Pływy i ich znaczenie ekologiczne na przykładzie wybrzeża morza północnego w dolnej Saksonii w Niemczech

• Autorzy: Pawełko K. , Jasińska A.

Warianty tytułu

EN

Tides and their ecological meaning on the example of the north sea coast in lower Saxony, Germany

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł przedstawia ekologiczną rolę pływów i powstającego w wyniku ich działania morza wattowego. Obszar ten rozciąga się od miasta Den Helder w Holandii do Esbjerg w Danii. Na terytorium Niemiec znajduje się około 60% tego biotopu, z czego znaczna część na wybrzeżu Morza Północnego Dolnej Saksonii. Do powstania morza wattowego, oprócz istnienia pływów przyczyniło się kilka innych czynników, m.in.: wyspy powstałe od strony otwartego morza, płasko nachylone dno morskie, delikatny materiał denny, umiarkowany klimat. Efektem ich współdziałania jest powstanie trzech zasadniczych biotopów. W miejscach pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a linią brzegową powstają łąki halofilne będące wysoko wyspecjalizowanym ekosystemem. Obok żyjących tam gatunków słonorośli, ważną rolę odgrywają glony, mięczaki, robaki i skorupiaki. Warunki siedliskowe wykazują pewną strefowość, co uwidacznia się też w składzie florystycznym. Kolejnym biotopem jest watt, czyli część morza wattowego cyklicznie odsłaniana i ponownie zalewana podczas zmian pływów. Najbliżej brzegu występuje watt ilasty, którego powierzchnia pokryta jest delikatnym materiałem. Występują tam przede wszystkim glony stanowiące pokarm dla małych ślimaków Littorina littorea oraz Hydrobia ulvae. Bliżej wybrzeża powstaje watt mieszany z piaskiem, gliną i cząstkami organicznymi na powierzchni. Spotykamy tam małże Macoma balthica i Mya arenaria oraz wieloszczety AreriicoZa ma-riria i Lanice conchilega. W strefie, gdzie woda ma jeszcze dużą siłę, transportowane są ciężkie cząstki piasku i powstaje watt piaszczysty. Żyją tam małże Cerastoderma edule i Mytilus edulis. Piaszczyste wydmy tworzące się głównie na wschodniej i północnej stronie wysp wschodniofryzyjskich są następnym biotopem. Z biegiem czasu w drodze sukcesji ekologicznej następuje ich stabilizacja dzięki obecności specyficznych gatunków roślin, m.in.: Ammophila arenaria, Leymus arenarius, Elymus farctus i Eryngium maritimum. Wydmy są miejscem wylęgu ptaków, np. Tadorna tadorna i Larus sp. Morze watowe ma ogromne znaczenie ekologiczne. Jest. miejscem m.in,: życia wielu gatunków roślin i zwierząt, wędrówek ptaków, rozrodu i wychowu wielu gatunków ryb Morza Północnego, biologicznego oczyszczania wód morskich. Ponadto wydmy, zwłaszcza na wyspach, chronią ląd przed zatapianiem. W 1986 r. utworzono Park Narodowy Dolnosaksońskie Morze Wattowe. Teren parku rozciąga się pomiędzy miastami Emden i Cuxhaven. Ochronie podlegają wymienione typy biotopów oraz pas wybrzeża, piaszczyste wyspy i ławice piasku.

EN

The following article presents the ecological role of tides and the formation of the Wadden Sea that results from their activity. This area stretches from Den Helder in Netherlands to Esbjerg in Denmark. Approximately 60% of this biotope is localized in Germany and a considerable part is situated on the North Sea coast of Lower Saxony. Apart from tides, there are some other factors contributing to the existence of the Wadden Sea i.e.: islands created from the open sea side, flatly sloped seabed, delicate seabed material, moderate climate. The effect of their cooperation results in the formation of the three main biotopes. In the areas between flood embankments and the coastline halophile meadows are created, which are a highly specialized ecosystem. Apart from the halophile species that reside there, an important role is played by algae, mollusks, bugs and crustaceans. Habitat conditions show a certain zone preference which is also seen in the floristic composition. Another biotope is watt, that is the part of the sea being cyclically uncovered and consecutively flooded by water during the change of tides. The argillaceous watt, which settles closest to the shore. is covered by a delicate material. The area is mostly covered by algae which constitute as food for small snails Litlorina littorea and Hydrobia ulvae. A watt mised with sand, clay and surface organic particles is created closer to the shore. Macoma balthica and Mya arenaria clams can be seen there, as well as Arenicola marina and Lanice conchilega polychaeta. In the zones where water still has a lot of force, heavy particles of sand are transported and the sandy watt appears. Cerastoderma edule i Myttlus edalis clams live there. Sandy dunes formed mostly on the east and north part of the East Frisian Islands are another type of biotope. Over the course of time through ecological succession their stability increases thanks to specific kinds of plants i.e.: Ammophila arenaria, Leymus arenarius, Elymus farctus and Eryngium marilimum. The sand dunes area is the breeding place for birds like Tadorna tadorna and LOTUS sp. The Watt Sea is of great ecological importance. It is a natural habitat for many plants and animals, a place for bird migration, breeding and rearing of many North Sea fish species and a place where biologic water cleansing occurs. Furthermore, sand dunes, especially those placed on islands, protect the land from flooding. In 1986 the Lower Saxon Watt Sea National Park was created. The park premises spread along the Cities of Emden and Cuxhaven. The mentioned biotopes, coast line, sand islands and sandbanks are under protection.

Słowa kluczowe

PL

pływy; morze wattowe; watt; łąki halofilne; wydmy

EN

tides; wadden sea; watt; halophilic meadows; dunes

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 20, nr 6
• Strony: 341--348
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., rys.

Twórcy

autor

Pawełko K.

autor

Jasińska A.

• Wyższa Szkoła Inżynierii Bezpieczeństwa i Ekologii, 41-200 Sosnowiec, ul. Wojska Polskiego 6

Bibliografia

• 1. Blindow H., 1996: Salzwiesen in Friesland. Landkreis Friesland, Jever, 7.
• 2. Choiński A. i Kaniecki A., 1996: Wielka Encyklopedia Geografii Świata, Wyd. Kurpisz, Poznań, t. IV, Wody Ziemi, 345-353.
• 3. Flis J., 1988: Wstęp do geografii fizycznej. WSiP, Warszawa, 258, 355.
• 4. Kurze G., 1977: Zukunft Weltmeer. VEB Fach-buchverlag, Leipzig, 169-170.
• 5. Makowski J., 2007: Geografia fizyczna swata. PWN, Warszawa, 16.
• 6. Nationalpark Niedersachsisch.es Wattenmeer. Informationsmaterial., 1990: Nationalpark-yerwaltung „Niedersachsisches Wattenmeer", Wilhelmshaven.
• 7. Podbielkowski Z., 2002: Fitogeografia części świata, t. I. PWN, Warszawa, 65-67.
• 8. Stichmann W. i Kretzschmar E., 1998: Spotkania z przyrodą. Zwierzęta. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 236-240.
• 9. Zwoch L, 2002: Nationalpark Niedersachsisches Wattenmeer. Informationsmaterial. Wilhelmshaven