Biogeochemia selenu i jego monitoring w materiałach biologicznych pochodzenia ludzkiego

• Autorzy: Kuczyńska J. , Biziuk M.

Warianty tytułu

EN

Selenium biochemistry and its monitoring in biological samples

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat selen stał się przedmiotem intensywnych badań naukowych w wielu dyscyplinach nauki. Najczęściej poruszanymi zagadnieniami są aspekty związane z biochemią, geologią, toksykologią, wykorzystaniem przemysłowym selenu oraz jego wpływem na organizmy żywe [1]. Powodem szczególnego zainteresowania tym pierwiastkiem jest jego niewielka różnica pomiędzy poziomem niezbędnym a toksycznym oraz szereg funkcji, jakie pełni w organizmie człowieka. Z uwagi na to, iż żywność stanowi główne źródło selenu, jego zawartość w organizmie jest determinowana szeregiem czynników związanych m.in. z miejscem pochodzenia żywności, stężeniem oraz postacią fizykochemiczną Se w glebie, na której produkowana jest żywność. W świetle zagrożeń, jakie może stwarzać zarówno niski, jak i wysoki poziom zawartości selenu w środowisku, konieczne jest monitorowanie zawartości tego pierwiastka w organizmie ludzkim. W ostatniej dekadzie pojawiło się wiele doniesień na temat wykorzystania biologicznych wskaźników zawartości selenu, odzwierciedlających poziom pobrania tego pierwiastka z żywnością. Badania próbek materiałów biologicznych, których wyniki stanowią cenne źródło informacji o stanie mineralnym organizmu, przeprowadza się najczęściej za pomocą technik spektralnych, polarograficznych czy też jądrowych.

EN

Within the frame of recent years selenium has become one of the most important objective of intensive scientific researches. The reason of these particular interests seems to be a growing significance of both the narrow range between deficiency and toxicity and also many functions that are performed by it for the human organism. Taking into consideration food as the main source of selenium, its level in human beings is determined by factors related to following food cultivation: food's origin, concentration and physicochemical properties of selenium in soil, where the food was produced. Under the menace of reaching low and high levels in the environment, monitoring of Se status apparently becomes the necessity. In the last decade there have been given many examples of using selenium biomarkers to reflect its intake level with nutrition. The analyses of biological material being a valuable source of information on mineral status of human organism is accomplished using spectral, polarographic and nuclear techniques.

Słowa kluczowe

PL

selen; selenobiałka; biomonitoring; materiały biologiczne pochodzenia ludzkiego

EN

selenium; selenoprotein; biomonitring; biological materials

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemia i Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 14, nr S1
• Strony: 47--64
• Opis fizyczny: Bibliogr. 63 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kuczyńska J.

autor

Biziuk M.

• Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12, 80-952 Gdańsk, tel. [phone], fax [phone],

Bibliografia

• [1] Simmons D.B.D. i Wallschlager D.: Environ. Toxicol. Chem., 2005, 24, 1331-1343.
• [2] Hartikainen H.: J. Trace Elem. Med. Biol., 2005, 18, 309-318.
• [3] Wysocka A.I. i Bulska E.: Analityka, 2002, 3, 13-17.
• [4] B'Hymer C. i Caruso J.A.: J. Chromatogr. A, 2006, 1114, 1-20.
• [5] Alaejos M.S., Diaz Romero F.J. i Diaz Romero C.: Nutrition, 2000, 16, 376-383.
• [6] Uden P.C.: Encyclopedia of Analytical Science. Elsevier 2005, 216-224.
• [7] Chen Y., Li L.. D'Ulivo A. i Belzile N.: Anal. Chim. Acta. 2006, 577, 126-133.
• [8] Rodrińuez M.J.M., Rivero V.C. i Btillesta R.J.: Environ. Geochem. Health, 2005, 27. 513-519.
• [9] Kabata-Pendias A. i Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych. WN PWN, Warszawa 1999.
• [10] Diplock A.T.: Ani. J. Clin. Nutr., 1993, 57, 256-258.
• [11] Johnson L.: Plant Soil, 1991, 133, 57-64.
• [12] Cartes P., Giantreda L i Mora ML.: Plant Soil, 2005, 276. 359-367.
• [13] Uden P.C., Bokaye H.T., Kahakucchchi C. i Tyson J.F.: J. Chromatogr. A. 2004, 1050, 85-93.
• [14] Navarro-Alarcón M. i López-Martinez M.C.: Sci. Total Environ., 2000. 249. 347-371.
• [15] Blaylock M.J. i James B.R.: Plant Soil, 1994, 158, 1-12.
• [16] Hi-as D.J., Morris V.C. i Levander O.A.: J. Agric. Food Chem.. 1972, 20, 678.
• [17] Rayman M.P.: Lancet, 2000, 356, 233-241.
• [18] Jędrzejczak R., Ręczajska W. i Szteke B.: IX Sympozjum z cyklu Pierwiastki Śladowe w Środowisku. Sarnówek, 11 -12 maja 2006, Komitet Człowiek i Środowisko przy Prezydium PAN, 93.
• [19] Markiewicz R., Borawska M.H., Socha K. i Roszkowska M.: IX Sympozjum z cyklu Pierwiastki Sladowe w Środowisku. Sarnówek, 11-12 maja 2006, Komitet Człowiek i Środowisko przy Prezydium PAN, 158.
• [20] Witkowska A.M., Zujko M.E., Borawska M.H. i Socha K.: IX Sympozjum z cyklu Pierwiastki Śladowe w Środowisku. Sarnówek. 11-12 maja 2006, Komitet Człowiek i Środowisko przy Prezydium PAN, 237.
• [21] Marzec Z., Kunachowicz H., Iwanow K. i Rutkowska U.: Tabele zawartości pierwiastków śladowych w produktach spożywczych. Wyd. Instytutu Żywności i Żywienia, Warszawa 1992.
• [22] Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, red. J. Gawęcki i L. Hryniewiecki. WN PWN, Warszawa 2003.
• [23] Ferretti R.J. i Levander O.A.: J. Agric. Food. Chem., 1976, 24, 54-56.
• [24] Tinggi U.: Toxicol. Letters, 2003, 137, 103-110.
• [25] Witaminy, składniki mineralne, numery E, red. J. Ring. MUZA, Warszawa 1997.
• [26] Alissa E.M., Bahijri S.M. i Ferns G.A.: Med. Sci. Monit., 2003, 9, 9-18.
• [27] Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy, red. Ś. Ziemlański. PZWL, Warszawa 2001.
• [28] Holben D.H. i Smith A.M.: J. Ani. Diet. Assoc., 1999, 99, 836-843.
• [29] Floriańczyk B.: Nowiny Lekarskie, 1999, 68, 244-253.
• [30] Kóhrle J.: J. Trace Elem. Med. Biol., 2004, 18, 61-63.
• [31] Tapiero H., Townsend D.M. i Tew K.D.: Biomed. Pharmacother., 2003, 57, 134-144.
• [32] Schwarz K. i Foltz C.M.: J. Am. Chem. Soc., 1957, 79, 3292-3293.
• [33] Rotruck J.T., Pope AL.. Ganther H.E., Swanson A.B., Hafeman D.G. i Hoekstra W.G.: Science, 1973, 179, 588-590.
• [34] Diplock A.T.: Am. J. Clin. Nutr., 1987, 45, 1313-1322.
• [35] Whanger P. D.: Br. J. Nutr., 2004, 91, 11-2R.
• [36] Abdulah R., Miyzazki K., Nakazawa M. i Koyama H.: J. Trace Elem. Med. Biol., 2005, 19, 141-150.
• [37] Reilly C.: Aust. J. Nutr. Dietetics, 1993, 50, 137-144.
• [38] Ring J.: Zdrowie dzięki witaminom. Stosowanie witamin i minerałów w zapobieganiu dolegliwościom i leczeniu chorób. Grupa Wyd. Bertelsmann Media, Diogenes, Warszawa 2001.
• [39] Morris J.S., Rohan T., Soskolne C.L., Jain M., Horsman T.L., Spate V.L., Baskett C.K.. Mason M.M. i Nichols T.A.: J. Radioanal. Nucl. Chern., 2001, 249, 421-427.
• [40] Ovaskainen M.L., Virtamo J., Alfthan G., Haukka J., Pietinen P., Taylor P.R. i Huftunen J.K.: Am. J. Clin. Nutr., 1993, 57, 662-665.
• [41] Swanson C.A., Longmecker M.P., Veillon C., Howe S.M., Levander O.A., Taylor P.R., Mcadam P.A., Brown C.C., Stampfer M.J. i Willett W.C.: Am. J. Clin. Nutr., 1990, 52, 858-862.
• [42] Raghunath R., Tripathi R.M., Mahapatra S. i Sadasivan S.: Sci. Total Environ., 2002, 285, 21-27.
• [43] Lorenzo Alonso M.J., Bermejo Barrera A., Cocho de Juan J.A., Fraga Bermudez J.M. i Bermejo Banera P.: J. Trace Elem. Med. Biol.. 2005, 19, 49-54.
• [44] Satia J.A., King LB., Monis J.S., Stratton K. i White E.: Ann. Epidemiol., 2006. 16, 53-58.
• [45] Batariova A., Ćerna M., SpirvSĆkovS V., Ćejchanova M., Beneś B. i Smld J.: Sci. Total Environ., 2005, 338, 183-188.
• [46] Polkowska Ż., Kozłowska K. i Namieśnik J.: Crit. Rev. Anal. Chem., 2004, 34,105-119.
• [47] Van den Brandt P.A., Goldbohm R.A., Vau't Veer P., Bode P., Hermus R.J.1. i Sturmans F.: Caucer Epidemiol. Biomark. Prev., 1993, 2, 107-112.
• [48] Sheehan T.M.T. i Halls D.J.: Ann. Clin. Biochem., 1999, 36, 301-315.
• [49] Kozłowska K., Polkowska Z., Przyjazny A. i Namieśnik J.: Pol. J. Environ. Stud., 2003, 12, 503-521.
• [50] Slotnick M.J. i Nriagu J.O.: Environ. Res., 2006, 102, 125-139.
• [51] Baskett C.K., Spate V.L., Mason M.M., Nichols T.A.. Williams A., Dubman l.M., Gudino A., Denison J. i Morris J.S.: J. Radioanal. Nucl. Chem., 2001, 249, 429-435.
• [52] Biziuk M., Kozlowska K., Kuczyńska A., Namieśnik J., Polkowska Z., Szczepaniak K.. Wardencki W., Witkowska E. i Wolska L.: Bioanalityka w ocenie zanieczyszczeń środowiska. CEEAM, Gdańsk 2004.
• [53] Borella P., Bargellini A., Caselgrandi E., Menditto A., Patriarca M., Taylor A. i Vivoli G.: Microchem. J., 1998, 58, 325-336.
• [54] Namieśnik J. i Górecki T.: Pol. J. Environ. Stud., 2001, 10, 77-84.
• [55] Namieśnik J.: Crit Rev. Anal. Chem., 2002. 32, 271-300.
• [56] Navarro-Alarcón M., López-G de la Serrana H., Perez-Valero V. i L.ópez-Maitinez C.: Sci. Total Environ., 1999, 228, 79-85.
• [57] Mestek O., Suchanek M., Vodićkova Z. Zemanova B. i Zima T.: J. Anal. At. Spectrom., 1997.12, 85-89.
• [58] Harrison I., Littlejohn D. i Feli G.S.: J. Anal. At. Spectrom., 1995, 10, 215-219.
• [59] Gardiner P.H.E., Littlejohn D., Halls D.J. i Feli G.S.: J. Trace Elem. Med. Biol., 1995,9, 74-81.
• [60] Rahman L., Corns W.T., Bryce D.W. i Stockwell P.B.: Talanta, 2000, 52, 833-843.
• [61] Detves H.T. i Sieniawska C.E.: J. Anal. At. Spectrom., 1997, 12, 387-389.
• [62] Sheehan T.M. i Gao M.: Cliu. Chem., 1990, 36, 2124-2126.
• [63] Lavi N. i Alfassi Z.B.: J. Radioanal. Nucl. Chem.. 1995, 201, 13-23.