Materiały stosowane w łożyskach ślizgowych - stan obecny i tendencje rozwojowe

• Autorzy: Kostrzewa S. , Kowalczyk S. , Rożniatowski K.

Warianty tytułu

EN

Materials used in slide bearings - a present state and development tendency

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach siedemdziesiątych XX w. zmieniły się rodzaje stopów łożyskowych, stosowanych w silnikach spalinowych pojazdów. Stopy na osnowie cyny lub ołowiu ustąpiły miejsca brązom ołowiowym, a przede wszystkim stopom na osnowie aluminium. Stopy łożyskowe na osnowie cyny pozostały nadal w dużych silnikach (np. okrętowych), turbinach parowych oraz urządzeniach stacjonarnych. Najważniejsze materiały stosowane na monolityczne łożyska ślizgowe nie uległy większej zmianie w czasie ostatnich dwudziestu lat. Można zaobserwować tylko niewielkie zmiany i modyfikacje stopów przeznaczonych na łożyska wielowarstwowe, z wykorzystaniem tej samej grupy materiałów, zależnie od specyfiki rozwiązań konstrukcyjnych łożysk i ich zastosowań. Informacje producentów wskazują, że rozwój materiałów łożyskowych będzie postępował w dalszym ciągu podobnie, ewentualne zmiany w materiałach łożyskowych mogą zostać wymuszone poprzez ograniczenia ekologiczne oraz koszt stosowanych materiałów. Nową grupą materiałów wykorzystywanych do wytwarzania łożysk są polimery. Wytwarzane są one z różnych materiałów polimerowych i często cechuje je samosmarowność, prowadząca do większej płynności pracy i większej trwałości. Łożyska te są odporne na korozję, tanie oraz zapewniają lepsze tłumienie drgań w porównaniu z łożyskami wykonanymi z metalu. Typowymi ich zastosowaniami sąpanwie łożyskujące turbiny wodne, elementy instalacji wodnych, urządzeń rolniczych, kolejowych, chemicznych, samochodowych pomp paliwowych i amortyzatorów, lodówek, klimatyzatorów, kuchenek, zmywarek, kserografów, drukarek i wielu innych. Analizy wskazują, że rola łożysk z tworzyw polimerowych wykorzystywanych w technice systematycznie wzrasta.

EN

In the seventies of the 20ieth century, bearing alloys used in combustion engines of vehicles have changed. Tin or lead matrix materials have been replaced by lead bronzes and most of all aluminium based alloys. The tin matrix bearing alloys were still used in large engines (shipping) steam turbines as well as stationary machines. The present state of the most important materials used for slide bearings have not radically changed since the last 20-years. Only small changes and modifications of alloys used for multilayered bearings, which usually utilize the same group of materials, can be observed depending on design solution of a given bearing and application. The analysis of fundamental trends shows that the future development of bearing materials will follow this philosophy. Possible changes in bearing materials can by induced by ecological factors as well as the price of materials applied. The new group of materials used for bearings are plastics. Those bearings are made of a variety of polymer materials and are often self-lubricating providing smooth operation and greater durability. This bearings are corrosion resistant, cost-effective and deliver better vibration damping than metal bearings. Typical application include: the bear bushing for water turbines, hydromechanical engineering, agricultural machines, railroad applications, shut-off values, chemical industry, automotive fuel pumps and shock absorbers, refrigerators, air conditioners, ovens, dishwashers, photocopy machines, printers and peripheral equipment, and many others. The analysis shows that the role of plastic bearings is systematically increasing.

Słowa kluczowe

PL

łożyska ślizgowe; stopy łożyskowe; wytwarzanie łożysk; łożyska ślizgowe z materiałów polimerowych

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Inżynieria Materiałowa
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 28, nr 5
• Strony: 840--845
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys.

Twórcy

autor

Kostrzewa S.

autor

Kowalczyk S.

autor

Rożniatowski K.

• Wydział Mechaniczny Wojskowej Akademii Technicznej,

Bibliografia

• [1] Kozłowiecki H.: Łożyska tłokowych silników spalinowych. WKiŁ, Warszawa 1982
• [2] Diagrammy sostojanij mietałliczeskich sistiem: Sn-Sb-Cu; Al.-Cu; Al.-Sn. Akadiemija Nauk SSSR/Rossijskaja Akadiemija Nauk, Moskwa 1972, 1984, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990
• [3] Norma PN-ISO 4381:1997 – Odlewnicze stopy ołowiu i cyny na łożyska ślizgowe wielowarstwowe
• [4] Katalog łożysk ślizgowych; BIMET SA, Gdańsk-Oliwa 2001
• [5] Norma PN-92/M-87030: Łożyska ślizgowe – Taśmy dwuwarstwowe stal-brąz
• [6] Bearing materials, „Miba Gleitlager AG.”, miba_lagerbauarten_englisch. pdf, 2000
• [7] Muller M.: Moderne Motoren benötigen Gleitlager aus modernen Werkstoffen. Werkstoffe im Automobilbau 97/98, MTZ
• [8] Norma PN-ISO 4378-1:2002: Łożyska ślizgowe – Terminy, definicje i klasyfikacja – Część 1: Konstrukcja, materiały łożyskowe i ich właściwości
• [9] Norma PN-ISO 12301:2001: Łożyska ślizgowe – Techniki kontroli jakości oraz sprawdzanie cech geometrycznych i własności materiałowych
• [10] Dyrektywa 2000/53/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji
• [11] Entscheidung des Rates vom 20. September 2005 zur Anderung des Anhangs II der Richtlinie 2000/53/EG des Europäischen Parlaments und des Rates uber Altfahrzeuge
• [12] Adam A., Staschko K.: Bleifreie Schichten für Lageranwendungen. Galwanotechnik 06/2005
• [13] www.inbear.pl
• [14] www.ensinger.pl
• [15] www.garlockbearings.com