Rola badań architektonicznych prowadzonych w zabytkach na przykładzie adaptacji przedzamcza w Lidzbarku Warmińskim

• Autorzy: Skarżyńska-Wawrykiewicz M. , Wawrykiewicz L.

Warianty tytułu

EN

The role of architectonic research carried out in historical buildings on the example of adaptation of the bailey in Lidzbark Warmiński

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania architektoniczne zabytku, prowadzące do rozwarstwienia chronologicznego jego struktury i ustalenia przemian jego formy architektonicznej, rzetelnego wartościowania substancji zabytkowej oraz wyznaczenia priorytetów natury konserwatorskiej, powinny mieć charakter podstawowego zabiegu wykonywanego przed rozpoczęciem czynności projektowych, a następnie prowadzonego także w trakcie realizacji inwestycji w zabytku. Przykład przedzamcza zamku biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim pokazuje, jak istotne dla prawidłowego przeprowadzenia badań architektonicznych jest dokonanie kwerendy archiwalnej i bibliograficznej, postawienie właściwych pytań badawczych, uwzględniających także wyniki kwerendy, oraz podjęcie próby odnalezienia na nie odpowiedzi. Właściwe ukierunkowanie badań architektonicznych wraz z rzetelnym zadokumentowaniem ich wyników może stanowić wówczas podstawę nie tylko do remontu lub adaptacji, lecz także do usystematyzowania wiedzy o zabytku. Prowadzone prace remontowo-adaptacyjne potwierdziły jak ważnym i jak jeszcze nie rozpoznanym zabytkiem są obiekty przedzamcza. Dotychczasowa wiedza o przedzamczu w wielu kwestiach opierała się na przypuszczeniach i jako pozyskana z mniej lub bardziej jednoznacznych źródeł archiwalnych wymagała uszczegółowienia lub nawet potwierdzenia bezpośrednio na obiekcie. Następujące na przestrzeni wieków przemiany budowlano-funkcjonalne przedzamcza stanowiły bowiem zazwyczaj temat poboczny w zderzeniu ze zrozumiałym dążeniem do szczegółowego poznania dziejów zamku właściwego. Dokonana próba rozwarstwienia chronologicznego obiektów przedzamcza umożliwiła częściowe zweryfikowanie i uzupełnienie dotychczasowego stanu wiedzy na temat dziejów jego budowy. Badania architektoniczne umożliwiają odnalezienie ukrytych reliktów starszych budowli, poszerzenie wiedzy o zabytku, i na tej podstawie przewartościowanie dotychczasowych ocen formułowanych na jego temat. Kompleksowe i szczegółowe badania architektoniczne umożliwiają także zweryfikowanie stopnia zachowania substancji zabytkowej z poszczególnych faz budowlanych, co jest szczególnie ważne, gdy planowane jest odtworzenie wyglądu zabytku z jednej z wielu jego faz budowlanych. Prace restauratorskie w zabytku architektury muszą być zawsze poprzedzone kompleksowymi badaniami historycznymi, architektonicznymi i archeologicznymi, bo jedynie w oparciu o ich wyniki możliwe jest dokonanie prawidłowego i pełnego wartościowania substancji zabytkowej.

EN

Architectonic research of a historic building, leading to chronological stratification of its structure and determining the transformations in its architectonic form, thorough evaluation of historic substance and identifying priorities of conservation character, ought to constitute essential treatment applied before commencing any project work, and subsequently continued while carrying out an investment in the monument. The example of the bailey from the castle of the Bishops of Warmia in Lidzbark Warmiński shows how important for the proper conduct of architectonic research is carrying out archive and bibliographic preliminary research, posing appropriate research questions which would take into account the results of preliminary research, and trying to find answers to them. Directing architectonic research properly and thoroughly documenting its results could then constitute a basis not only for renovation or adaptation work, but also for systematising knowledge concerning the monument. The carried out renovation and adaptation work confirmed how significant yet still unrecognised are the historic objects in the bailey. Previous knowledge about the bailey was based on guesswork in various issues and, as acquired from more or less explicit archive sources, required to be expanded or even confirmed directly in the object. Building and functional transformations of the bailey, which took place over centuries, usually constituted a side issue when confronted with an understandable desire to learn the detailed history of the proper castle. The successful attempt of chronological stratification of the bailey objects allowed for partially verifying and completing the current state of knowledge concerning its building history. Architectonic research allows for discovering concealed relics of older buildings, expanding our knowledge of the monument and, on such basis, reevaluating previous opinions concerning it. Complex and detailed architectonic research allows for verifying the degree of preservation of historic substance from particular building phases, which is of great significance when it is planned to recreate the appearance of the historic building from one of its many construction phases. Restoration work in a monument of architecture always has to be preceded by complex historical, architectonic and archaeological research, because only on the basis of its results it is possible to fully and properly evaluate the historic substance.

Słowa kluczowe

PL

badanie architektoniczne; Lidzbark Warmiński; zabytek

EN

architectonic research; Lidzbark Warminski; monument

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2011
• Tom: Nr 30
• Strony: 7--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Skarżyńska-Wawrykiewicz M.

autor

Wawrykiewicz L.

Bibliografia

• [1] M. Brykowska, Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Warszawa 2003, s. 63, 65-67.
• [2] Historia Lidzbarka Warmińskiego, red. K. Mikulski, E. Borodij, t. 1, Lidzbark Warmiński 2008, s. 59-60; J. Sikorski, Zamek lidzbarski i rezydencja biskupia, [w:] Dziedzictwo Warmii, IV: Lidzbark Warmiński 1308-2008, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2008, s. 24-32; A. Rzempołuch, Lidzbark Warmiński, Warszawa 1989, s. 8.
• [3] Kronika Jana Plastwiga za: Scriptores Rerum Warmiensium oder Quellenschriften zur Geschichte Ermlands, Hrsg. v. C.P. Woelky, J.M. Saage, Bd. 1, Braunsberg 1866, s. 60.
• [4] L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001, s. 272.
• [5] B. Guerquin, Zamki w Polsce, Warszawa 1974, s. 181.
• [6] R. Herman, Nowe spojrzenie na przedzamcze w Lidzbarku Warmińskim. Wstępne wyniki badań archeologicznych, [w:] Dni dziedzictwa Warmii – VIII: Skarby Warmii, Lidzbark Warmiński 2009, s. 63-91
• [7] H. Domańska, Baszta narożna przedzamcza w Lidzbarku Warmińskim, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1968, t. 13, z. 4, s. 364.
• [8] S. Achremczyk, Uwagi o mecenacie kulturalnym biskupów warmińskich w XVII i XVIII w., „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1987, nr 1, s. 14.
• [9] K. Kordek, Mecenat biskupa A. S. Grabowskiego, „Rocznik Olszyński” 1975, t. 11, s. 164.
• [10] H. Mackiewicz, A. Mackiewicz, Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych w Lidzbarku Warmińskim na ST. XIX wykopy 3-10 (Rejon przedzamcza).
• [11] Widok zespołu zamkowego na rycinie z dzieła T. Tretera, Theatrum virtutum D.[ivi] Stanislai Hosii, Roma 1588 (wyd. pol.: Kraków 1998, Poznań 2004).
• [12] A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1978, s. 200-205.
• [13] Dokument z Nara o Autentyzmie, Nara (Japonia) 1994, przekład Małgorzata Fokt-Willmann, pkt 9 i 10. Za: http:// www.nid.pl/idm,60,dokumenty -doktrynalne.html (06.06.2011).
• [14] Międzynarodowa Karta Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabytkowych – Karta Wenecka. Postanowienia i Uchwały II Międzynarodowego Kongresu Architektów i Techników Zabytków w Wenecji w 1964 r., [w:] Vademecum Konserwatorów Zabytków – Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, „Biuletyn ICOMOS”, Warszawa 1996, s. 20-21.