Przełom ekofilozoficzny w myśleniu według Zdzisławy Piątek

• Autorzy: Fiut I. S.

Warianty tytułu

PL

The Eco-philosophical Breakthrough: Zdzisława Piątek’s Concept

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the opinion of Zdzisława Piątek, the eco-philosophical breakthrough has its genesis in the development of 20th century new axiology indicating, that the value of “sustainability of life” constitutes the highest value for man. On the moral plane, it becomes the source of biocentric and and ecocentric attitudes, lessening human “species chauvinism”. Such attitudes are characterized by the profound axiological conviction that nature as the original environment of human existence possesses internal value, and therefore must constitute the source of ethical concern as a morally vital object. Consequently, man as a source of ethical choices should be responsible for nature’s mode of being, which is strictly related to the quality of his life and dignity, as well as defines the fate of future generations of mankind. According to Zdzisława Piątek, the development of natural and biological sciences constitutes another important cause of eco-philosophical breakthrough. Presently, these sciences provide vast rational knowledge concerning the real relationships between humans, both their biological and cultural essence, and their natural living base. This knowledge provides not only assumptions and arguments for the eco-philosophy, but also broadens the spaces of reflection over the role and place of man within the natural being, and also the future of this natural coexistence. Zdzisława Piątek also believes that the progress of natural and biological sciences must be evolution-oriented on the level of philosophical analysis, and should correspond to the development of social sciences and humanities in order, that the understanding of man as a link of historical process of evolution would be possible, alongside his mind and its symbolic outcomes, creating his culture and generating the forms of social interactions. This knowledge presents the real situation of man within the system of biosphere and renders it possible for him to make critical use of scientific achievements in order to assure a harmonious coexistence of people and nature, as well as the further development of their specific species characteristics, the expression of which is culture. Zdzisława Piątek also criticizes the idealistic and radically anthropocentric attitudes which juxtapose the cultural essence of man with his relationships with the natural determinants of his existence, for instance the concept of “intelligent design”. Such attitudes limit the freedom of scientific research and prevent the rational use of scien-tific discoveries that could serve the improvement of the quality of human life and actual dignity of man.

PL

Przełom ekofilozoficzny w myśleniu w świetle rozważań filozoficznych Zdzisławy Piątek ma swoją genezę w rozwoju w XX wieku nowej aksjologii wskazującej, że najwyższą wartością dla człowieka staje się wartość „trwałości życia”, która na płaszczyźnie moralnej staje się źródłem postaw biocentrycznych oraz ekocentrycz-nych, osłabiających jego „szowinizm gatunkowy”. Postawy te cechuje głębokie przekonanie aksjologiczne, że przyroda jako naturalne środowisko istnienia człowieka ma wartość wewnętrzną, a więc musi być źródłem troski etycznej jako przedmiot ważny moralnie, a człowiek jako podmiot wyborów etycznych powinien odpowiadać za jej kondycję bytową, która ściśle łączy się z jego jakością życia oraz godnością i określa również losy przyszłych pokoleń gatunku ludzkiego. Drugą ważną przyczyną przełomu ekofilozoficznego w myśleniu według tej myślicielki jest rozwój nauk przy-rodniczych i biologicznych, które dostarczają obecnie szerokiej wiedzy racjonalnej na temat rzeczywistych związków człowieka, jego biologicznej, ale i kulturowej natury z jego bytowym podłożem przyrodniczym. Wie-dza ta dostarcza nie tylko przesłanek i argumentów dla rozwoju myślenia zorientowanego ekofilozoficznie, ale poszerza przestrzenie refleksji aksjologicznej nad rolą i miejscem człowieka w bycie przyrodniczym oraz przy-szłości tej naturalnej koegzystencji. Piątek sądzi również, że postęp nauk przyrodniczych oraz biologicznych musi być na poziomie analizy filozo-ficznej zorientowany ewolucyjnie i musi korespondować z rozwojem nauk społecznych i humanistycznych, by możliwe było rozumienie człowieka jako ogniwa dziejowego procesu ewolucji wraz z jego umysłem oraz jego symbolicznymi wytworami, tworzącymi jego kulturę i generującymi formy społecznych interakcji. Ma bowiem świadomość, że wiedza ta uświadamia realną sytuację człowieka w systemie biosfery i pozwala na krytyczne wykorzystywanie osiągnięć nauki w celu harmonijnej koegzystencji ludzi z przyrodą oraz dalszy rozwój ich specyficznie gatunkowych cech, których wyrazem jest właśnie kultura. Krytykuje również stanowiska ideali-styczne i skrajnie antropocentryczne, przeciwstawiające kulturową naturę człowieka jego związkom z przyrod-niczymi determinantami jego bytowania – np. koncepcję inteligentnego projektu (the intelligent design). Stano-wiska takie ograniczają bowiem wolność badań naukowych i uniemożliwiają wykorzystywanie rozumne odkryć naukowych do podniesienia jakości życia ludzi i rzeczywistej godności człowieka.

Słowa kluczowe

EN

ecophilosophy; biocentrism; ecocentrism; new ecological ethics

PL

ekofilozofia; biocentryzm; ekocentryzm; nowa etyka ekologiczna

• Wydawca: Lublin University of Technology
• Czasopismo: Problemy Ekorozwoju
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 6, nr 1
• Strony: 95--106
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz.

Twórcy

autor

Fiut I. S.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Humanistyczny, Katedra Kulturoznawstwa i Filozofii, ul. Gramatyka 8a, 30-071 Kraków,

Bibliografia

• 1. DAWKINS R.., Samolubny gen, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• 2. FIUT I.S., Konsiliencyjny model nauki Edwarda O. Wilsona, w: Ideał nauki i wartości w filozofii XIX i XX wieku, „Idee i Myśliciele”, t. VI, red. Fiut I.S., Kraków 2004.
• 3. FIUT I.S, Ewolucyjna i komunikacyjna koncepcja umysłu, w: Tożsamość-podmiot - komunikowanie, „Idee i Myśliciel”, t. X, red. Fiut I.S., Kraków 2009.
• 4. GELLE-MANN M., Kwarki i jaguar. Przygody z prostotą i złożonością, Wydawnictwo CIS, Warszawa 1996.
• 5. HULL Z., Ekofilozofia i środowisko przyrodnicze, w: Świadomość środowiska, red. Galewicz W., Universitas, Kraków 2006.
• 6. JACOB F., Historia i dziedziczność, PIW, Warszawa 1973.
• 7. JACOB F., Gra możliwości. Eseje o różnorodności życia, PIW, Warszawa 1987.
• 8. JACOB F., Mysz, mucha i człowiek, PIW, Warszawa 1999.
• 9. ŁATOWSKI K., Ekologia a filozofia. Od ekologii jako wiedzy biologicznej, do ekologii ja-ko wiedzy humanistycznej, w: Wprowadzenie do filozoficznych problemów biologii, red. Pa-puziński A., Branta, Bydgoszcz 2001.
• 10. MARGULIS L., Symbiotyczna planeta, Wydawnictwo CIS, Warszawa 2000.
• 11. MILLER G., Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004.
• 12. PIĄTEK Z., Przyroda i wartości, w: Szamańska B., Wartość bycia. Władysławowi Stróżowskiemu w darze, red. Karłowicz D., Lipiec J., Markiewicz B., Polskie Towarzystwo Filozo-ficzne, Kraków-Warszawa 1993.
• 13. PIĄTEK Z., 1997a, Ekologia a ekologizm, filozofia wobec nowej ideologii społecznej, w: Kwartalnik Filozoficzny , t. XXV, z. 2.
• 14. PIĄTEK Z., 1997b, Environmental Ethics and the Moralistic Fallacy, w: Report on Philosophy nr 16-17.
• 15. PIĄTEK Z., Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Księgarnia Akademicka, Kraków 1998.
• 16. PIĄTEK Z., Ludzkość wobec wyzwań ze strony inżynierii genetycznej, w: Człowiek wobec świata na przełomie wieków. Nowe i dawne wzorce duchowości, red. Kudelska M., Colle-gium Columbinum, Kraków 2001.
• 17. PIĄTEK Z., Człowiek jako podmiot zrównoważonego rozwoju: konsekwencje filozoficzno-społeczne, w: Zrównoważony rozwój. Od utopii do praw człowieka, red. Papuziński A., Branta, Bydgoszcz 2005, s. 14-29.
• 18. PIĄTEK Z., 2007a, Kontrowersje wokół wewnętrznych i zewnętrznych celów rozwoju nauki, w: Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, Rocznik 16, nr 3(63).
• 19. PIĄTEK Z., 2007b, Filozoficzne podłoże zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 2, No1.
• 20. PIĄTEK Z., 2007c, Przyrodnicze i społeczno-historyczne warunki równoważenia ładu ludzkiego świata, w: Problemy Ekorozwo-ju/Problems of Sustainable Development, vol.2, No 2.
• 21. PIĄTEK Z., Pawi ogon, czyli o biologicznych uwarunkowaniach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007d.
• 22. PIĄTEK Z., Ekofilozofia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
• 23. PIĄTEK Z., 2008, Etyka szacunku dla życia Alberta Schweitzera a ekofilozofia, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol.3, No 2.
• 24. PIĄTEK Z., O śmierci, seksie i metodzie zapłodnienia in vitro, Kraków 2009.
• 25. POPPER K. R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
• 26. TYBURSKI W., System wartości i ochrona środowiska przyrodniczego, w: Człowiek i środowisko. Dyscypliny humanistyczne i ekologia, red. Tyburski W., Courier exe, Toruń 1995.