Ecclesia de novo constructa. Kościół kanoników regularnych w Górce koło Sobótki. Rekonstrukcja drugiej fazy przebudowy palatium możnowładczego Piotra Włostowica

• Autorzy: Stala K.

Warianty tytułu

EN

Ecclesia de novo constructa. The church of Canons Regular in Górka near Sobótka. Reconstruction of the second phase of Piotr Włostowic's magnate palatium conversion

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od ponad wieku trwa naukowy spór dotyczący miejsca osadzenia sprowadzonych w XII wieku przez Piotra Włostowica kanoników regularnych reguły św. Augustyna w rejon góry Ślęży. Źródła historyczną przekazują informację o pierwotnej lokalizacji w sposób niejednoznaczny. Z tego powodu istnieje po dziś dzień kilka koncepcji związanych z wyznaczeniem miejsca pierwotnej siedziby zakonu. Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych przez A. Kadłuczkę oraz autorkę na zamku w Górce zdają się rozwiązywać naukowe kontrowersje. Analiza przemian uchwyconych w obrębie najstarszego założenia tzw. budowli romańskiej pozwoliła wytyczyć dwie fazy wczesnośredniowieczne. Uchwycono wyraźne ślady przebudowy budowli romańskiej mającej w pierwotnym założeniu charakter świecki, przekształcając ją w obiekt sakralny i przystosowując go do realnych potrzeb zakonników, zarządzających budynkiem. W 1256 roku po zakończeniu przekształceń architektonicznych konsekrowano nowo powstałą świątynię, co zostało odnotowane w zachowanych źródłach historycznych.

EN

Scientific debate concerning the location of the settlement of the Canons Regular of St. Augustine brought to the area of Mount Ślęża in the 12th century by Piotr Włostowic, has lasted for more than a century. Historical resources are rather unclear as far as the information about the original location site is concerned. For this reason there have been several theories trying to pinpoint the location of the original seat of the Order. Results of archeological and architectonic research carried out by A. Kadłuczka and the author of this text in the Górka castle seem to have provided a solution for scientific controversy. Analysis of transformations registered within the oldest layout of the so-called Romanesque building allowed for distinguishing two early-medieval phases. Distinct traces of reconstruction were registered in the Romanesque building which originally was to be of lay character, but was subsequently converted into a church and adapted to the real needs of the monks managing the building. In 1256, after architectonic transformations had been completed, the newly made church was consecrated which was duly recorded in the preserved historical sources.

Słowa kluczowe

PL

ecclesia de novo constructa; Kościół kanoników regularnych

EN

Ecclesia de novo constructa; church of Canons Regular

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2010
• Tom: Nr 28
• Strony: 91--100
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., fot.

Twórcy

autor

Stala K.

Bibliografia

• [1] Kadłuczka, K. Stala, Relikty romańskiego obiektu w Sobótce-Górce i problem jego pierwotnej funkcji, [w:] I Forum Architecturae Poloniae Medievalis, (red.) K. Stala, Monografia 354, Seria Architektura, Kraków 2007.
• [2] Kodeks Dyplomatyczny Śląska, t. I, nr 22, Wrocław 1956-64, Chronica abbatum Beatae Virginis in Arena, Breslau 1839, Spominki Wrocławskie [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, Lwów 1878.
• [3] W. Schulte, Zu dem Steinalterturmern am Zobten, Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift, N.F.1, 1900; P. Koetel, Das Augustinerchorher- renstift und die SteinbilderdesZobtenberges, Zeitschrift der Vereins fur Geschichte Schlesiens, 62, 1928; P. Knoetel, N. Hellmich, G. Lustig, F. Geschwendt, Zur Zobtenfrage, Altschlesiche Blaetter, 4, 1929; A. Moepert, Peter Wlast und die Stiftung des Au- gustinerkloster auf dem Zobten, Archiv fur Schlesiche Kirchengeschichte, 4, 1939; V. Czypionka, Das Marienkloster des Augustiner Chorherren in Gorka am Zobten, Zeitschrift des Vereines fur Geschichte Schlesiens, 1924; W. Hołubowicz, Z badań na Ślęży w 1949 roku, Studia Wczesnośredniowieczne, 1, 1952; T. Kozaczewski, Jednonawowe kościoły romańskie na Dolnym Śląsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Wrocławskiej, 16, Architektura 2, 1957, s. 33-60.
• [4] Z. Świechowski, Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
• [5] K. Stala, Palatium możnowładcze Piotra Włostowica? Rekonstrukcja najstarszej fazy budowli romańskiej w Sobótce-Górce na podstawie najnowszych wyników badań archeologiczno-architektonicznych, Wiadomości Konserwatorskie, nr 27/2010.
• [6] T. Kozaczewski, Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku, Wrocław 1995.
• [7] M. Wiewióra, Zespół klasztorny kanoników regularnych w Trzemesznie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, Toruń 2000.
• [8] G. Domański, Ślęża w pradziejach i średniowieczu, Wrocław 2002.
• [9] W. Fabisiak, K. Popiński, J. Tyszkiewicz, R. Żerelik, Dzieje Sobótki, Sobótka 1999.