Skład moczu jako źródło informacji o narażeniu zawodowym na związki organiczne

Rutkiewicz, I.; Namieśnik, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Skład moczu jako źródło informacji o narażeniu zawodowym na związki organiczne

Autorzy

Rutkiewicz I. , Namieśnik J.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Identyfikatory

Warianty tytułu

Urine as a source of information on occupational exposure to organic compounds - a review

Języki publikacji

Abstrakty

Przedstawiono przegląd prac dotyczących wykorzystania próbek moczu ludzkiego do badań analitycmych prowadzonych w celu uzyskania informacji o ekspozycji zawodowej na związki organiczne. Toksyczne działanie większości z tych związków stwarza nadal duże zagrożenie wystąpienia chorób zawodowych. Stąd też bardzo ważne jest wykorzystanie monitoringu biologicznego do oceny ryzyka zawodowego. Przedstawiono również najczęściej stosowane techniki izolacji i wzbogacania związków organicznych i ich metabolitów z próbek moczu, a także techniki omaczania analitów w otrzymanych ekstraktach.

Information about the possibility of employing human urine samples as a material for analytical research directed toward obtaining information on occupational exposure to organic compounds was presented. Most compounds have toxic action, what generates high risk of occupational disease. Therefore it is very important to use the biological monitoring to assess occupational exposure. Techniques of isolation and/or enrichment of organic compounds and their metabolites from the urine samples, techniques used to determine organic compounds in the extracts are presented and discussed.

Słowa kluczowe

mocz biomarkery przygotowanie próbek narażenie zawodowe

urine biomarkers pretreament of samples occupational exposure

Wydawca

Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej

Czasopismo

Ecological Chemistry and Engineering. S

Rocznik

2008

Tom

Vol. 15, nr 4

Strony

561--585

Opis fizyczny

Bibliogr. 112 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Rutkiewicz I.

autor

Namieśnik J.

Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/l2, 80-952 Gdańsk, tel. 058 347 21 10, fax 058 347 26 94, irka26@wp.pl

Bibliografia

[1] Toksykologia: podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów, W. Seńczuk [red.]. PZWL, Warszawa 2002.
[2] Sapota A.: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 2002, 2, 179-208.
[3] www.ictu.katowice pl/wpr/Dokumenty/Materiały _szkoleniowe/Szkol2/ 10-smoik. pdf
[4] Kawaguchi M., Ishii Y., Sakui N., Okanouchi N., Ito R., Saito K. i Nakazawa H.: Anal. Chim. Acta, 2005, 533, 57-65.
[5] Monitoring biologiczny narażenia na czynniki chemiczne w środowisku pracy, M. Jakubowski [red.]. Ofic. Wyd. Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. J. Nofera, Łódź 1997.
[6] Polkowska Ż., Kozłowska K., Namieśnik J. i Przyjazny A.: Crit. Rev. Anal. Chem., 2004, 34,105-119.
[7] Angerer J., Ewers U. i Wilhelm M.: Int. J. Hyg. Environ. Health, 2007, 210, 201-228.
[8] Jakubowski M. i Trzcinka-Ochocka M.: J. Occup. Health, 2005, 47, 22-48.
[9] Jakubowski M., Starek A., Ludwicki J.K, Knapek R. i Barański B.: Słownik terminów stosowanych w toksykologii. Wyd. "Secesja", Kraków 1994.
[10] Arcury T.A., Quandt S.A., Barr D.B., Hoppin J.A., McCauley L, Grzywacz J.G. i Robson M.G.: Environ. Health Perspect., 2006, 114, 923-928.
[11] Toksykologia współczesna, W. Seńczuk [red.] PZWL, Warszawa 2005.
[12] Näsänen R., Kaukiainen A, Hero V., Päällysaho J., Müller K., Hari R., Akila R. i Sainio M.: Environ. Toxicol. Pharmacol., 2005, 19, 497-504.
[13] Iregren A., Andersson M. i Nylen P.: Neurotoxicology, 2002, 23, 719-733.
[14] Kawai T., Miyama Y., Horiguchi S., Sakamoto K., Zhang Z.-W., Higashikawa K. i Ikeda M.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2000, 73, 449-456.
[15] Jakubowski M.: Principles and Methods of Assessing the Walking Environment, 2006, 21, 109-129.
[16] Perico A., Cassinelli C., Brugnolle L., Bavazzano P. i Perbellini L: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 1999, 72, 115-120.
[17] Ott M.G., Diller W.F. i Jolly AT.: Crit. Rev. Toxicol., 2003, 33, l-59.
[18] Mundt K.A., Birk T. i Burch M.T.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2003, 76, 473-491.
[19] Jacob J. i Seidel A.: J. Chromatogr. B, 2002, 778, 31-47.
[20] Muniz J., McCauley L, Scherer J., Lasarev M., Koshy M., Kow Y.W., Nazar-Stewart V. i Kisby G.E.: Toxicol. Appl. Pharm., 2008, 227, 97-107.
[21] Hogenboom AC., Niessen W.M.A i Brinkman U.A.Th.: J. Sep. Sci., 2001, 24, 331-354.
[22] Crespin M.A, Gallego M. i Valcarcel M.: J. Chromatogr. B, 2002, 773, 89-96.
[23] Nowe horyzonty i wyzwania w analityce i monitoringu środowiskowym, J. Narnieśnik [red.]. Centrum Doskonałości Analityki i Monitoringu Środowiskowego, Gdańsk 2003.
[24] John H., Worek E i Thiermann H.: Anal. Bioanal. Chem., 2008, 391, 97-116.
[25] Molier K., Crescenzi C. i Nilsson U.: Anal. Bioanal. Chem., 2004, 378, 197-204.
[26] Szukalski B.: Alkoholizm i Narkomania, 2001, 1, 151-163.
[27] Rossi D.T. i Zhang N.: J. Chromatogr. A, 2000, 885, 97-113.
[28] Witkiewicz Z.: Podstawy chromatografii. WNT, Warszawa 2005.
[29] Hennion M.-C.: J. Chromatogr., A, 1999, 856, 3-54.
[30] Sabik H., Jeannot R. i Rondeau B.: J. Chromatogr. A, 2000, 885, 217-236.
[31] Caro J. i Gallego M.: Environ. Sci. Technol., 2008, 42, 5002-5007.
[32] Vas G. i Vekey K: J. Mass Spectrom., 2004, 39, 233-254.
[33] Kłys M. i Bujak-Giżycka B.: Arch. Med. Sąd. Kryminol., 2000, 2, 115-125.
[34] Poli D., Manini P., Andreoli R., Franchini I. i Mutti A.: J. Chromatogr. B, 2005, 820, 95-102.
[35] Cháfer-Pericás C., Campíns-Falcó P. i Herráez-Hemández R.: Anal. Biochem., 2004, 333, 328-335.
[36] Raikos N., Christopoulou K, Theodoridis G., Tsoukali H. i Psaroulis D.: J Chromatogr. B, 2003, 789, 59-63.
[37] Gallardo E., Barroso M., Margalho C., Cruz A, Vieira D.N. i López-Rivadulla M.: J. Chromatogr. B, 2006, 832, 162-168.
[38] Tsoukali H., Theodoridis G., Raikos N. i Grigoratou I.: J. Chromatogr. B, 2005, 822, 194-200.
[39] Beltran J., López EJ. i Hemandez E: J. Chromatogr. A, 2000, 885, 389-404.
[40] Baltussen E., Sandra P., David F. i Cramers C.: J. Micro Sep., 1999, 11, 737-747.
[41] Kawaguchi M., Ito R., Saito K. i Nakazawa H.: J. Phannacol. Biom. Anal., 2006, 40, 500-508.
[42] Furuki K, Ukai H., Okamoto S., Takada S., Kawai T., Miyama Y., Mitsuyoshi K, Hang Z.W., Higashikawa K i Ikeda M.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2000, 73, 221-227.
[43] Polkowska Ż., Kozłowska K., Konieczka P., Jakubowska N., Górecki T. i Namieśnik J.: Chem. Anal., 2006, 51, 109-121.
[44] Jakubowska N., Polkowska Ż., Kujawski W., Konieczka P. i Namieśnik J.: Anal. Bioanal. Chem., 2007, 388, 691-698.
[45] Jönsson J.A. i Mathiason L: Le-GC North America, 2003, 21, 424-438.
[46] Kujawski W.: Sep. Sci. Technol., 2000, 35,89-108.
[47] Kujawski W.: Pol. J. Chem.. Technol., 2003, 5, 1-7.
[48] Beyer A. i Biziuk M.: Biol. Chem. Eng., 2007, 14, 291-313.
[49] Caro J., Serrano A. i Gallego M.: J. Chromatogr. B, 2007, 848, 277-282.
[50] Zastosowanie metod chromatograficznych, Bielicka-Daszkiewicz [red.]. Wyd. Politech. Poznańskiej, Poznań 2005.
[51] Maštovská K i Leholay SJ.: J. Chromatogr. A, 2003, 1000, 153-180.
[52] Niessen W.M.A. i Tinke AP.: J. Chromatogr. A, 1995, 703, 37-57.
[53] Ragunathan N., Krock K.A., Klawun C., Sasaki T.A. i Wilkins C.E.: J. Chromatogr. A, 1995, 703, 335-382.
[54] Stee L.L.P. i Brinkman U.A.Th.: Trends Anal. Chem., 2002, 21, 618-626.
[55] Šperlingová I., Dabrowská L, Stránský V. i Kućera J.: Anal. Bioanal. Chem., 2007, 387, 2419-2424.
[56] Preuss R., Drexler H., Böttcher M., Wilhelm M., Brüning T. i Angerer J.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2005, 78, 355-362.
[57] Spangenberg B., Ahrens B. i Klein K.-F.: Chromatographia, 2001, 53, 438-441.
[58] Fenske M.: Chromatographia, 1997, 44, 50-54.
[59] Freesemann AG., Bhutani L.K., Jacob K i Doss M.O.: Arch. Dermatol. Res., 1997, 289, 272-276.
[60] Polkowska Ż., Kozłowska K, Mazerska Z., Górecki T. i Namieśnik J.: Chemosphere, 2003, 53, 899-909.
[61] Pragst F.: Anal. Bioanal. Chem., 2007, 388, 1393-1414.
[62] Christensen J. M., Rasmussen K. i Køppen B.: J. Chromatogr., 1988, 442, 317-323.
[63] Otsuka M., Harada N., ltabashi T. i Ohmori S.: Alcohol, 1999, 17, 119-124.
[64] Passarelli M.M., Paolielo M.M.B., Matsuo T., Turin C.A., i Nascimento ES.: Sci. Total Environ., 1999, 243-244, 349-352.
[65] Lee X.-P., Kumazawa T., Salo K, Watanabe K., Seno H. i Suzuki O.: Analyst, 1998, 123, 147-150.
[66] Kouniali A, Cicolella A, Gonzalez-Flesca N., Dujardin R., Gehanno J.-F. i Bois F.Y.: Sci. Total Environ., 2003, 308, 73-82.
[67] Kostrzewski P., Wiaderna-Brycht A i Czerski B.: Sci. Total Environ., 1997, 199, 73-81.
[68] B'Hymer C, Cheever K.L., Butller M.A. i Brown K.K: J. Chromatogr. B, 2003, 795, 145-150.
[69] Stopforth A., Burger B.V., Crouch A.M. i Sandra P.: J. Chromatogr. B, 2006, 834, 134-140.
[70] Kawaguchi M., Sakui N., Okanouchi N., Ito R., Saito K, Izumi S., Makino T. i Nakazawa H.: J. Chromatogr. B, 2005, 820, 49-57.
[71] Kawaguchi M., Inoue K, Sakui N., lto R., rzumi S., Makino T., 'Okanouchi N. i Nakazawa H.: J. Chromatogr. B, 2004, 799, 119-125.
[72] Accorsi A., Morrone B., Benzo M., Gandini C., Raffi G.B. i Violante ES.: J. Chromatogr. A, 2005, 1071, 131-134.
[73] Kawaguchi M., Ito R., Hayatsu Y., Nakata H., Sakui N., Okanouchi N., Saito K, Yokota H., Izumi S., Makino T. i Nakazawa H.: J. Pharmacol. Biomed. Anal., 2006, 40, 82-87.
[74] Kawaguchi M., Inoue K., Yoshimura M., Ito R., Sakui N., Okanouchi N. i Nakazawa H.: J. Chromatogr. B, 2004, 805, 41-48.
[75] Wahl H.G., Hoffmann A., Luft D. i Liebich H.M.: J. Chromatogr. A, 1999,847,117-125.
[76] Grimmer G., Dettbarn G., Seidel A. i Jacob J.: Sci. Total Environ., 2000, 247, 81-90.
[77] Smith C.J., Huang W., Walcott C.J., Tumer W., Grainger J. i Patterson Jr D.G.: Anal. Bional. Chem., 2002, 372, 216-220.
[78] Tienpont B., David E, Benijts T. i Sandra P.: J. Pharmacol. Biomed. Anal., 2003, 32, 569-579.
[79] Li H., Krieger R.I. i Li Q.X.: Sci Total Environ., 2000, 257, 147-107.
[80] Holm A., Molander P., Lundanes E., Øvrebø S. i Greibrokk T.: J. Chromatogr. B, 2003, 794, 175-183.
[81] Neng N.R., Cordeiro C.A.A. Freire AP. i Nogueira J.M.F.: J. Chromatogr. A, 2007, 1169, 47-52.
[82] Bomer K, Hartwig H. i Lode H.: Chromatographia, 2000, 52, 105-107.
[83] Qin Y., Wang X.B., Wang C., Zhao M., Wu M.T., Xu Y.X. i Peng S.Q.: J. Chromatogr. B, 2003, 794, 193-203.
[84] Thevis M., Schebalkin T., Thomas A. i Schänzer W.: Chromatographia, 2005, 62, 435-439.
[85] Laloup M., del Mar Ramirez Fernandez M., Wood M., Maes V., Boeck G.D., Vanbeckevoort Y. i Samyn N.: Anal. Bioanal. Chem., 2007, 388, 1545-1556.
[86] Green R., Hauser R., Calafat AM., Weuve J., Schettler T., Ringer S., Huttner K. i Hu H.: Environ. Health Perspect., 2005, 113, 1222-1225.
[87] Itoh H., Yoshida K. i Masunaga S.: Int. J. Hyg. Environ. Health, 2005, 20S, 237-245.
[88] Silva M.J., Slakman A.R., Reidy JA, Preau Jr. J.L, Herben A.R., Samandar E., Nedham L.L. i Calafat A.M.: J. Chromatogr. B, 2004, 805, 161-167.
[89] Skender L.J., Karacić V. i Prpić-Majić D.: Arch. Environ. Health, 1991, 46, 174-178.
[90] Imbriani M., Ghittori S., Pezzagno G. i Capodaglio E.: Arch. Environ. Health, 1988, 43, 292-298.
[91] Gobba E, Righi E., Fantuzzi G., Roccatto L, Predieri G. i Aggazzotti G.: J. Occup. Environ. Med., 2003, 45, 1152-1156.
[92] Kawai T., Okada Y., Odachi T., Horiguchi S., Zhang Z.-W., Moon C.-S., Furuki K., Ukai H., Inui S. i Ikeda M.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 1997, 69, 266-272.
[93] Yokota K., Ikeda N., Johyama Y., Michitsuji H. i Yamada S.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2005, 75, 650-654.
[94] Bratveit M., Kirkeleit J., Hollund B.E. i Moen B.E.: Ann. Occup. Hyg., 2007, 51, 487-494.
[95] Kirkeleit J., Riise T., Bratveit M., Pekari K., Mikkola J. i Moen B.E.: Chem-Biol. Interact., 2006, 164, 60-67.
[96] Panev T., Popov T., Georgieva T. i Chohadjiva D.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2002, 75, 97-100.
[97] Carrieri M., Bonfiglio E., Scapellato M.L, Macca L, Tranfo G., Faranda P., Paci E. i Bartolucci G.B.: Toxicol. Lett., 2006, 162, 146-152.
[98] Chanvaivit S., Navasumrit P., Hunsonti P., Autrup H. i Ruchirawat M.: Mutat. Res., 2007, 626, 79-87.
[99] Kawai T., Okada Y., Odachi T., Horiguchi S., Zhang Z.-W., Moon C.-S., Furuki K., Ukai H., Inui S. i Ikeda M.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 1997, 69, 266-272.
[100] Zavalić M., Mandić Z., Turk R., Bogadi-Sare A, Plavec D. i Skender L.J.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 1998, 71, 194-200.
[101] Sennbro C.J., Lindt C.H., Tinnerberg H., Welinder H., Littorin M. i Jonsson B.A.G.: Scand. J. Wark Environ. Health, 2004, 30, 371-378.
[102] Liu A-L, Lu W.-Q., Wang Z.-Z., Chen W.-H., Lu W.-H., Yuan J., Nan P.-H., Sun J.-Y., Zhou L-H., Zhang C. i Wu T.-C.: Environ. Health Perspect., 2006, 114, 673-677.
[103] Cavallo D., Ursini C.L, Bavazzano P., Cassinelli C., Frattini A., Perniconi B., Di Francesco A, Ciervo A., Rondinone B. i lavicoli S.: Ann. Occup. Hyg., 2006, 50, 211-218.
[104] Rihs H.-P., Pesch B., Kappler M., Rabstein S., Roßbach B., Angerer J., Scherenberg M., Adams A., Wilhelm M., Seidel A. i Brüning T.:, Toxicol. Lett., 2005,157,241-255.
[105] Rossbach B., Preuss R., Letzel S., Drexler H. i Angerer J.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2007, 81, 221-229.
[106] Kim H., Cha S.-H., Kang J.-W., Kim Y.-D., Nan H.-M., Lee c.-H. i Lee H.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2001, 74, 59-62.
[107] Kuusimäki L, Peltonen Y., Mutanen P., Peltonen K. i Savela K.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2004, 77, 23-30.
[108] Elovaara E., Mikkola J., Mäkelä M., Paldanius B. i Priha E.: Toxicol. Lett., 2006, 162, 158-163.
[109] Preuss R., Drexler H., Böttcher M., Wilhelm M., Brüning T. i Angerer J.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2005, 75, 355-362.
[110] Kim H., Cha S.-H., Kang J.-W., Kim Y.-D., Nan H.-M., Lee c.-H. i Lee H.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2001, 74, 59-62.
[111] Sennbro C.J., Lindt C.H., Tinnerberg H., Welinder H., Littorin M. i Jönsson B.A.G.: Scand. J. Wark Environ. Health, 2004, 30, 371-378.
[112] Accorsi A, Morrone B., Domenichini I., Valenti S., Raffi G.B. i Violante ES.: Int. Arch. Occup. Environ. Health, 2005, 78, 369-378.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPG5-0036-0016