Przyszłość systemu ekologicznego Polski

• Autorzy: Chmielewski T.

Warianty tytułu

EN

The Future of the National Ecological System in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszary o niemal naturalnym krajobrazie są przedmiotem różnych form ochrony przyrody. Zakłada się, że system obszarów chronionych powinien zapewnić równowagę ekologiczną w skali regionalnej i ogólnokrajowej. Aby tak się stało, system musi być odpowiednio duży, zróżnicowany i nie podlegać degradacji. Z końcem 2006 r. system obszarów chronionych w Polsce obejmował 32,1 % powierzchni kraju. Pomimo tego, stan zasobów ekologicznych jest poważnie zagrożony i gwałtownie się kurczy. Co więcej, wiele obszarów chronionych nie spełnia swej funkcji. W przeciwieństwie do często powtarzanych sloganów o poprawiającym się stanie środowiska w Polsce, wiele danych pokazuje, że wraz końcem lat 90. rozpoczął się okres wzrostu presji na środowisko i degradacji krajowego systemu ekologicznego. Główne obserwowane tendencje to: drenaż obszarów podmokłych, przyspieszenie spływu powierzchniowego, zmniejszenie zasobności wód w rzekach, zmniejszenie powierzchni aktywnej biologicznie, fragmentacja krajobrazu, narastanie barier ekologicznych i przestrzennej izolacji ekosystemów, a także zmniejszenie biologicznej i krajobrazowej rożnorodności. Wobec tych zmian, niezbędne jest uznanie ochrony przyrody i systemu ekologicznego Polski za jeden z kluczowych elementów nowej polityki przestrzennej kraju.

EN

Areas of the utmost natural and landscape values are subject to different forms of protection. It is generally believed, that the system of protected areas should ensure ecological balance on the regional and national scale. In order for this to happen, the system should be adequately vast, rich and varied, and not subject to degradation. At the end of 2006 the system of protected areas constituted 32,1% of the area of Poland. Despite this fact, the condition of ecological resources of the country is seriously threatened and is diminishing rapidly. Moreover, a lot of protected areas do not efficiently realize the tasks assigned to them. Contrary to a frequently repeated slogan about the improving condition of Poland’s environment, a lot of data proves, that, with the end of the 90s, we entered the stage of environmental loading increase and subsequent degradation of country’s ecological system. The main tendencies observed in the changes in natural environment are: drainage of moist areas, acceleration of surface runoff and a decrease in water abundance of rivers, diminishing of biologically active surface, fragmentation of landscape, thickening of ecological barriers net and spatial isolation of ecosystems, as well as, a decrease in biological and landscape diversity. In the face of such pressure, it is necessary to recognize nature protection and strengthening of the ecological structure of Poland as one of the key elements of new spatial planning policy of the country.

Słowa kluczowe

PL

krajowy system ekologiczny; przekształcenia środowiskowe; polityka planowania przestrzennego

EN

national ecological system; environmental transformation; spatial planning policy

• Wydawca: Lublin University of Technology
• Czasopismo: Problemy Ekorozwoju
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 4, nr 2
• Strony: 73--82
• Opis fizyczny: bibliogr. 42 poz.

Twórcy

autor

Chmielewski T.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody,

Bibliografia

• 1. Red. ANDRZEJWSKI R., BARANOWSKI M., Stan środowiska w Polsce. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Centrum Informacji o Środowisku GRID, Warszawa 1993.
• 2. Red. ANDRZEJEWSKI R., WEIGLE A., Różnorodność biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska; Warszawa 2003.
• 3. BISCHOFF N.T., JONGMAN R.H.G., 1993. Development of rural areas in Europe: the claim for nature. Preliminary and background studies, Hague 1993.
• 4. CHMIELEWSKI T. J., 1988., O strefowo – pasmowo – węzłowej strukturze układów ponadekosystemowych, w: Wiadomości Ekologiczne (2)34, s. 165-185.
• 5. CHMIELEWSKI T. J., 1990, Projektowanie systemu obszarów chronionych według kryteriów ekologii krajobrazu, w: Chrońmy Przyrodę Ojczystą (4-5)46, s. 20-29.
• 6. CHMIELEWSKI T. J., Próba modelowania funkcjonowania fizjocenoży jako dynamicznego układu polikosystemowego, w: red. Chmielewski T. J., Richling A., Wojciechowski K., Funkcjonowanie i waloryzacja krajobrazu, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Lublin 1992, s. 25-38.
• 7. CHMIELEWSKI T. J., Ocena różnorodności biologicznej i krajobrazowej układów wieloprzestrzennych na przykładzie województwa lubelskiego, w: red. Ryszkowski L., Bałazy S., Uwarunkowania ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej, Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, Poznań 1999, s. 99-114.
• 8. CHMIELEWSKI T. J., System planowania przestrzennego harmonizującego przyrodę i gospodarkę, Politechnika Lubelska, Lublin 2001, t. 1,2.
• 9. Red. CHMIELEWSKI T. J., Problemy organizacji i funkcjonowania systemu ostoi siedliskowych NATURA 2000 w Polsce, Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, Nr 38, Warszawa – Lublin 2004.
• 10. CHMIELEWSKI T. J., 2005, Zasady planowania przyrodniczej rewitalizacji miast i zarządzania jej realizacją, w: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych Tom 1. PAN O/Lublin; s. 60-67.
• 11. CHMIELEWSKI T. J., Ochrona i kształtowanie równowagi krajobrazowych systemów ekologicznych, w: red. Drapella-Hermansdorfer A., Cebrat K., Oblicza równowagi. Studia i Materiały Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, Vol. 1; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005, s. 185- 194.
• 12. CHMIELEWSKI T. J., LORENS B., RADWAN S., 2005, Effects of wetland restoration in various ecological conditions and with a different scale of anthropogenic degradation: the case of CE Poland, w: Teka Commission of Protection and Formation of Natural Environment, tom 2, PAN O/Lublin, s. 5- 21.
• 13. CHMIELEWSKI T. J., Zintegrowana analiza kosztów i efektów ochrony przyrody, jako instrument zarządzania obszarami Natura 2000 w: red. Chmielewski T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie, Lublin 2006, s. 32- 40.
• 14. CHMIELEWSKI T. J., GROMADZKI M., JANKOWSKI W., KISTOWSKI M., Rola sieci obszarów Natura 2000 w kształtowaniu nowego paradygmatu ochrony przyrody w Polsce w: red. Chmielewski T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie; Lublin 2006, s. 6- 12.
• 15. Red. CHMIELEWSKI i T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie; Lublin 2006.
• 16. CHMIELEWSKI T. J, 2008, Landscape and Protected Areas – Polish Experiences, in: ed. Schmidt M., Glasson J., Emmelin L., Helbron, Standards and Thresholds for Impact Assessment, series: Environmental Protection in the European Union, Vol. 3, Springer, Berlin – Heidelberg, s. 315-326.
• 17. CROOKS K. R., SANJAYAN M., 2006, Connectivity conservation, in: Conservation Biology, vol. 14.
• 18. DEGORSKA B., 2007, Rola środowiska przyrodniczego w zagospodarowaniu polskiej przestrzeni, a ekologiczna polityka Unii Europejskiej, w: red. Markowski T., Stasiak A., Rola polskiej przestrzeni w integrującej się Europie, Biuletyn KPZK PAN, z. 233, Warszawa 2007, s. 133- 168.
• 19. DEGORSKI M., Przyrodnicze aspekty zagospodarowania przestrzennego kraju – przesłanki i rekomendacje dla KPZK. Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, mat. niepubl., s.1- 30.
• 20. Europejska sieć ekologiczna Natura 2000, http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index (1.01.2008).
• 21. GACKA-GRZESIKIEWICZ E., ROŻYCKA W, Obszary chronione a przestrzenna struktura aglomeracji. Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa 1977.
• 22. Red. GRZESIAK M., Raport o stanie, zagrożeniu i ochronie środowiska 1990, Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1990.
• 23. Red. GRZESIAK M., Ochrona Środowiska 1993. Informacje i opracowania statystyczne. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1993.
• 24. Red. GRZESIAK M., DOMAŃSKA W., Ochrona środowiska 2007. Informacje I opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007.
• 25. Red. GUTY-KORYCKA M., Papers on Globar Change IGBP. Polish National Committee of International Geosphere-Biosphere Global Change Programme, vol. 12, Polish Academy of Sciences, Warsaw 2005.
• 26. HARRIS G., Seeking Sustainability In an Age of Complexity, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
• 27. JAEGER J. A. G., Landscape fragmentation, Verlag Euglen Ulmer, Stuttgart 2002.
• 28. Red. KAMIEŃSKI Z., Raport: Stan środowiska w Polsce, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 1998, s. 1-217.
• 29. KASSENBERG A., ROLEWICZ C., Przestrzenna diagnoza ochrony środowiska w Polsce, Studia KPZK PAN, t. 89, PWE, Warszawa 1985.
• 30. Red. KOZŁOWSKI S., Gospodarka zasobami przyrody, Studia KPZK PAN, t. 85, PWE, Warszawa 198.
• 31. Red. KOZŁOWSKI S., Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast: narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Komitet „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, Białystok – Lublin – Warszawa 2006.
• 32. Red. LIRO A., Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska, Fundacja IUCN – Poland, Warszawa 1995.
• 33. Red. ŁUCZYŃSKA-BRUZDA M., Krajobraz dolin rzecznych, Politechnika Krakowska, Kraków 1998.
• 34. Red. MARKOWSKI T., STASIAK A., Rola polskiej przestrzeni w integrującej się Europie. Biuletyn KPZK PAN, Z. 233, Warszawa 2007.
• 35. Najważniejsze problemy ochrony przyrody w Polsce, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Warszawa 2007, mat. niepubl., s. 1-18.
• 36. OBMIŃSKI Z., Ekologia lasu, PWN, Warszawa 1978.
• 37. Red. STASIAK A., Dylematy przestrzennego rozwoju wsi polskiej na tle Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013, Biuletyn KPZK PAN, Z. 234, Warszawa 2007.
• 38. ŚLESZYŃSKI P., BAŃSKI J., DEGORSKI M., KOMORNICKI T., WIĘCKOWSKI M., 2007, Stan zaawansowania planowania przestrzennego w gminach w: Prace Geograficzne vol. 211/2007.
• 39. TRACZ M., BOHATKIEWICZ J., RADOSZ S., STRĘK J. , Oceny oddziaływania dróg na środowisko, t. 1-2. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, Warszawa 1997.
• 40. WALKER B., STEFFEN W., CANDELL J., INGRAM J., The Terrestial Biosphere and Global Change, Synthesis Volume, International Geosphere-Biosphere Global Change Programme Book Series, Vol. 4, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
• 41. WĘCŁAWOWICZ G., Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• 42. WIATR I., MARCZAK H., SAWA J., Ekoinżynieria, Podstawy działań naprawczych w środowisku, Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, Lublin 2003.