Przyczyny zasolenia gleb okolic Inowrocławia

Krzyżaniak-Sitarz, M.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Przyczyny zasolenia gleb okolic Inowrocławia

Autorzy

Krzyżaniak-Sitarz M.

Identyfikatory

Warianty tytułu

The causes of salinity in soils surrounding the Inowrocław city

Języki publikacji

Abstrakty

Proces zasolenia gleb jest jedną z form degradacji środowiska, spowodowanym zachwianiem równowagi chemicznej gleby. W naturalnych warunkach pomiędzy roztworem glebowym, kompleksem sorpcyjnym i organizmami bytującymi w glebie istnieje stała wymiana poszczególnych jonów, a w wielu wypadkach całych związków chemicznych, która ma na celu utrzymanie gleby w stanie równowagi. Pojawienie się, szczególnie w wierzchnich poziomach gleby dużej ilości kationów, takich jak Na, K, Ca2, Mg2+ oraz anionów Cl , SO42-, HCO3 , może spowodować zmiany parametrów fizykochemicznych gleby i doprowadzić do jej zasolenia. Zjawisko to powstaje zarówno pod wpływem czynników naturalnych jak i antropogenicznych. Istotną sprawą determinującą zmiany właściwości chemicznych gleb, oprócz źródła zasolenia, jest także czas oddziaływania danego czynnika odpowiadającego za wzrost stężenia soli w roztworze glebowym. Oddziaływanie pewnych czynników ma charakter okresowy, przez co nie powoduje trwałych zmian w składzie chemicznym gleb. Natomiast ciągła emisja zanieczyszczeń z pozostałych źródeł zasolenia powoduje nieodwracalne w skutkach zmiany składu roztworu glebowego i kompleksu sorpcyjnego, co prowadzi do degradacji i zmiany typologii analizowanych gleb.

Salinity is one of the processes which causes environment degradation by disturbing chemical balance of soil. In natural conditions there is continuous ion and compound exchange between soil solution, soil sorption complex and soil organisms which lead to keeping the constant balance of soil. Occurrence of such cations like Na, K Ca, Mg24 and anions like Cl, SO42 , HCO3 especially in surface horizons can cause changes in physico-chemical properties of soil and its salinity. This process may also be caused by natural as well as anthropogenic factors. Apart from salinity source, a significant element determining changes of soil chemical properties is the time the factor influences the increase of salt concentration in soil solution, The influence of some of these factors have periodical character and do not cause permanent changes in soil chemical composition, However continuous emission of pollutants from different salinity sources causes irremediable changes in composition of soil solution and soil sorption complex, which leads to degradation and typological changes in the analysed soils.

Słowa kluczowe

zasolenie gleb gleby zasolone przemysł sodowy wysad solny tężnie

soil salinity salt-affected soils sodium industry salt plug graduation tower

Wydawca

Bydgoskie Towarzystwo Naukowe

Czasopismo

Ekologia i Technika

Rocznik

2008

Tom

R. 16, nr 2

Strony

74--78

Opis fizyczny

Bibliogr. 38 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Krzyżaniak-Sitarz M.

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J.J. Śniadeckich w Bydgoszczy, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, 85-796 Bydgoszcz, ul. Sucha 9

Bibliografia

1. Bartoszewicz A., 1979: Zasolenie wód glebowo - gruntowych Wielkopolski oraz jego związek z warunkami glebowymi i intensyfikacją nawożenia, Roczniki AR, Rozprawy naukowe 91, Poznań
2. Bartoszewicz A., 1994: Skład chemiczny wód powierzchniowych zlewni intensywnie użytkowanych rolniczo w warunkach glebowo - klimatycznych Równiny Kościańskiej, Roczniki AR, Rozprawy naukowe 250, Poznań
3. Bocheńska T., Dowgiałło J., Kleczkowski A.S., Krajewski S., Maciaszczyk A., Maciaszczyk T., Małecka D., Rogoż M., Różkowski A., Szczepański A., Witczak S.. 2002: Słownik hydrogeologiczny, PIG, Warszawa
4. Cieśla W., 1961: Właściwości chemiczne czarnych ziem kujawskich na tle środowiska geograficznego, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Pr. Kom. Nauk Roln. i Leśnych, 8, 4, Poznań
5. Cieśla W,, 1968; Geneza i właściwości gleb uprawnych wytworzonych z gliny zwałowej na wysoczyźnie kujawskiej. Rozprawy naukowe 18, WSR Poznań
6. Cieśla W.. Dąbkowska-Naskręt H , 1984: Właściwości zasolonych gleb w sąsiedztwie Janikowskich Zakładów Sodowych na Kujawach, Rocz. Gleb., 35 (2), 139-150
7. Cieśla W , Dąbkowska-Naskręt H , Siuda W , 1981: Stan zasolenia gleb w okolicy Inowrocławskich Zakładów Sodowych w Mątwach, Rocz Gleb., 32, 2, 103- 112
8. Cybulski Cz,, 1972: Solanka gorzka z inowrocławskiego wysadu solnego, AGH, Kraków, 37
9. Czerwiński Z , 1996: Zasolenie wód i gleb na terenie Kujaw, Rocz. Gleb., 47, 3/4, 131-143
10. Dobrzański B., Czerwiński Z., Borek S., 1971: Wpływ związków chemicznych stosowanych do odśnieżania na zasolenie gleb zieleńców Warszawy, Rocz Gleb., 22, l, 59-73
11. Filipek T., Badora A., 1992: Jony rozpuszczalne w wodzie w glebach zanieczyszczonych środkami do zwalczania śliskości pośniegowej, Rocz. Gleb., 43, 3/4, 37-43
12. Frąckowiak H., Kuczyńska I., 1996: Wpływ nawodnień zasolonymi wodami górnej Noteci na niektóre właściwości fizykochemiczne organicznych gleb łąkowych, Rocz. Gleb., 47, 3/4, 75-82
13. Gonet S., Herman J.,1995: Zagrożenie zasoleniem czarnych ziem na Kujawach, Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.. 418, l, 209-218
14. Hasik J., Gawlak E., 1996: Dzieje uzdrowiska Inowrocław, Inowrocław, 8-28
15. Hulisz P., 2003: Soil salinity in the vicinity of Inowrocław (Poland) due to the effect of soda industry, Abstracts, SUITMA , Nancy, 159-160
16. Hulisz P., 2007: Wybrane aspekty badań gleb zasolonych w Polsce, SOP, Toruń, s. 40
17. Hulisz P., Pokojska U., Posadzy W., 2001: Skutki awarii rurociągu solankowego Góra - Mątwy i metody przeciw-działania degradacji gleb, Inż. Ekol. 5, Kształtowanie środowiska, PTIE, Olsztyn, 63-69
18. Kaszubkiewicz J., Chodak T,, 1999: Przebieg zmian właściwości chemicznych gleb zalanych wodami technologicznymi z kopalni rud miedzi, Zesz. Nauk. AR Wrocław. 74, 367, 93-108
19. Kaszubkiewicz J., Musiał A., Waścińska A., 2003: Zmiany właściwości fizycznych i fizykochemicznych wybranych gleb podczas procesów zasalania i odsalania, Rocz. Gleb., 54, 3, 5-25
20. Latour T.. Czajka K., Drobnik M.. Sziwa D., 2004: Badania mikroklimatu w strefie przytężniowej w Inowrocławiu, PZH, Zakład Tworzyw Uzdrowiskowych, Poznań
21. Marcinek J., Komisarek J., Kaźmierowski C., 1995: Czasowa i przestrzenna zmienność chemizmu wód gruntowych w układzie katenalnym gleb Wielkopolski, Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., z. 418, 149-156
22. MillerM., 1995: Dokumentacja hydrogeologiczna uproszczona ujęcia wody podziemnej z utworów czwartorzędowych na terenie Uzdrowiska Inowrocław, PPU Inowrocław
23. Papierkowski J., 1963: Inowrocław - Zdrój. Kujawskie zdrojowisko solankowo - borowinowe w świetle badań naukowych, PZWL, Warszawa, 22- 34
24. Plan zagospodarowania przestrzennego terenów zieleni Parku Solankowego dzielnicy lecznictwa uzdrowiskowego w Inowrocławiu, Miastoprojekt - Bydgoszcz, Bydgoszcz. 1989
25. Poborski J , 1960: Cechsztyńskie zagłębie solne Europy Środkowej na ziemiach Polski, Pr, Poi. Inst, Geol , 30, 2
26. Pokojska U., Bednarek R,, Hulisz P., 1998: Problemy systematyki gleb zasolonych w odniesieniu do obszaru objętego wpływem Inowrocławskich Zakładów Chemicznych „Soda - Mątwy S.A.", Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 460, 513-521
27. Poradziński M., Przedwojski R., Rytelewski J., 1986: Problemy ochrony gruntów, odszkodowań i kosztów rekul-tywacji. Mat. Konf. nt Gleby słone i sodowe w rejonie oddziaływania Zakładów chemicznych w Inowrocławiu i Za-kładów Sodowych w Janikowie na Kujawach, ART. Olsztyn, Minikowo k. Nakła
28. Rytelewski J., Cieśliński E., Przedwojski R., 1986: Stosunki geomorfologiczne i hydrograficzne jako czynnik sprzyjający degradacji środowiska [w:] Problematyka gleb zasolonych na Kujawach w aspekcie ich rekultywacji, Mat. Konferencyjne, cz. l, Inowrocław, 7-13
29. Rytelewski J., Przedwojski R. i wsp., 1985: Intensyfikacja produkcji przemysłowej przyczyną degradacji (zaso-lenia) gleb na Kujawach, Konf. Nauk. pt. Ochrona wód w warunkach intensywnej gospodarki rolniczej, Olsztyn, 21-22, 11, 71-80
30. Rytelewski J., Przedwojski R., Poradziński M., 1986: Wpływ zakładów chemicznych na zasalanie gleb [w:l Problematyka gleb zasolonych na Kujawach w aspekcie ich rekultywacji, Mat. Konferencyjne, cz. 1. Inowrocław, 14-33
31. Rytelewski J., Przedwojski R., Poradziński M., 1986: Właściwości chemiczne gleb słonych i sodowych w:] Problematyka gleb zasolonych na Kujawach w aspekcie ich rekultywacji, Mat, Konferencyjne, cz.l, Inowrocław, 68-80
32. Samsonowicz G., 1954: Wyniki hydrogeologiczne dwu głębokich wierceń w Ciechocinku, Biuletyn PIG, 91. Warszawa
33. Soil Survey Staff, 1998, Keys to Soil Taxonomy, 8th edition, USDA and Natural Resources Conservation Service
34. Systematyka gleb Polski, 1989, Rocz. Gleb., 40, 3/4, 150
35. Szabolcs L, 1986: Regularietes of salt accumulation and rnovement in soils, Transactlons XIII, Congress of the International Society of Soil Science, 5, 404-409
36. Thorne D.W., Peterson V., 1954: Irrigated soils, New York
37. Tyczka S., 1959: Klimat i bloklimat Inowrocławia w:] Przegląd geofizyczny d. Przegląd meteorologiczny i hydrologiczny, Warszawa, PTMiH, PWN, rocz.4 (12), 1. 39-49
38. Wilkoń-Michalska J., 1963: Halofity Kujaw, Studia Soc. Scient, Torunensis, ser. D (Botanica), 7,121

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPG8-0039-0033