Techniki chemometryczne w lichenomonitoringu środowiska

• Autorzy: Kłos A. , Rajfur M. , Stodołka M. , Wacławek M. , Wacławek W.

Warianty tytułu

EN

Chemometric methods in lichenomonitoring of environment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Scharakteryzowano techniki chemometryczne wykorzystywane w biomonitoringu, także w lichenomonitoringu środowiska. Techniki te wykorzystywane są przede wszystkim w celu interpretacji danych uzy-skanych z układów złożonych, charakteryzujących się wielowymiarowością oddziaływań. Ich zakres obejmuje szereg czynności - od planowania eksperymentu po opracowanie i interpretację danych ekspe-rymentalnych. Przedstawiono przykłady zastosowania tych technik w celu interpretacji wzajemnych relacji między stężeniem pierwiastków śladowych skumulowanych w porostach a ich stężeniem w otoczeniu.

EN

Chemometric methods used in biomonitoring, especially in lichenomonitoring of environment were characterized. These methods are first of all used for the interpretation of data obtained from complex systems, characterized by multidimensionality of influences. Their range embraces a number of activities, starting from experiment planning and finishing on elaboration and experimental data interpretation. Examples of use of these methods for interpretation of mutual relationships between the concentration of accumulated trace elements in lichen and their concentration in the environment were described.

Słowa kluczowe

PL

techniki chemometryczne; lichenomonitoring; porosty

EN

chemometric methods; lichenomonitoring; lichens

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemia i Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 13, nr S4
• Strony: 515--522
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kłos A.

autor

Rajfur M.

autor

Stodołka M.

autor

Wacławek M.

autor

Wacławek W.

• Zakład Badań Fizykochemicznych, Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej, Uniwersytet Opol-ski, ul. kard. B. Kominka 4, 45-032 Opole, tel. [phone],

Bibliografia

• [1] Wardencki W. (red.): Bioanalityka w ocenie zanieczyszczeń środowiska. CEEAM, Gdańsk 2004.
• [2] Conti M.E. i Ceccfoetti G.: Biological monitoring: lichiens as bioindicators of air pollution assessment - a view. Environ. Pollut., 2001,114. 471-492.
• [3] Hauck M.: Epiphytic lichen diversity on dead and dying conifers imder different of atmospheric pollution. Environ. Pollut., 2005,135, 111-119.
• [4] Coccaro D.M.B., Saiki M., Vasconcellos M.B.A. i Marcelli M.P.: Analysis oj Canoparmelia texana lichens collected in Brazil by neutron activatian analysis. Proc. Inter. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997, IAEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 143-148.
• [5] Asiel A., Mazerski J. i Namieśnik J.: Wykorzystanie technik chemometrycznych w badaniach analitycznych środowiska [w:] (red.) J. Namieśnik, W. Chrzanowski i P. Szpinek. Nowe horyzonty i wyzwania w analityce i monitoringu środowiska. CDA i MŚ. Gdańsk 2003, 131-162.
• [6] Chibowski S. and Reszka M.: Inwsiigalitm of Lublin town environment contamination by radionuclides and heavy metals with application of Parmeliaceae lichens. J. Radioanal. Nucl. Chem., 2000, 247(2), 443-446.
• [7] Jeran Z., Jacimovič R , Smodič B. i Batič F: Epiphytic lichens as quantitative biomonitors for atmospheric element deposition. Proc. Inter. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997. IAEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 22-28.
• [8] Grasso M.F., Clocchialti R., Deschamps C. i VUrrO F.: Lichens as bioindicators in volcanic areas: Mt. Etna and Vulcano Island (Italy). Environ. Geol., 1999, 37(3), 207-217.
• [9] Kłos A.. Stodółka M., Rajfur M., Wacławek M. i Wacławek W.: Ocena zanieczyszczenia środowiska na podstawie składu izotopowego pierwiastków skumulowanych w porostach. Ecol. Chem. Eng., 2005, 12(S4), 479-488.
• [10] Keis M.A., Alves L.C., Freitas M.C., Vanos B., De Gocij J. i Wolterbcck H.TH.: Calibration of lichen transplants considering faint memory effects. Proc. Inter. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997, IAEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 105-117.
• [11] Bates J.W., Bell J.N.B. i Massara A.C.: Loss of Lecanora conizaeoides and other fluctuactions of epiphytex on oak in S. E. England over 21 years with declining SO2 concentrarions. Atmos. Environ., 2001,35,2557-2568.
• [12] Bennett J.P., Dibben M.J. i Lyman K.J.: Element concentrations in the lichen Hypogymnia physod.es (L) Nyl. after 3 years of transplanting along lake Michigan. Environ Exp. Bot., 1996, 36(3), 255-270.
• [13] Seaward M.R.D., Bylinska E.A. i Goyal R.: Heavy metal content of Umbilicaria species from the Sudety region of SW Poland. Oikos, 1981, 36, 107-113.
• [14] Figueira R., Sousa A.J., Pacheco A.M.G. i Catarino F.: Saline variability at the south-west of Portugal after kriging data from Ramalina spp. Biomonitors. Proc. Inter. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997, IAEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 39-46.
• [15] Riga-Karandinos A.N. i Karandinos M.G.: Assessment of air pollution from a lignite power plant in the plain of Megalopolis (Grecce) using as biomonitors three species of lichens: impacts on some biochemical parameters of lichens. Sci. Total Environ., 1998, 215, 167-183.
• [16] Prudencio M.I., Gouveia M.A., Freitas M.C., Chavcs I. i Marques A.P.: Soil versux lichen analysis on elemental dispersion studies (North of Portugal). Proc. Inter. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997, 1AEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 91-99.
• [17] Pla R.R., Moreno M.A. i Adler M.: The use biomonitors and neutron activation analysis in the study of air pollution of Buenos Aires city. Proc. Int. Workshop: BioMAP, 21-24 September 1997, IAEA-TECDOC-1152, International Atomic Energy Agency, Vienna 2000, 122-128.
• [18] Chiarenzelli J., Aspler L., Dunn C., Cousens B., Ozarko D. i Powis K.: Mitlti -element and rare earth element composition of lichens, mosses, and vascular plants from the Central Barrenlands, Nunavut, Canada. Appl. Geochem., 2001, 16, 245-270.
• [19] Loppi S., Ivanov D. i Boccardi R.: Biodiversty of epiphytic lichens and air pollution in the town of Siena (Central Italy). Environ. Pollut., 2002, 116, 123-128.
• [20] Tretiaeh M. i Ganis P.: Hydrogen sulphide and epiphytic lichen vegetation: a case study an Mt. Amiata (Cemrallialy). Lichenologist, 1999, 31(2), 163-181.
• [21] Kłos A., Rajfur M., Wacławek M. i Wacławek W.: Badania pierwiastków śladowych zakumulowanych w porostach. Ecol. Chem. Eng.. 2005, 12(S2), 155-178.
• [22] Scerbo R.. Possenti L., Lampugnani L, Ristori T., Barale R. i Barghigiani C.: Lichen (Xantlwria parietina) biomonitoring of trace element contaimination and air quality assessment in Livorno Province (Tuscany, Italy). Sci. Total Environ., 1999, 241, 91-106.
• [23] Ostasiewicz W.: Statystyczne metody analizy danych. Wyd. Akad. Ekon., Wrocław 1998.
• [24] Purvis O.W., Chimonides J., Din V., Erotokritou L., Jeffris T., Jones G.C., Louwhoff S., Read H. i Spiro B.: Which factors are responsible for the changing lichen floras of London? Sci. Total Environ., 2003, 310, 179-189.