Stan, zagrożenia i ochrona ekosystemu Morza Bałtyckiego

• Autorzy: Radziejewska T. , Staniszewski R.

Warianty tytułu

EN

Environmental status, threats and protection of the Baltic Sea ecosystem

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Morze Bałtyckie, z uwagi na swe naturalne warunki hydrologiczne i morfologiczne oraz silną presję ze strony zlewni, jest bardzo podatne na degradację. Jego połączenie z Atlantykiem jest złożone, w związku z czym oddziaływania oceaniczne - przejawiające się w postaci dopływu wód o wysokim zasoleniu i natlenieniu - nie są na ogół intensywne. Jednym z szeregu zagrożeń dla Bałtyku jest podwyższony poziom stężenia substancji biogenicznych, prowadzący do eutrofizacji. Zjawisko to przejawia się między innymi się w postaci zakwitów fitoplanktonu. Szczególnie groźne są letnie zakwity sinic z uwagi na niebezpieczeństwo skażenia wybrzeży ważnych dla turystyki i rekreacji oraz pogłębianie deficytu tlenowego wód przydennych w głębszych rejonach akwenu. Przejawem oddziaływań degradujących ekosystem Bałtyku jest dopływ do tego zbiornika, i utrzymywanie się w nim, substancji zanieczyszczających, wśród których największe znaczenie mają związki chloroorganiczne, ropopochodne i metale ciężkie. Potencjalnym zagrożeniem jest także pojawianie się gatunków nieznanych wcześniej w Morzu Bałtyckim. Lista gatunków obcych w Bałtyku wydłuża się prawie co roku. W pierwszej dekadzie XXI w. odnotowano (począwszy od najstarszych znanych źródeł, czyli od XII w.) łącznie 98 gatunków obcych. Obecność niektórych z nich, np. babki byczej (Neogobius melanostomus) czy planktonowej wioślarki Cercopages pengoi może stanowić problem natury ekologicznej i ekonomicznej. Na rzecz poprawy stanu środowiska ekosystemu Morza Bałtyckiego i zmniejszenia istniejących zagrożeń podejmuje się, na poziomie między- i pozarządowym - szereg inicjatyw, których pozytywne wyniki, aczkolwiek spodziewane w dłuższym horyzoncie czasowym, obserwowane są już i dziś.

EN

Owing to its hydrography and bottom topography as well as strong anthropogenic pressure, the ecosystem of the Baltic Sea is extremely susceptible to degradation. The Baltic's connection with the Atlantic is complex, therefore oceanic effects, evident as inflows of saline and well-oxygenated water, are usually weak. The suite of environmental threats to the Baltic includes increased concentrations of nutrients leading to eutrophication. This phenomenon is manifested by phytoplankton blooms. Particularly noteworthy are the summer cyanobacterial blooms as they affect the shores important for tourism and recreation, arid enhance oxygen deficiency in the near-bottom water of the Baltic deeps. Degradation effects include also inputs, and maintenance, of pollutants. The most important of those include chloroorganics (DDT, PCBs), aromatic hydrocarbons, and heavy (trace) metals. A potential threat is posed also by the appearance of non-indigenous species. The list of alien species in the Baltic Sea becomes extended almost every year, a total of 98 non-indigenous species being recorded in the Baltic in the first decade of the 21st century (beginning from the earliest records dating back to the 12th century). The presence of some alien species, e.g., the round goby (Neogobius melanost.om.us) or the predatory waterflea (Cercopages pengoi) may be both an ecological and economic issue. Improvement of the environmental status of the Baltic Sea and reduction of the present threats is in the focus of attention of a number of inter- arid non-governmental initiatives and actions. Their success, although expected to be achieved in the future, are beginning to be perceived already today.

Słowa kluczowe

PL

Morze Bałtyckie; eutrofizacja; zakwity fitoplanktonu; gatunki inwazyjne; HEL-COM

EN

Baltic Sea; eutrophication; algal blooms; invasive species; HELCOM

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 20, nr 3
• Strony: 135--142
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys.

Twórcy

autor

Radziejewska T.

autor

Staniszewski R.

• Uniwersytet Szczeciński, Instytut Nauk o Morzu, 70-383 Szczecin, ul. Mickiewicza 18

Bibliografia

• 1. Arndt E.A. 1973. Ecophysiological and adaptational problems confronting animals living in brackish water. Oikos, 15: 239-245.
• 2. Bielecka L., Żmijewska M.L, Szymborska A. 2000. A new predatory cladoceran Cercopagis (Cercopagis) pengoi (Ostroumov 1891) in the Gulf of Gdańsk. Oceanologia, 42: 371-374.
• 3. Boersma M., Malzahn A.M., Greve W., Javid pour J. 2007. The first occurrence of the cten-ophore Mnerniopsis leidyi in the North Sea. Helgoland Marine Research 61:153-155.
• 4. Breitholz M., Hill C., Bengtssori B.E. 2001. Toxic substances and reproductive disorders in Baltic Fish and Crustaceans. Ambio, 30: 210-216.
• 5. Elmgren R. 2001. Understanding Human Impact on the Baltic Ecosystem: Changing Views in Recent Decades. Ambio, 30: 222-231.
• 6. Elmgren R., Larsson U. 2001 a. Eutrophicatiori in the Baltic Sea Area. Integrated Coast¬al Management Issues. In: Bodungen, B. von, Turner, R. K. (eds), Science and Integrated Coastal Management. Dahlem University Press. Berlin, 15-35.
• 7. Elmgren R., Larsson U. 2001 b. Nitrogen and the Baltic Sea: Managing Nitrogen in relation to Phosphorus. The Scientific World, 1: 371-377.
• 8. Elmgren R.. Harisson S., Larsson U., Sundelin B., Boehm P.D. 1983. The "Tsesis" Oil Spili" Acute and Long-Term Impact on the Benthos. Marine Biology, 73: 51-65.
• 9. Finni T., Kononen K., Olsonen R., Wallstrom K. 2001. The History of Cyanobacterial Blooms in the Baltic Sea. Ainbio, 30: 172-178.
• 10. Gostkowska J. 2004. Nasz Bałtyk. Akwarium Gdyńskie, Gdynia: 57 ss.
• 11. GUS 2006. Ochrona środowiska 2006. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa: 522 ss.
• 12. GUS 2010. Ochrona środowiska 2010. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa: 609 ss.
• 13. HELCOM 2004. The Fourth Baltic Sea Pollution Load Compilation (PLC-4). Baltic Sea Environment Proceedings, 93, 188 pp.
• 14. IOP PAN 2008. Księga gatunków obcych inwazyjnych w faunie Polski. Instytut Ochrony Przyrody PAN. www.iop.krakow.pl (16.09.2008).
• 15. Jansson B.O., Dahlberg K. 1999. The Environmental Status of the Baltic Sea in the 1940s, Today, and in the Future. Ambio, 28: 312-319.
• 16. Kuklik I. 2007. Morświn. Krajowy plan zarządzania gatunkiem. Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, Hel: 55 ss.
• 17. Kułlenberg G. 1981. Physical Oceanography. In: Voipio, A. (ed.), The Baltic Sea. Elsevier. Amsterdam, pp. 135-217.
• 18. Leppakoski E. 1980. Man's Irnpact ori the Baltic Ecosystem. Ambio, 9: 174-181.-
• 19. Leppakoski E., Olenin S. 2000. Non-native species and rates of spread: lessons from the brackish Baltic Sea. Biological Invasions 2: 151-163.
• 20. Nehring D., Matthaus W. 1991. Current. trends in hydrographic and chemical parameters and eutrophication in the Baltic. International Review of Hydrobiology, 76: 276-316.
• 21. Nehring S. 2003. Alien species in the North Sea: invasion success and climate warming. Ocean Challenge, 13: 12-16.
• 22. Ojaveer II., Jaanus A., MacKenzie B.R., Martin G., Olenin S., Radziejewska T, Telesh L, Zettler M.L., Zaiko A. 2010. Status of Biodiversity in the Baltic Sea. PLoS ONE 5(9): e!2467. doi:10.1371/journal.pone.0012467.
• 23. Omstedt A., Elken J,. Lehmann A., Piechura J. 2004. Knowledge of the Baltic Sea physics gained during the BALTEX and related programmes. Progress in Oceanography, 68: 1-28.
• 24. Paerl H .W. 1988. Nuisance phytoplankton blooms in coastal, estuarine, and inland waters. Limnology and Oceanography, 33: 823-847.
• 25. Rónnberg C., Bonsdorff E. 2004. Baltic Sea eutrophication: area-specific ecological con-seąuences. Hydrobiologia 514: 227-241.
• 26. Rumohr H. 1990. Photographic evidence of changes in the sediment. Ambio, Spec. Rep. 7: 11-12.
• 27. SapotaM.R., Skóra K.E. 2005. Spread of alien (non-indigenous fish species Neogobius melanostomus in the Gulf of Gdańsk (south Baltic). Biological Invasions 7: 157-164.
• 28. SMHI 2005. The Baltic Sea, Kattegat and Skagerrak - sea areas and drainage basins. www.smhi.se (29.03.2008).
• 29. Zalecenia Komisji Helsińskiej (HELCOM) nr 27-28/2. 2006. Ochrona fok na obszarze Morza Bałtyckiego.