Brzesko. Ze studiów nad rozwojem przestrzennym miasta lokacyjnego

• Autorzy: Malik R.

Warianty tytułu

EN

Brzesko - from the studies on spatial development of a founded town

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Brzesko - dziś niewielkie miasteczko położone nad rzeką Uszwicą, lokowane w połowie XIV wieku rozwija się w okresie średniowiecza w 3 zasadniczych etapach Etap pierwszy związany jest z założeniem miasta w oparciu o ortogonalny zgeometryzowany plan zbudowany z centralnie usytuowanego rynku otoczonego ośmioma blokami przeznaczonymi pod przyjęcie zabudowy siedliskowej. Okres drugi odpowiada inwestycjom mającym wyznaczyć trwałe i nieprzekraczalne granice układu miejskiego w postaci linii umocnień obronnych. Są to również czasy, w których wypełnieniu zabudową ulega wolna jeszcze przestrzeń zawarta pomiędzy ortogonalnym jądrem a owalem narysu obronnego. Okres trzeci związany jest z przeniesieniem trzech okolicznych wsi na status przedmieść miasta Brzeska. Były to struktury już zagospodarowane, o cechach regularnej zabudowy trzymającej się traktów komunikacyjnych łączących ja z miastem. Włączenie tych struktur w orbitę gospodarki miejskiej mogło być podyktowane, z jednej strony, efektem stopniowych zmian, jakie zachodziły od momentu lokacji Brzeska w zbiorze dotychczasowych funkcji realizowanych przez te jednostki, z drugiej - chęcią rozszerzenia w ten sposób potencjału gospodarczego samego miasta.

EN

Brzesko - today a small town situated on the banks of the Uszwica River, was founded in themid-14th century and during the medieval period developed in three basic stages. The first stage was connected with founding the town on the basis of an orthogonal geometric plan consisting of a centrally located market place surrounded by eight blocks intended for housing purposes. The second stage involved investments whichwere to outline the permanent and impassable boundaries of the town layout, such as the line of defensive fortifications. Those were also the times when the free space between the orthogonal core and the oval of the defensive fortifications was gradually built in. The third period was connected with the transformation of the three nearby villages into the suburbs of Brzesko town. They were already developed structures, characterized by regular building development along the routes communicating with the town. Incorporating those structures into the sphere of town economy might have been determined on the one hand, by gradual changes which had been taking place within the functions realized by those units since the foundation of Brzesko, and on the other, by the desire of expanding the economic potential of the town in this way.

Słowa kluczowe

PL

Brzesko; miasto lokacyjne; miasto średniowiczne

EN

Brzesko; located town; medieval city

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 24
• Strony: 66--73
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Malik R.

Bibliografia

• 1. J. Długosz, Dzieje Polski, t. IV, wyd. A. Przedziecki, Kraków 1870, s. 217
• 2. J. Małecki, Studia nad rynkiem regionalnym Krakowa w XVI wieku, Warszawa 1963, s. 151.
• 3. Zbiór Dokumentów Małopolskich (dalej ZDM), wyd. S. Kura i I. Sulłkowska-Kurasiowa, cz. I, Kraków-Wrocław 1962-1975, nr 174.
• 4. B. Krasnowolski, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII-XIV wieku, cz. II, Katalog lokacyjny układów urbanistycznych, Kraków 2004, s. 37.
• 5. W. Glodt, Brzesko. Szkic historyczny, [w:] Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego w Brzesku za rok szkolny 1930-1931, Brzesko 1931, s. 3-5.
• 6. M. Jedynak, Przedrozbiorowe dzieje parafii Brzesko, mpis., Tarnów 1973, archiwum Wyższego seminarium Duchownego w Tarnowie.
• 7. A. Pankowicz, Brzesko. Studium miasta prywatnego w okresie staropolskim, Brzesko 1996.
• 8. S. Mataszew, Zarys dziejów powiatu brzeskiego do roku 1772, [w:] Ziemia Brzeska, Kraków 1966.
• 9. F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XV w. Województwo Krakowskie (powiaty południowe), Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, Monografia 70, Kraków 1985.
• 10. B. Krasnowolski, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. I, Miasta Ziemi Krakowskiej chronologia procesów osadniczych i typologia układów urbanistycznych, cz. II, Katalog lokacyjnych układów urbanistycznych, Kraków 2004.
• 11. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie, Summariusz dokumentów dotyczących hrabstwa Tarnów, nr 1, s. 2
• 12. Joannis Dlugosz senioris canonici Cracoviensis Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, wyd. A. Przedziecki, t. I, Kraków 1863-1864, s. 613
• 13. Starodawne Prawa Polskiego Pomniki z ksiąg rękopiśmiennych dotąd nieużywanych główniej za z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej, wyd. A.Z. Helcl, Kraków 1870, t. II, nr 3709.
• 14. Matricularum Regni Poloniae Summaria, t. IV, wyd. Th. Wierzbowski, Warszawa 1905-1919, nr 18339.