Nowa forma w architekturze łotewskiej i jej filiacje na przełomie XIX i XX wieku na przykładzie Rygi

• Autorzy: Tołłoczko Z.

Warianty tytułu

EN

New form in Latvian architecture, and its affiliations at the turn of the 19th and the 20th century, on the example of Riga

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tematem niniejszego artykułu jest zagadnienie rozwoju nowej formy w architekturze Rygi na przełomie XIX i XX wieku. Przez nową formę rozumiem tu styl, który nie zerwał jeszcze z tradycją, a jednocześnie nie poddał się zupełnie nowoczesności. Innymi słowy, jest to swoisty kompromis między historycznymi kanonami a nowymi, modernistycznymi regułami. Na bazie owego swoistego konsensusu lub może lepiej - stylowo-ideowej cohabitation wzniesiono w Rydze setki wspaniałych obiektów, których wartość artystyczną doceniono dopiero w latach siedemdziesiątych XX stulecia. Podziw dla kunsztu łotewskich architektów wzrasta obecnie dzięki znakomitej restauracji pomników tej architektury, która w latach sowieckiej okupacji była często zaniedbana bądź, co gorsza, lekceważona.

EN

The subject of this article is the issue of the development of the new form in Riga architecture at the turn of the 19th and 20th century. By the new form I mean here the style which did not completely break up with tradition yet, but at the same time did not fully embrace the modernity. In other words, it was a particular compromise between historic canons and the new modernist principles. On the basis of that specific consensus, or maybe the stylistic - idealistic cohabitation - hundreds of magnificent buildings, whose artistic value was finally appreciated in the 1970s, were erected in Riga. Admiration for the craftsmanship of Latvian architects is currently increasing due to excellent restoration work on monuments of this architecture which, during the years of Soviet occupation, were frequently neglected or, what was even worse, ignored.

Słowa kluczowe

PL

architektura; Łotwa

EN

architecture; Latvia

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2010
• Tom: Nr 27
• Strony: 11--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot.

Twórcy

autor

Tołłoczko Z.

Bibliografia

• [1] A.K. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967
• [2] E. Niemczyk, Nowa forma w architekturze Wrocławia pierwszego trzydziestolecia XX wieku, Roczniki Sztuki Śląskiej XV, 1991.
• [3] Z. Tołłoczko, Architectura perennis. Szkice z historii nieawangardowej architektury nowoczesnej pierwszej połowy XX wieku (ekspresjonizm – art déconeoklasycyzm), Kraków 1999.
• [4] M. Ragon, Le livre de l’architecture moderne, Paris 1958.
• [5] Z. i T. Tołłoczko, In horto latericio. Rozprawy z dziejów architektonicznych szkół amsterdamskiej i hamburskiej, Kraków 2000.
• [6] M. Dranka, Z. Tołłoczko, Zapomniany krakowski przykład ekspresyjnego dekoracjonizmu w architekturze modernistycznej, Archivolta 4/2004.
• [7] S. Morawski, Teoria estetyczna E. Burke’a [w:] Studia z historii myśli estetycznej XVIII i XIX w., Warszawa 1961
• [8] A.A. Baumann, Burke, the Founder of Conservatism, London 1929.
• [9] R. Caupale, Z. Tołłoczko, Secesja i modernizm w Rydze. Pół wieku architektury łotewskiej – perłą europejskiego dziedzictwa kulturowego. Część I. U progu uzyskania suwerenności, Czasopismo Techniczne, z. 13-A/2005.
• [10] A. Ancane, Reiterna nama fasades dekorativa-plastika un dazi aspekti stilistiko analogiju mekle-jumos [w:] Refleksijas Rigas, Latvijas un pasaules kulturas aspekti i krajums, O. Sparitis (red.), Riga 2008.
• [11] J. Krastins, I.Strautmanis, Riga. The Complete Guide to Architecture, Riga 2004.
• [12] A. Cisis, VEF – idustriala objekta saglaba-sana un pieme-rosana jaunai izmantosanai [w:] Refleksijas Rigas, Latvijas un pasaules kulturas aspekti, S.O. Sparitis, red., Riga 2008
• [13] K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005.
• [14] Z.Tołłoczko, Główne nurty historyzmu i eklektyzmu w sztuce XIX wieku, Tom I – Architektura, Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych, Kraków 2005.
• [15] J. Kucharzewska, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa 2004.
• [16] S. Grosa, Art Noveau in Riga, R-iga 2003, passim; Z.Tołłoczko, Architektura i film czyli o mniej znanym ojcu słynnego reżysera i teoretyka kina (architekt Michaił Eisenstein, 1867-1920), Hybryda, Pismo Artystyczno-Literackie Stowarzyszenia Twórczego POLART, nr 10/2007.
• [17] E. Smite [w:] Wznosząc się o własnych skrzydłach. Sztuka początku XX wieku na Łotwie, Taking to the Air. Art in Latvia at the Beginning of the 20th Century, Ryga – Riga 2005.
• [18] J. Krastins, Rigas arhitekturas meistari 1850-1940, The Masters of Architecture of Riga 1850-1940, Riga – Riga 2002
• [19] Z.Tołłoczko, Architektura klasycyzmu w XX wieku. Kontynuacja czy neostyl? Część I, Hybryda, Pismo Artystyczno- Literackie Stowarzyszenia POLART, nr 14/2009
• [20] N. Pevsner, Möglichkeiten und Aspekte des Historismus [w:] Historismus und bildende Kunst.
• [21] Vorträge und Diskussion im Oktober 1963 in München und Schloss Anif, Studien zur Kunst des neunzehnten Jahrhunderts, München 1965, Bd. I, Forschungsunternehmen der Fritz Tyssen Stiftung
• [22] P. Krakowski, Z zagadnień architektury XIX wieku. Historyzm i eklektyzm [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku, Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź, listopad 1971, Warszawa 1973
• [23] Z. i T. Tołłoczko, Ku filozofii klioarchitektury. Rozważania o rzeczach dalekich a bliskich w dobie nowych mediów, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, Tom XXXII, (2000) 2001, s. 57-73.
• [24] D. Brugis, Klasiska modernisma un jaunrealisma laikmets [w:] Latvijas makslas vesture, Riga 2003.
• [25] Z. Tołłoczko, Architektura i społeczeństwo. Przegląd zagadnień budownictwa i urbanistyki w Niemczech od około roku 1850 do około roku 2000. Od późnoromantycznego historyzmu do późnego socmodernizmu, Kraków 2005.
• [26] R. Caupale, Z.Tołłoczko, Secesja i modernizm w Rydze. Pół wieku architektury łotewskiej – perłą europejskiego dziedzictwa kulturowego. Część II, Niepodległość i nowoczesność. Glossarium do problemów tradycji i awangardy w dwudziestoleciu międzywojennym, Czasopismo Techniczne, z. 7-A/2008.
• [27] Z. Tołłoczko, Zig-Zag Moderne czyli o estetycznym logo art déco, Hybryda. Pismo Artystyczno-Literackie Stowarzyszenia Twórczego POLART, nr 13/2009
• [28] N. Evenson, Paris: A Century of Change, 1878-1978, New Haven-London 1979.
• [29] Z. i T. Tołłoczko, W kręgu architektury konstruktywistycznej, neokonstruktywistycznej i dekonstruktywistycznej, Kraków 1999
• [30] D. Sharp, Modern Architecture and Expressionism, London 1966
• [31] E. Weber, Art Deco, New York 1989.