalizy rentgenowskiej (EDS), spektroskopii promieniowania rentgenowskiego (XRF) oraz spektroskopii elektronów Auger (AES). Ponadto przeprowadzono analizę składu fazowego metodą dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego. Badania makroskopowe wykazały charakterystyczne cechy topograficzne oraz barwy powierzchniowych nalotów. Na powierzchniach bocznych niektórych próbek ujawniono odciski będące śladami po procesie walcowania wzdłużnego. Zauważono także charakterystyczne cechy stanu powierzchni lutowi w zależności od miejsca ich pochodzenia. Na podstawie analizy składu chemicznego ujawniono podobieństwa oraz cechy charakterystyczne próbek pochodzących z poszczególnych obszarów Europy.

EN

Object of the studies were 22 pieces of solder from the stained-glass windows. Samples were collected from historical places from the Great Britain, Spain, Belgium, the Netherlands and the Poland in the period of XIIIth to XXth century. On the basis of data from literature the history of mining and metallurgy of lead in Europe were described. The aim of the study was to determine the common characteristics of the samples, including similarities in the chemical composition of the materials and technology used. Far-reaching aim was to determine the parameters that will allow the identification of stained-glass joints with an unknown place or period of origin. The samples were characterized using macroscopic and microscopic observations. The mechanical properties of the solders were analyzed by microhardness tests. The investigations of the chemical composition using energy-dispersive X-ray microanalysis (EDS), X-ray spectroscopy (XRF), Auger electron spectroscopy (AES) and phase analysis by X-ray diffraction were performed. In the macroscopic analysis the geometry and deposits on the surface of the samples were described. It has been found that the shape of the samples depends on the technology which was used for solder production. Characteristic relief on the samples after rolling process was observed. The colour and type of the deposits are connected with place of the solder origin. In the case of EDS analysis the relationship between chemical composition and the period of solder creation was observed.

Słowa kluczowe

PL

ołów; witraże; charakterystyka mikrostruktury; EDS

EN

lead; stained-glass windows microstructure characterization; EDS

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Inżynieria Materiałowa
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 32, nr 3
• Strony: 168--175
• Opis fizyczny: Bibliogr. 4 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Garbacz H.

autor

Pura J.

autor

Zwolińska M.

autor

Hensel Z.

autor

Kurzydłowski K. J.

• Wydział Inzynierii Materiałowej, Politechnika Warszawska,

Bibliografia

• [1] Rzepińska M.: Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego. Arkady, Warszawa (1989).
• [2] Kalinowski L., Małkiewiczówna H., Heine L., Karaszkiewicz P.: Średniowieczne witraże Kościoła mariackiego w Krakowie. Studia i Materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie, tom VII.
• [3] Dziekoński T.: Metalurgia miedzi, ołowiu i srebra w Europie Środkowej od XV do końca XVII w. PAN (1963).
• [4] Praca zbiorowa pod redakcją A. Bolewskiego: Surowce mineralne świata; Cynk-Zn, Ołów-Pb, Kadm-Cd. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa (1978).