XIX-wieczna Klinika Lekarska Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Zarys problemów konserwatorskich w świetle wymogów współczesnego szpitala akademickiego

• Autorzy: Waszczyszyn E.

Warianty tytułu

EN

The 19th century Medical Clinic of Collegium Medicum of the Jagiellonian University in Krakow An outline of conservation problems in the light of requirements of a modern university hospital

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W drugiej połowie XIX i na początku XX w., wśród licznych założeń ogrodowych oraz bogatej zieleni ulicznej, na terenie dawnego przedmieścia Wesoła w Krakowie utworzony został niezwykle wartościowy zespół monumentalnych klinik Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od początku swego istnienia był odzwierciedleniem swojej epoki - jej osiągnięć technicznych oraz poglądów estetycznych na sposób kształtowania architektury szpitalnej. W swojej ponad dwuwiekowej historii przeszedł wiele zmian, stopniowo rozbudowując strukturę oraz zasięg działalności. Do dzisiaj przetrwała większość zabytkowych budynków, które nadal współtworzą działający na tym terenie krakowski Szpital Uniwersytecki. Mogą wykazać się jasną kompozycją układu przestrzennego oraz pięknymi formami detalu architektonicznego. Objęte ochroną konserwatorską, stanowią jeden z bardziej interesujących zespołów architektoniczno-urbanistycznych położonych w centrum Krakowa, nadający tożsamość temu miejscu i utrwalający jego szpitalny charakter. Rozwój medycyny powoduje jednak ewoluowanie poglądów na metody leczenia, a w konsekwencji zmianie ulegają również programy funkcjonalno-przestrzenne szpitali. W dniu dzisiejszym wiele krakowskich klinik ma w związku z tym duże problemy związane z adaptacją do wymogów współczesnego szpitala akademickiego.

EN

In the second half of the 19th and at the beginning of the 20th century, an unusually valuable complex of monumental clinics of Collegium Medicum of the Jagiellonian University was created among numerous garden complexes and lush street greenery, in the area belonging to the former Wesoła suburb in Krakow. Since the very beginning it reflected its epoch - its technical achievements and aesthetic views on the way of shaping hospital architecture. During the two centuries of its history, it has undergone many alterations, gradually expanding both its structure and the range of its activity. The majority of historical buildings, which still constitute the Krakow University Hospital functioning in this area, have survived until the present day. They can display clear composition of spatial layout and beautiful architectural detail. They are under conservation protection as they constitute one of the most interesting architectural and urban complexes, situated in the centre of Krakow, adding identity and preserving the hospital character of the place. However, the advance in medicine triggers evolution of opinions concerning methods of treatment, and consequently the functional and spatial programmes in hospitals also have to change. Nowadays, many clinics in Kraków have to cope with serious problems connected with their adaptation to satisfy the requirements of a modern university hospital.

Słowa kluczowe

PL

Klinika Lekarska Collegium Medicum; Kraków; architektura

EN

Medical Clinic of Collegium Medicum; Kraków; architecture

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2010
• Tom: Nr 27
• Strony: 51--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., fot.

Twórcy

autor

Waszczyszyn E.

Bibliografia

• [1] Michelet J., Introduction à l’histoire universelle, Paryż 1831.
• [2] Wachholz L., Szpitale Krakowskie 1220-1920, Kraków 1921, BK nr 59, T. I.
• [3] Zawadowski W., Planowanie zakładów i klinik w Akademiach Medycznych [w:] Szpitalnictwo Polskie, 1960, T. IV/1, s. 9-10.
• [4] Paszenda J., Kościół Św. Barbary w Krakowie z Domem Zakonnym Księży Jezuitów. Historia i Architektura, BK nr 125, Kraków-Wrocław 1985, s.149; także [w:] Wierzbowski T., Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773-1794 [w:] Protokoły Posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1778-1780, Warszawa 1913, z. 38, s. 151
• [5] Śliwiński St., Założenie Szpitala Akademickiego w Krakowie w 1780 r. [w:] Szpitalnictwo Polskie, Warszawa 1978, T. III, z. 22 (2), s. 60
• [6] Bąkowski K., Dzieje Wszechnicy Krakowskiej, Kraków 1900
• [7] Wachholz L., Szpitale Krakowskie 1220-1920, Kraków 1924, T. II.
• [8] Paszenda J., Kościół Św. Barbary w Krakowie z Domem Zakonnym Księży Jezuitów. Historia i Architektura, Kraków-Wrocław 1985, s. 149
• [9] Wierzbowski T., Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773-1794 [w:] Protokoły Posiedzeń KEN 1778-1780, Warszawa 1913 (38), s. 151
• [10] Śliwiński S., Założenie Szpitala Akademickiego w Krakowie w 1780 r. [w:] Szpitalnictwo Polskie, 1978, III, 22 (2), s. 60; Bąkowski K., Dzieje Wszechnicy s. 51--66., Bibliogr. poz., rys., fot.
• [11] Lejman K., Zarys dziejów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w okresie od reformy Kołłątaja do lat 60. XIX w. [w:] Sześćsetlecie Medycyny Krakowskiej, red. Tochowicz L., Kraków 1964, s. 70-71.
• [12] Gedroyć F., Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce, Warszawa 1909.
• [13] Akta dotyczące sal w Szpitalu Św. Łazarza w Krakowie do dawania nauki kliniki [w:] Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, S (I), nr 353;
• [14] Brodowicz J.M., Rys historyczny zakładów klinicznych przy Uniwersytecie Jagiellońskim [w:] Roczniki Wydziału Lekarskiego UJ, Kraków 1845 r., T. VIII, s. 133.
• [15] Gajda Z., O Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003, s. 63-65.
• [16] Gajda Z., O ulicy Kopernika w szczególności, o Wesołej w ogólności, Kraków 2005, s. 32-35.
• [17] Zawadowski W., Planowanie zakładów i klinik w Akademii Medycznych [w:] Szpitalnictwo Polskie, Warszawa 1960, nr 6 (1), s. 9-10.
• [18] Chmiel A., Ustrój miasta Krakowa w XIX w. [w:] Kraków w XIX w., pr. zbiorowa, Kraków 1932, T. I, s. 112.
• [19] Poruszone szerzej [w:] Zbiory i zakłady przyrodnicze i lekarskie Krakowa, red. Rostafiński J., Kraków 1881, s. 17-18.
• [20] Lejman K., Zarys dziejów kliniki dermatologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Medycznej w Krakowie
• [21] Rostafiński J., List Profesora Rostafińskiego do redakcji „Kraju” w sprawie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1889, s. 13-14.
• [22] Łuszczkiewicz W., Najstarszy Kraków na podstawie badań dawnej topografii [w:] Rocznik Krakowski, 1899, T. II, s. 10;
• [23] Świechowska H., Przedmieście Wesoła [w:] Studia nad przedmieściami Krakowa, Kraków 1938, s. 126.
• [24] Piekiełko-Zemanek A., Egzotyczny ogród na Wesołej, Kraków 1989, s. 22.
• [25] Dzikowska J., Dzieje kościoła Św. Mikołaja na Wesołej [w:] Rocznik Krakowski, 1938, T. XXX, s. 135-136.
• [26] Niewiadomski G., Wykaz nowych budowli państwowych i większych przebudowli wykonywanych w Krakowie w okresie czasu od r. [1]880 do chwili obecnej, Kraków 1933, Rękopis III-135, vol. 2, fol. 150.
• [27] Wachholz L., Wydział Lekarski Uniwersytetu Krakowskiego i jego grono nauczycielskie od roku 1364-1918, Kraków 1935, s. 54;
• [28] Kozłowski S., Współzależność rozwoju medycyny oraz technologii zakładów opieki zdrowotnej i społecznej [w:] Szpitalnictwo Polskie, Warszawa 1970, t. XIV, s. 163.
• [29] Purchla J., Jak powstał nowoczesny Kraków, 1990, s. 25-26.
• [30] Krakowski P., Teoretyczne podstawy architektury XIX wieku, Kraków 1979
• [31] Ostrowska-Kłębowska Z., Problem historyzmu w badaniach nad architekturą wieku XIX [w:] Myśl o sztuce, praca zbiorowa, Kraków 1976.
• [32] Krakowski P., Wątki znaczeniowe w architekturze wieku XIX [w:] Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki, nr 11, 1973.
• [33] Zgórniak M., Wokół neorenesansu w architekturze XIX w. Podstawy teoretyczne realizacje [w:] Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki, nr 18, s. 133-134.
• [34] Krakowski P., Fasada dziewiętnastowieczna. Ze studiów nad architekturą wieku XIX [w:] Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki, nr 16, s. 55-94.
• [35] Purchla J., Jak powstał nowoczesny Kraków, 1990, s. 25-26; Zgórniak M., Neorenesans w architekturze Krakowa [w:] Rocznik Krakowski, Kraków 1991, LVII, s. 111-127.
• [36] Purchla J., Formowanie się środowiska architektów krakowskich w drugiej połowie XIX w. [w:] Rocznik Krakowski, 1988, LIV, s. 125, 128; Purchla J., Jak powstał nowoczesny Kraków, 1990, s. 25-26.
• [37] Kopaczyński M., Nowy statut Szpitala Uniwersyteckiego, Magazyn Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, 2002, 31.
• [38] Porębowicz S., Nitsch A., Architektura służby zdrowia [w:] Architektura, 1955, (1), s. 8.
• [39] Porębowicz S., Rozrost i elastyczność wewnętrzna rozplanowania jako kryteria nowoczesności projektów szpitali [w:] Szpitalnictwo Polskie, 1970, 14 (6), s. 253-259.
• [40] Porębowicz S., Budowa i rozbudowa akademii medycznych w Polsce [w:] Szpitalnictwo polskie, 1964, 8 (5), s. 199.