Ocena ilości metali towarzyszących wprowadzanych do środowiska przy wydobyciu rud miedzi w LGOM

Bojakowska, I.; Paulo, A.; Lech, D.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Ocena ilości metali towarzyszących wprowadzanych do środowiska przy wydobyciu rud miedzi w LGOM

Autorzy

Bojakowska I. , Paulo A. , Lech D.

Identyfikatory

Warianty tytułu

Evaluation of associated metals amounts released to the environment due to extraction of copper ores in Lubin district

Języki publikacji

Abstrakty

Wraz z rudami miedzi w kopalniach LGOM wydobywane są znaczne ilości metali towarzyszących: Ag, As, Co, Hg, Mo, Ni, Pb, Se, V, Zn, oraz raczej umiarkowane Cd, Cr, Sb, Sn, Tl i innych, lecz wśród wymienionych tylko srebro, część ołowiu, niklu i selenu jest przetwarzana na surowce mineralne a reszta przechodzi do odpadów. W odróżnieniu od miedzi i srebra, których rozmieszczenie w złożu rozpoznawane jest z dużą dokładnością, analizy pozostałych metali są nieliczne, a te same miary ich średniej zawartości obarczone dużym błędem, który wynosi 25-50 %, a nawet więcej. Różnice wielkości średniej arytmetycznej i mediany bywają kilkakrotne. Skutkuje to rozbieżnością danych literaturowych odnośnie zawartości średnich w różnych odmianach rud i różnych oddziałach wydobywczych, różnymi ocenami ilości wydobywanych oraz uwalnianych do środowiska w toku procesów technologicznych. Autorzy zbadali zawartość 15 pierwiastków w 152 próbkach pochodzących z czynnych kopalń i reprezentujących pełny profil złoża. Określono rozkłady zawartości i główne parametry statystyczne. Przedyskutowano uzyskane wyniki i porównano je z danymi literaturowymi dla LGOM oraz podobnych formacji rudonośnych na świecie. Wobec stwierdzonego przeważnie skośnego lub wielomodalnego rozkładu zaproponowano, by do wyliczania wielkości zasobów i ilości wydobytej stosować medianę, a nie jak dotychczas średnie arytmetyczną i geometryczną. W większości przypadków nasze wyniki wskazują na niższe zawartości metali towarzyszących i mniejsze ilości uwalniane do środowiska niż te, które podają oficjalne bilanse.

Important quantities of silver, arsenic, cobalt, mercury, molybdenum, nickel, lead, selenium, vanadium, zinc, and fairly moderate of cadmium, chromium, antimony, tin, thallium and others are exploited within copper ores in the mines of Lubin district, Poland. Among them only silver and a part of contained lead, nickel, and selenium is converted into mineral raw materials while the rest goes to waste. Contrary to Cu and Ag, which distributions in the deposit are recognized by great number of samples and appreciated accuracy the analyses for remaining associated metals are relatively scarce. The same measures of their average content are subject to significant error achieving 25-50 % or even more; the arithmetic mean may be several times greater than median value. This results in significant discrepancy of published data on the average metal contents in copper ore lithotypes and particular exploitation divisions as well as in differences of known assessments of the quantities won and released to the environment during technological processes. Present authors analysed contents of 15 elements in 152 samples representing all active mines and the whole profile of ore deposit. Metal content distributions and main statistical parameters were determined. The results thus obtained are discussed and compared with bibliography data for Lubin district and similar ore formations of the world. Having in view dominating skewness or polymodality in experienced distributions, the median (in place of commonly used arithmetic or geometric mean) is proposed as a better measure used in calculations of the particular metal resources in copper ore and its quantity in the mine output. In general, our results suggest lower amounts of associated metals and therefore lesser amounts released to the environments in comparison to the official data by government agencies.

Słowa kluczowe

metale towarzyszące rudy miedzi średnia zawartość

copper ore deposit associated metals average content

Wydawca

Wydawnictwo SIGMA-NOT

Czasopismo

Rudy i Metale Nieżelazne

Rocznik

2011

Tom

R. 56, nr 9

Strony

457--469

Opis fizyczny

Bibliogr. 35 poz., tab.

Twórcy

autor

Bojakowska I.

autor

Paulo A.

autor

Lech D.

Państwowy Instytut Geologiczny — Państwowy Instytut Badawczy, Centralne Laboratorium Chemiczne, Warszawa

Bibliografia

1. Banaś M., Kijewski P., Salomon W.: Metale towarzyszące w złożu rud miedzi. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Kraków 1996, Wydaw. Profil, s. 258-271.
2. Banaś M., Kijewski P., Salomon W., Pieczonka J., Piestrzyński A.: Pierwiastki towarzyszące w złożu rud miedzi. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin 2007, Wydaw. KGHM Cuprum, wydanie 2, s. 214-228.
3. Banaś M., Salomon W.: Formy występowania, koncentracje i rozmieszczenie rtęci w złożach rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. W: P. Kijewski (red.) Metale towarzyszące w złożu rud miedzi, stan badań i perspektywy dalszego ich wykorzystania, Wrocław 1987, Wydaw. Cuprum, s. 195-207.
4. Godycki-Ćwirko A., Pluciński S.: Rozdział niektórych metali towarzyszących w produktach i półproduktach hutnictwa miedzi w aspekcie możliwości ich wykorzystania. Konf. n-t. w Rydzynie. Wydaw. NOT, Wrocław 1987.
5. Hu K., Zhou J., Cao J., Yao S., Bian L.: Distribution of significant trace elements in Lower Cambrian carbonaceous black shale deposits from South China. Geochimica et Cosmochimica Acta 2001, s. 397.
6. Huyck H. L. O.: When is a metalliferous black shales not a black shale? U. S. Geol. Surv. Circular 1058, Denver 1990, s. 42-56.
7. KaneJ., Arbogast B., LeventhalJ.: Characterization of Devonian Ohio Shale SDO-1 as a USGS Geochemical Reference Standard. Geostandards Newsletter 1990, nr 14, s. 169-196.
8. Kantor H., Stala-Szlugaj K., Stopkowicz A., Mayer W.: Minerały Zagłębia Miedziowego i Dolnego Śląska. XXI Światowy Kongres Górniczy, Kraków-Katowice 2008, s. 159.
9. Kijewski P.: Fluor, arsen i rtęć w polimetalicznym złożu miedzi monokliny przedsudeckiej Fizykochemiczne Problemy Metalurgii 1989, nr 21, s. 211-219.
10. Kijewski P., Jarosz J.: Mineralizacja kruszcowa i formy występowania pierwiastków towarzyszących w złożu rudy miedzi. [W:] P. Kijewski (red.), Metale towarzyszące w złożu rud miedzi, stan badań i perspektywy dalszego ich wykorzystania. Wrocław 1987, Wydaw. Cuprum, s. 21-47.
11. Kijewski P., Jarosz J,: Właściwości kopaliny. W: Monografia KGHM Polska Miedź SA, Kraków 1996, Wydaw. Profil, s. 303-307.
12. Kijewski P., Tomanik R.: Ołów, arsen, kadm i rtęć w złożu rud miedziowo-srebrowych. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 1998, nr 10, s. 141-155.
13. Kotarska I., Dębkowski R., Mazurkiewicz M., Szafran A., Mizera A., 5,:czop J.: Gospodarowanie odpadami przemysłowymi. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin 2007, Wydaw. KGHM Cuprum, wyd. 2, s. 1002-1035.
14. Kucną H.: Mineralegia kruszcowa i geochemia ciała rudnego złoża Lubin-Sieroszowice. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 2007, nr 423, s. 7-94.
15. Kucną H., Mayer W.: Geochemia. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Kraków 1996, Wydaw. Profil, s. 303-307.
16. Lis J., Pasieczna A. Bojakowska I., Gliwicz T., Frankowski Z., Pasławskl P., Popiołek E., Sokołowska G., Strzelecki R., Wołkowicz S.: Atlas geochemiczny Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Państw. Inst. Geolog. Warszawa 1999.
17. Łukaszewicz T., Król K., Kowalski M., Knop M., Piejek-Krysiak K., Gierus T., Sawicki J., Głowacki D., Kurek R.: Aspekty środowiskowe funkcjonowania hut miedzi. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin. 2007, KGHM Cuprum, wyd. 2, s. 922-1002.
18. Mucha J., Nieć M., Szwed E.: Dokładność szacowania za wartości pierwiastków towarzyszących złożom Cu-Ag LGOM. Przegląd Górniczy 2005, nr 11, s. 49-56.
19. Mucha J., Stala-Szlugaj K.: Wstępna ocena zmienności i dokładności oceny zawartości arsenu w złożu Lubin. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 1998, nr 10, s. 157-171.
20. Mucha L, Stala-Szlugaj K.: Struktura zróżnicowania i dokładność szacowania zawartości Pb i Zn w złożu Cu-Ag Lubin. Gospodarka Surowcami Mineralnymi 2002, t. 18, nr 3, s. 29-51.
21. Paulo A., Lis J., Pasieczna A.: Tal pod koniec XX wieku, Przegląd Geologiczny 2002, t. 50, s. 403-407.
22. Paulo A., Strzelska-Smakowska B.: Arsen pod koniec XX wieku. Przegląd Geologiczny 2000, t. 48, s. 875-882.
23. Piestrzyński A., Tyłka W.: Silver amalgams from the Sieroszowice copper minę, Lubin-Sieroszowice district, SW Poland. Mineralogica Polonica 1992, t. 23, nr l, s. 17-25.
24. Pluciński S., Cis W., Gargul J., Olewiński L, Wroński W., Zakrzewski J., Garycki L, Walkowiak T., Gagat Z., Litwinionek K., Stomka M.: Technologie odzysku metali towarzyszących. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin 2007, Wydaw. KGHM Cuprum, wyd. 2, s. 799-838.
25. Quinby-Hunt M., Wilde P, Orth C., Berry W.: Elemental geochemistry of blackshales — statistical comparison of Iow-calcic shales with other shales. www.marscigrp.org/usgs89.html
26. Reimann C., de Caritat P.: Chemical Elements in the Environment. Factsheets for the Geochemist and Erwironmental Scientist. Berlin 1998. Springer Verlag, s. 398.
27. Rydzewski A.: Litologia skat złożowych. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Kraków 1996, Wydaw. Profil, s. 137-141.
28. Salomon W., Banaś M., Mayer W.: Rtęć w złożach miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 1993, nr 3, s.107-115.
29. Smakowski T., Ney R., Galos K. red.: Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 2008. Kraków 2010, Wydaw. Inst. Gosp. Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, s. 1035.
30. Sobierajski S.: Odzysk metali towarzyszących w procesach hutnictwa miedzi. W: P. Kijewski (red.) Metale towarzyszące w złożu rud miedzi, stan badań i perspektywy dalszego ich wykorzystania. Wrocław 1987, Wydaw. Cuprum, s.117-122.
31. Sobierajski S., Kubacz N., Tora B.: Problemy kompleksowe go wykorzystania rud miedzi w procesach wzbogacania. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin 2007, Wydaw. KGHM Cuprum, s. 542-554.
32. Szafran A., Grotowski A.: Oddziaływanie przeróbki rud miedzi na środowisko. W: Monografia KGHM Poiska Miedź S.A.: 875-881. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A, Lubin 2007, Wydaw. KGHM Cuprum, wyd. 2, s.875-881.
33. Turekian K. K., Wedepohl K. H.: Distribution of the elements in some major units of the Earth's crust. Geol. Soc. Am. Buli. 1961, t. 72, s. 175-191.
34. Wołkowicz S., Malon A., Tymiński M., red.: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2009. Min. Środowiska. Warszawa 2010, Wydaw. PIG-PIB.
35. Woźniak M. red.: Statystyka ogólna. Kraków 2002, Wydaw. Akademii Ekonomicznej w Krakowie.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPK3-0008-0025