Łąki " Linice" w Borach Tucholskich - historia, struktura fitocenoz i zagrożenia

• Autorzy: Stosik T. , Krasicka-Korczyńska E.

Warianty tytułu

EN

The " Linice" meadows complex in the tuchola pinewoods: history, structure of phytocoenoses, and threats

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nieprzemyślane i nadmierne odwadnianie wilgotnych łąk prowadzi do nieodwracalnych, nieko-rzystnych zmian w glebie, co pociąga to za sobą zmiany ilościowe i jakościowe w pokrywie roślin-nej. Częste niegdyś w wielu regionach zbiorowiska ze związku Calthion przechodzą najczęściej w ubogie postacie łąk świeżych. Ich uproduktywnianie przy braku dostatecznej ilości wody nie przynosi zazwyczaj pozytywnych efektów. Użytki zielone położone w Borach Tucholskich w dużej mierze również nie oparły się skutkom jednokierunkowych melioracji. Przykład kompleksu łąkowego "Linice" pokazuje jednak, iż przy stałym zasilaniu siedliska przez wody wysiękowe, nie dochodzi do jego degradacji, a fitocenozy zachowują swój charakter. Granice kompleksu na przestrzeni ostatnich 200 lat ulegały niewielkim zmianom, jednak za-sadnicza j ego część do dziś stanowi interesujący pod względem przyrodniczym obiekt. Odnotowane tu fitocenozy reprezentują przede wszystkim zbiorowiska ze związku Calthion: Angelico-Cirsietum oleracei, Scirpetum sylvatici i Caricetum cespitosae. Ponadto, choć ze znacznie mniejszym udziałem, tworzą się szuwary Caricetum acutiformis (kl. Phragmitetea). Zmiany wynikające z przesuszenia objawiają się głównie poprzez wkraczanie gatunków z rzędu Arrhenatheretalia. Na powierzchniach, gdzie do tej pory utrzymuje się właściwe uwilgotnienie, głównym zagrożeniem istniejących zbiorowisk jest zaprzestanie użytkowania rolniczego lub jego intensyfikacja. Wyłączenie z użytkowania nawet dobrze uwilgotnionych, wielogatunkowych łąk, w krótkim czasie prowadzi do tworzenia się ziołorośli.

EN

Excessive drainage of wet. meadows leads to unfavorable and irreversible soil changes and results in quantitative alternations to the plant cover. Formerly common, communities of the Calthion alliance typically yield to poor forms of fresh meadows. Attempts at tlieir intensification with insufficient water supply don't bring positive effects. Many of the meadows got degraded in the Tuchola Pinewood as well. The natural character of the phytocoenoses can be preserved with subsoil water tricklings, to be observed in the "Linice" meadow complex in the valleys of Śliwiczka and Prusina. The phytocoenoses reported there mainly represent communities of the Calthion alliance: Angelico-Cirsietum oleracei, Scirpetum syluatici and Caricetum cespitosae. Moreover, the reed beds of Caricetum acutiformis are being formed. Over-drying leads to spreading the Arrhenatheretalia ordo species, while stopping the cultivation leads in a short time to overgrowth by woody species. Where the moisture level is appropriate, the existing communities are endangered mainly by abandonment of meadows or over-intensification.

Słowa kluczowe

PL

łąki wilgotne; Calthion; Bory Tucholskie; melioracja

EN

wet meadows; Calthion alliance; Tuchola Pinewood; drainage

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 20, nr 4
• Strony: 217--226
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Stosik T.

autor

Krasicka-Korczyńska E.

• Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J. J. Śniadeckich, Katedra Botaniki i Ekologii, 85-796 Bydgoszcz, Al. Prof. S. Kaliskiego 7

Bibliografia

• 1. Barabasz B. 1994. Wpływ modyfikacji tradycyjnych metod gospodarowania na przemiany roślinności łąk z klasy Molinio-Arrhena-theretea. Wiad. Bot. 38(1/2): 85-94.
• 2. Borsuk S.. Krasicka-Korczyńska E. 1995. Rezerwat krajobrazowy i zespół przyrodniczo-krajobrazowy Doliny Rzeki Prusina. Projekt. Fundacja „Centrum badań i ochrony środowiska człowieka w Bydgoszczy". Mscr. Byd¬goszcz, ss. 18.
• 3. Brzeg A., Wojterska M. 1996. Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopol¬ski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach. B. 45: 7-40.
• 4. Grynia M. 1996. Kierunki zmian szaty ro¬ślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Roczniki AR w Poznaniu. 284. Rolnictwo 47: 15-27.
• 5. Grzegorczyk S., Grabowski K., Bieniek B. 2000. Zbiorowiska roślinne na zdegradowa¬nych glebach murszowych obiektu „Siódmak". Biul. Nauk. UWM Olsztyn. 9: 171-179.
• 6. Grzyb S. 1969. Charakterystyka gleb i szaty roślinnej na łąkach czerskich. IMUZ Falenty. Materiały seminaryjne 8: 14-26.
• 7. Jasiewicz A. 1981. Wykaz gatunków rzadkich i zagrożonych flory polskiej. Fragm. Flor. et. Geobot., 27 (3): 401-414.
• 8. Kamiński J. 2008. Zróżnicowanie florystyczne i walory przyrodnicze łąk 2-kośnych na zagospodarowanym torfowisku w zależności od warunków wilgotnościowych. Woda Śród. Obsz. Wiej. 2a(23): 87-104.
• 9. Kiryluk A. 2008. Wpływ 20-letniego użytkowania łąk pobagiennych na zmianę niektórych właściwości fizyczno-wodnych gleb oraz kształtowanie się zbiorowisk roślinnych. Woda Śród. Obsz. Wiej. 1(22): 151-160.
• 10. Kiryluk A. 2009. Proces grądowienia w pobagiennych ekosystemach łąkowych. Woda Śród. Obsz. Wiej. 4(28): 59-69.
• 11. Kochanowska R. 1997. Przyrodnicze konsekwencje regresu gospodarki łąkowej na Pomorzu Zachodnim. Przegl. Przyr. 8(1/2): 73-76.
• 12. Kompała-BąbaA., Baba W. 2007. Przemiany składu florystycznego zbiorowisk łąkowych Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska) jako wynik zaprzestania tradycyjnych form użyt-kowania i degradacji środowiska. Acta Bot. Warmiae et Masuriae. 4: 173-186.
• 13. Kryszak A. 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1973 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Rocz¬niki AR w Poznaniu. Rozprawy Naukowe, z. 314 ss. 182.
• 14. Kucharski L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Łódź. Wydaw. UL. Łódź. ss. 168.
• 15. Kucharski L. 2000. Przemiany roślinności łąkowej w Polsce środkowej w wyniku zmian metod gospodarowania. [W:] Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o du¬żych walorach przyrodniczych. Radwan S., Lorkiewicz Z, (red.). Wydaw. UMCS. Lublin, s. 227-234.
• 16. Lipiński J. 2006. Zarys rozwoju oraz produkcyjne i środowiskowe znaczenie melioracji w świetle badań. Acta Sci Pol. Formatio CircumiectusS(l): 3-15.
• 17. Lorenc K. 1969. Zmiany w strukturze zbiorowisk roślinnych na łąkach czerskich w ujęciu fitosocjologicznym. IMUZ Falenty. Materiały seminaryjne 8: 79-84.
• 18. Mapa Topograficzna. 1:10000. 334.422. Linówek. 1987. Państwowe Przedsiębiorstwo Geo-dezyjno-Kartograficzne. Warszawa.
• 19. Matuszkiewicz W. 2002. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN Warszawa, ss. 537.
• 20. Meßtischblatt. Topographische Kartę. Groß Schliewitz 1:25000. 1874. Nr 886, Reichsamt fur Landesaufnahme.
• 21. Meßtischblatt. Topographische Kartę. Groß Schliewitz 1:25000. 1940. Nr 2275, Reichsamt fur Landesaufnahme.
• 22. Nasiłowska S. 2008. Zmiany użytkowania ziemi zlewni górnej Narwi w XIX-XX w., Land use changes in the basin of upper Narew river, in XIX-XX century. Teledetekcja Środowiska 40: 53-68.
• 23. Oleszczuk R., Brandyk T., 2008. The analysis of shrinkage-swelling behaviour of peat-moorsh soil aggregates during diving-wetting cycles. Agron. Res. 6(1): 131-140.
• 24. Oleszczuk R., Gnatowski T.. Brandyk T. 2009. Wilgotność krytyczna gleb torfowych jako kryterium nieodwracalności procesu pęcznienia. Acta Agrophysica. 14(2): 403-412.
• 25. Papkę R. 1958. Kształtowanie się zbiorowisk roślinnych Łąk Czerskich w zależności od stosunków wodnych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 13: 97-118.
• 26. Pawluczuk J. 2004. Mineralizacja azotu w glebach torfowo-murszowych strefy morenowej Pojezierza Mazurskiego. Annales UMCS. Sec. E. 59(2): 559-567.
• 27. Projekt. 1971. Projekt techniczny melioracji użytków zielonych. „Łoboda". Biuro Projek-tów Wodnych Melioracji Bydgoszcz, Pracow¬nia projektowa nr 2 Toruń.
• 28. Ratyńska H. 2001. Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Bydgoszcz. Wyd. Akademii Bydgoskiej, ss. 454.
• 29. Rutkowski L. 2004. Przewodnik do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. PWN. Warszawa, ss. 814.
• 30. Sabiniarz A., Kozłowski S. 2009. Łąki Czerskie w aspekcie florystycznym. Zeszyty Na-ukowe WSA w Łomży. 39. s. 229-238.
• 31. Stosik T. 2009. Możliwości ochrony walorów przyrodniczych łąk na przykładzie gminy Śliwice w Borach Tucholskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Infrastructure and Ecology of Rural Areas. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi. PAN. 6: 161-170.
• 32. Studium. 1970. Studium i założenia techniczno-ekonomiczne melioracji użytków zie-lonych „Lipowa". Biuro Projektów Wodnych Melioracji Bydgoszcz, Pracownia projektowa nr 2 Toruń.
• 33. Trąba Cz.. Wolański P. 1999. Zbiorowiska roślin łąkowych na przesuszonych pomelioracyjnie organicznych glebach węglanowych w dolinie Topornicy. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 467: 697-702.
• 34. Trąba Cz., Wolańskl P. 2011. Zróżnicowanie florystyczne łąk związków Calthion i Alopecurion w Polsce - zagrożenia i ochrona. Woda Śród. Obsz. Wiej. 11, 1(33): 299-313. A.
• 35. von Schroetter F. L. (ed.) 1809. Kartę von ost Preussen nebst preussisch Litthauen und West Preussen nebst dem Netzdistrict. Marier-werder sect. XV, s. 15, Berlin 1809.
• 36. Wysocki Cz., Sikorski P. 2002. Fitosocjologia stosowana. Wydawnictwo SGGW. Warszawa. ss. 449.
• 37. Żukowski W.. Jackowiak B. (red.) 1995. Ginące i zagrożone rośliny Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakł. Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań 3: 1-141.