Wpływ działalności człowieka na zmiany układu koryta w dolnym odcinku Obry - przykład zastosowania metody georadarowej

• Autorzy: Słowik M.

Warianty tytułu

EN

Influence of anthropogenic interventions on river pattern changes in the lower course of the Obra river - the example of using GPR method

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dolina rzeki Obry stanowi przykład intensywnych przekształceń koryta rzecznego dokonanych przez człowieka. Analiza archiwalnych materiałów kartograficznych wykazała, że prace hydrotechniczne prowadzono również w dolnym odcinku Obry. Na odcinku miedzy Rybojadami a Polickiem koryto rzeczne charakteryzuje się przebiegiem zbliżonym do prostoliniowego na skutek procesu odcinania zakoli meandrowych, jaki ilustrują mapy z XIX w. Badania mające na celu odtworzenie naturalnego przebiegu koryta Obry przeprowadzono w okolicach Siercza. Za pomocą georadaru MAŁA ProEx wyposażonego w anteny ekranowane o częstotliwościach 100MHz i 250MHz wykonano pomiary struktury osadów aluwialnych. Zmienność litologiczną osadów aluwialnych rozpoznano poprzez wiercenia w celu określenia typów osadów, których kontakt wyraźnie zaznaczył się na echogramach. Badania wykazały, że w osadach równiny zalewowej zachowany został zapis dawnego przebiegu koryta Obry. Zlokalizowano ślady po co najmniej trzech, a w pobliżu współczesnego koryta Obry - czterech korytach rzecznych. Zapis ten może dotyczyć poszczególnych faz migracji pojedynczego koryta lub odnosić się do jednoczesnego funkcjonowania sieci koryt rzecznych na badanym obszarze. Możliwe było również zlokalizowanie granicy między osadami aluwialnymi oraz fluwioglacjalnymi w strefie krawędziowej doliny.

EN

The Obra river valley is the example of intensive anthropogenic interventions. Analysis of archival cartographic materials has shown that hydro technical works were also done in the lower course of the river. Between Rybojady and Policko village, the course of the Obra river bed is close to rectilinear be-cause of artificial cutting off meander bends in th 19th century. Research regarding to reconstruction of natural course of the river was conducted in the vicinity of Siercz village. Measurements of structure of alluvial deposits were done using georadar MAŁA ProEx equipped with 100MHz and 250MHz shielded antennas. Lithologic variability of sediments was recognized through geologic surveys to determine the types of deposits, which were featured with distinct reflexes on echograms. The study has shown that records of former functioning of the Obra river bed were preserved in floodplain deposits. Traces of at least three river beds filled with organic deposits were detected here. It may represent migration phases of one river bed or refer to simultaneous functioning of network of water courses within research area. It was also possible to determine the boundary between alluvial and fluvioglacial deposits, which surround investigated section of the Obra river valley.

Słowa kluczowe

PL

metoda georadarowa; Obra; regulacja koryta

EN

GPR method; Obra River; anthropogenic impast

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 18, nr 3
• Strony: 127--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz. rys., tab.

Twórcy

autor

Słowik M.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, 61-680 Poznań, ul. Dzięgielowa 27

Bibliografia

• 1. Andrzejewski L., 1994, Ewolucja systemu fluwialnego doliny dolnej Wisły w późnym Vistu-lianie i Holocenie na podstawie wybranych dolin jej dopływów. Wyd. Nauk. UMK, Toruń.
• 2. AsprionU.,AignerT., 1999, Towards realistic aąuifer models: three-dimensional georadar surveys of Quaternary gravel deltas (Singen Basin, SW Germany). Sedimentary Geology, 129,281-297.
• 3. Babiński Z., 1982, Procesy korytowe poniżej zapory wodnej we Włocławku. Zakład Narodo¬wy im. Ossolińskich, Wrocław, 1-92.
• 4. Babiński Z., 1992, Współczesne procesy ko¬rytowe dolnej Wisły. Prace Geograficzne PAN, 157, 1-172.
• 5. BartkowskiT., 1956, Z zagadnień geomorfolo¬gicznych okolicy Międzyrzecza. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią t. III, PTPN, Poznań, 1-61.
• 6. Bano M., Marąuis G., NMere B., Maurin J.C., Cushing M., 2000, Investigating alkwial and tectonic features with ground-penetrating ra¬dar and analyzing diffractions patterns. Jour¬nal of Applied Geophysics, 43, 33-41.
• 7. Bojarski A., Jeleński J., Jelonek M., Litweka T., Wyżga B., Zalewski J., 2005, Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Departa¬ment Zasobów Wodnych, Warszawa, 1-143.
• 8. Brierley G.J., Hickin E.J., 1992, Floodplainde-velopment based on selective preservation of sediments, Sąuamish River, British Columbia. Geomorphology, Spec. Iss. 4(6), 381-391.
• 9. Choiński A., Kaniecki A., Krajniak J., Żuraw-ski M., 1979, Wody gminy Międzyrzecz (in Polish). Międzyrzeckie Towarzystwo Kultury, Poznań-Międzyrzecz, 1-111.
• 10. Ekes C., Hickin E.J., 2001, Ground penetrating radar facies of the paraglacial Cheekye Fan, southwestern British Columbia, Canada. Sedimentary Geology, 143, 199-217.
• 11. Falkowski T., 2007, Analiza geomorfologiczna powierzchni tarasowej jako element prognozy geologiczno-inżynierskiej w budownictwie wodnym. Geologos, 11, 163-172.
• 11. Gourry J.-Ch., Yermeersch F., Garcin M., Giot D., 2003, Contribution of geophysics to the study of alluvial deposits: a case study in the Val d'Avaray area of the river Loire, France. Journal of Applied Geophysics, 54, 35-49.
• 12. Houben P., 2007, Geomorphological facies reconstruction of Łatę Quaternary alluvia by the application by the application of fluvial architecture concept. Geomorphology, 86, 94-114.
• 13. Karczewski J., 2007, Zarys metody georada-rowej. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków, 1-246.
• 14. Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Pol¬ski. Wydawnictwo Naukowe PWN, l - 440.
• 15. Kowalska A., 1960, Paleomorfologia po¬wierzchni podplejstoceńskiej niżowej części dorzecza Odry. Prace Geograficzne PAN, 21, 7-75.
• 16. Lamparski P., 2004, Formy i osady czwarto¬rzędowe w świetle badań georadarowych. Prace Geograficzne PAN, 194, 1-115.
• 17. Leclerc R.F., Hickin E.J., 1997. The inter¬na! structure of scrolled floodplain deposits based on ground penetrating radar, North Thompson river, British Columbia. Geomor¬phology, 21, 17-38.
• 18. MAŁA 2008. ProEx - Professional Explorer Control Unit. Operating Manuał v. 2.0: 1-60.
• 19. Młynarczyk Z., Słowik M., 2008, Temporal variations of suspended sediment concentra-tion during period of high water stages in the lower course of the Obra river (Western Po-land). Archives of Environrnental Protection, Vol. 34, No. l, 33-49.
• 20. Młynarczyk Z., Słowik M., 2008, Temporal variation of intensity of bed-load transport ratę in the lower course of the obra river near Międzyrzecz (western Poland). Quaestiones Geographicae 27A/1, 69-86.
• 21. Mojski E., 1976, Mapa geologiczna Polski. Skala 1:200 000. Mapa utworów powierzchniowych - mapa podstawowa 1:50 000. Arkusz Świebodzin. PIG, Warszawa
• 22. Neal A., 2004, Ground penetrating radar and its use in sedimentology: principles, prob-lems and progress. Earth-Science Reviews, 66, 261-330.
• 23. Kórnicki K, Młynarczyk Z., 1989, Późnovistuliańskie i holoceńskie formy i osady korytowe środkowej Prosny i ich paleohydrologiczna interpretacja. Seria Geografia 43, UAM, Po¬znań, 1-76.
• 24. Skelly R.L., Bristow Ch.S., Ethridge F.G., 2003, Architecture of channel-belt deposits in an aggrading shallow sandbed braided river: the lower Niobrara river, northeast Ne-braska. Sedimentary Geology, 158, 249-270.
• 25. Słowik M., 2007, Procesy kształtujące koryto rzeczne na przykładzie dolnego odcinka Obry. Seria Geografia nr 76, Wydawnictwo Nauko¬we UAM, Poznań, 1-169.
• 26. Vanderberghe J., van Overmeeren R.A., 1999, Ground penetrating radar images of selected fluvial deposits in the Netherlands. Sedimen¬tary Geology, 128, 245-270.