Plants for the future

• Autorzy: Kralova K. , Masarovičova E.

Warianty tytułu

PL

Rośliny dla przyszłości

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Plants have a unique role for the existence of alt heterotrophic organisms including human population. For sustainable development it is indispensable to stop the loss of biodiversity connected with climate changes and anthropogenic activities. In this context changes of plant species strategy and risk of invasive plant and weed expansion are discussed. Utilization of plants as cover crops and green manure as well as use of allelopathy in the integrated plant protection is described. Perspectives of the use of phytoremediation (phytotechnology using plants for the removing of toxic metals and organic pollutants from contaminated environment) as well as agronomic and genetic biofortification (enrichment of crops with essential nutrients) ate designed. Attention is also devoted to the traditional and non-traditional utilization of medicinal plants, plant-made pharmaceuticals, antioxidant activity of plants as well as to the interactions of herbal medicines with synthetic drugs. Cost and benefit of gene technology from the aspect of increased post and herbicide resistance of genetically modified (GM) plants, co-existence of GM plants with non modified ones in the field conditions, potential effects of GM plants on soil microbial communities and non target organisms are analysed in detail also with respect to food sufficiency and food safety. Perspectives of plants as a raw material for production of biofuels are outlined, too. Requirement for acceptance of fundamental principles of bioethic aspects at exploitation of plant biotechnology, particularly in connection with the effects of GM plants on human health or with their potential environmental consequences are discussed.

PL

Rośliny mają wyjątkowe znaczenie dla istnienia wszystkich organizmów heterotroficznych w tym i ludzi. Do zrównoważonego rozwoju niezbędne jest powstrzymanie utraty bioróżnorodności związanej ze zmianami klimatycznymi i działalnością człowieka antropogenną W tym kontekście omawiano zmiany gatunkach roślin i ryzyko rozpowszechniania się inwazyjnych gatunków roślin. Opisano wykorzystanie roślin uprawnych i zielonego nawozu oraz wykorzystanie allelopatii w zintegrowanym systemie ochrony roślin w tym chwastów. W perspektywie zamierza się wykorzystywać rośliny do fitoremediacji (fitotechnologia polegająca na wykorzystaniu roślin do usuwania toksycznych metali i środków organicznych z zanieczyszczonego środowiska) oraz agronomicznej i genetycznej biofortyfikacji (wzbogacenie plonu w podstawie składniki odżywcze). Poświęcono także dużo uwagi tradycyjnemu i nie tradycyjnemu wykorzystywaniu roślin leczniczych, roślinnym środkom farmaceutycznym, antyutleniającym właściwościom roślin oraz interakcją pomiędzy preparatami ziołowymi a lekami syntetycznymi. Przeanalizowano szczegółowo koszty i zyski zastosowania technologii genowych w aspektach rosnącej odporności genetycznie modyfikowanych (GM) roślin na szkodniki i pestycydy, współistnienia w warunkach polowych roślin GM z nie modyfikowanymi, potencjalnego wpływu na mikrobiologię gleby, z uwzględnieniem jakości i bezpieczeństwa żywności. Wspomniano także o przyszłym wykorzystaniu roślin do produkcji biopaliw. Przedyskutowano podstawowe zasady bioetyczne, które muszą być spełnione podczas wykorzystywania biotechnologii roślin, zwłaszcza w powiązaniu z wpływem roślin GM na zdrowie człowieka lub potencjalnymi skutkami dla środowiska.

Słowa kluczowe

EN

loss of biodiversity; climate changes; phytotechnologies; plant-made pharmaceuticals; genetically modified plants; food safety; biotuels

PL

utrata bioróżnorodności; zmiany klimatyczne; fitotechnologie; roślinne środki farmaceutyczne; rośliny genetycznie zmodyfikowane; bezpieczna żywność; biopaliwa

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemia i Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 13, nr 11
• Strony: 1179--1207
• Opis fizyczny: Bibliogr. 181 poz., tab.

Twórcy

autor

Kralova K.

autor

Masarovičova E.

• Institute of Chemistry, Faculty of Natural Sciences, Comenius University, Mlynska dolina CH-2, 842 15 Bratislava, SK.,

Bibliografia

• [1] http://www.defra.gov.uk/environment/sustainable/index.htm
• [2] Dirzo R. and Raven P.H.: Ann. Rev. Environ. Resources, 2003, 28, 137-167.
• [3] Lewis S.L.: Philosoph. Trans. Royal Soc. B-Biol. Sci. 2006, 361(1465), 195-210.
• [4] Duffy J.E.: OIKOS. 2002, 99(2), 201-219.
• [5] Balmford A., Crane P., Dobson A., Green R.E. and Mace G.M.: Philosoph. Trans. Royal Soc. B-Biol. Sci. 2005, 360(1454), 221-228.
• [6] Pereira H.M. and Cooper H.D.: Trends Ecol. Evolution. 2006, 21(3), 123-129.
• [7] Thuiller W., Lavorel S., Araujo M.B., Sykes M.T. and Prentice I.C.: Proc. Nat. Acad. Sci. USA. 2005, 102(23), 8245-8250.
• [8] Čeřovsky J., Ferakova V., Holub J., Maglocky Š. and Prochazka F.: Red book 5 of endangered and rare species of plants and animals in Slovak Republic and Czech Republic. Vascular plants. Priroda a.s., Bratis(ava, 1999, pp. 453.
• [9] Kazmierczakowa R. and Zarzycki K. (ed.): Polish Red Data Book of Plants. 442-443. W. Szafer Institute of Botany, Institute of Nature Conservation, Krakow, 2001.
• [10] Zarzycki K., Wojewoda W. and Heinrich Z. (eds.): Lista roślin zagrożonych w Polsce (List of threatened plants in Poland), 2nd cd., Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, 1992, pp. 87-98.
• [11] Spalek K.: Czerwona lista roślin naczyniowych zagrożonych w województwie opolskim (Red list of threatened vascular plants of Opole Voivodeship). Natura Silesiae Superioris 1997, 1, 17-32.
• [12] Nowak A. and Spalek K.: Czerwona Ksiega Roślin Województwa Opolskiego (Red dato book of the vascular flora of the Opole Voivodeship), ADAN, Opole 2002.
• [13] Nowak S. and Nowak A.: An attempt to establish the change in the number of localities and floristic values of some vascular plant species in Opole Silesia. Zesz. Przyrodn. OTPN. 1999, 33, 47-85.
• [14] Natr L.: Non-sustainable Development [In Czech], Charles University in Prague, Karolinum Publishing House, Praha 2005, pp. 102.
• [15] Fuhrer J.: Agńc. Ecosystems Environ. 2003, 97(I-3), 1-20.
• [16] http/:en.wikipedia.org/wiki/Kyoto_Protocol.
• [17] Vu J.C.V.: Rising athmospheric CO2, and C4 photosynthesis, [in:] Handbook of Photosynthesis, 2nd edition, M. Pessarakli (ed.), CRC Press Taylor & Francis Group, Boca Raton Florida 2005, pp. 315-326.
• [18] Stitt M.: Plant Cell Environ. 1991, 14(8), 741-762.
• [19] Marek M.V., Kalina J. and Matouškovą M.: Photosynthetica. 1995, 31(2), 209-220.
• [20] Pospišilova J. and Čatsky J.: Biol. Plant. 1999, 42(1), 1-24.
• [21] Urban O., Pokorny R., Kalina J. and Marek M.V.: Photosynthetica. 2003, 41(1), 69-75.
• [22] Norby R.J., Wullschleger S.D., Gunderson C.A., Johnson D.W. and Ceulemans R.: Plant Cell Environ. 1999, 22(6), 683-714.
• [23] Bowes G.: Ann. Rev. Plant Physiol. Plan Mol. Biol. 1993, 44, 309-332.
• [24] Makino A. and Mac T.: Plant Cell Physiol. 1999, 40(10), 999-1006.
• [25] Gregory P.J., Ingram J.S.I. and Brklacich M.: Philosoph. Trans. Royal Soc. B - Biol. Sci. 2005, 360(1463), 2139-2148.
• [26] Pessarakli M.: Handbook of Photosynthesis, 2nd edition, M. Pessarakli (ed.), CRC Press Taylor & Francis Group, Boca Raton Florida 2005, pp. 928
• [27] Patterson D.T.: Weed Sci. 1995, 43(4), 685-700.
• [28] Sage R.F. and Kubien D.S.: Photosynth. Res. 2003, 77(2-3), 209-225.
• [29] Natr L.: Carbon dioxide concentration and plants [In Czech], ISV Publishing House, Prague 2000, pp.257.
• [30] Natr L.: Photosynthetic productivity and nutrition of mankind (In Czech). ISV nakladatelstvi, Praha 2002, pp.423.
• [31] Natr L.: Earth as a greenhouse. What for to be afraid against CO2? [In Czech]. Academia, Praha 2006, pp. 142.
• [32] Massinga R.A. and Currie R.S.: Weed Technol., 2002, 16(3), 532-536.
• [33] Moore J.W., Murray D.S. and Westerman R.B.: Weed Technol. 2004, 18(1), 23-29.
• [34] Pyšek P. and Pyšek A.: J. Veget. Sci., 1995, 6(5), 711-718.
• [35] Eliaš P.: Ekológia, 1992, 11(3), 299-313.
• [36] Stadler J., Mungai G. and Brandl R.: African. J. Ecol. 1998, 36(1), 15-22.
• [37] Vichova P. and Jahodař L.: Human & Exp. Toxicol., 2003, 22(9), 467-472.
• [38] Knoerzer D.: Allg. Forst Jagdzeit. 1998, 169(3), 41-46.
• [39] Mirek Z. and Tokarska-Guzik B.: Plant and fungi invasions in Poland. 8th International Conference on the Ecology and Management of Alien Invasion, 5-12 September 2005, Krakow.
• [40] Dukes J.S. and Mooncy H.A.: Trends Ecol. Evolution. 1999, 14(4), 135-139.
• [41] Weltzin J.F., Belote R.T. and Sauders N.J.: Frontiers Ecol. Environ. 2003, 1(3), 146-153.
• [42] http://ec.europa.eu/environment/nature/pdf.ias_fnal.pdf
• [43] Cheer C.M., Scholberg J.M.S and McSorley R.: Agronomy J. 2006, 98(2), 302-319.
• [44] http://en.wikipedia.org/wiki/Green_manure
• [45] Snapp S.S., Swinton S.M., Labarta R., Mutch D., Black LR., Leep R., Nyiraneza J. and O' Nell K.: Agronomy J. 2005, 97(1), 322-332.
• [46] Tóth Š., Šalamon I.: Increase of field crop yields by application of medicinal plant wastes and their extracts, [in:] Cultivation of medicinal and spice plants, K. Sliž (cd.), Agroinstitute, Nitra 1997, pp. 39-43.
• [47] Williams D.H., Stone M.J., Hauck P.R. and Rahmn S.K.: J. Nat. Prod. 1989, 52, 1198-1208.
• [48] Weston L.A. and Dukc S.O.: Crit. Rev. Plant Sci. 2003, 22(3-4), 367-389.
• [49] Weston L.A.: Horttechnol. 2005, 15(3), 529-534.
• [50] Gniazdowska A. and Bogatek R.: Physiol. Plant. 2005, 27(38), 395-407.
• [51] Anaya A.L.: Crit. Rev. Plant Sci. 1999, 18(6), 697-739.
• [52] Peng S.L., Wen J. and Guo Q.F.: Acta Bot. Sinica. 2004, 46(7), 757-766.
• [53] Ma Y.Q.: Weed Biol. Management. 2005, 5(3), 93-104.
• [54] Fomsgaard I.S.: J. Agr. Food Chem. 2006, 54(4), 987-990.
• [55] Prasad M.N.V.: Phytoremediation of metals and radionuclides in the environment: the case for natural hyperaccumulators, metal transporters, soil-amending chelators and transgenic plants, [in:] Heavy Metal Stress in Plants. From Biomolecules to Ecosystems. MN.V. Prasad ed., Springer, Berlin, 2004, pp. 345-391.
• [56] Barceló J. and Poschenrieder C.: Contribut. Sci. 2003, 2(3), 333-344.
• [57] Lasat M.M.: J. Hazard. Subst. Res. 2000, 2, 1-25.
• [58] Baker A.J.M. and Brooks R.R.: Biorecovery. 1989, 1, 81-126.
• [59] Reeves R.D. and Baker A.J.M.: Metal-accumulating plants, [in:] Raskin I., Ensley B.D. (eds.) Phytoremediation of toxic metals: using plant to clean up the environment. 1999.
• [60] Prasad M.N.V. and Freitas, H.M.D.: Electronic J. Biotech. 2003, 6, 285-321.
• [61] Brooks R.R., Chambers M.F., Nicks L.J. and Robinson B.H.: Trends Plant Sci. 1998. 3(9), 359-362.
• [62] Anderson C.W.N., Brooks, R.R., Stewart, R.B. and Simcock, R.: Nature. 1998, 395(6702), 553-554.
• [63] Gardea-Torresdey J.L., Parsons J.G., Gomez E., Peralta-Videa J., Troiani H.E., Santiago P. and Jose-Yacaman M.: Nano Letters. 2002, 2(4), 397-401.
• [64] Gardea Torresdey J.L., Gomez E., Peralta-Videa J.R., Parsons J.G., Troiani H. and Jose-Yacaman, M.: Langmuir. 2003, 19(4), 1357-1361.
• [65] Guerinot M.L. and Salt D.E.: Plant Physiol. 2001, 125(1), 164-167.
• [66] Bouis H.E.: Proc. Nutr. Soc. 2003, 62(2), 403-411.
• [67] Broadley M.R., White P.J., Bryson R.J., Meacharn M.C., Bowen H.C., Johnson S.E., Hawkesford M.J., McGrath S.P., Zhao F.J., Breward N., Harriman M. and Tucker M.: Proc. Nutr. Soc. 2006, 65(2), 169-181.
• [68] Lyons G.H., Judson G.J., Oritz-Monasterio I., Genc Y., Stangoulis J.C.R. and Graham R.D.: J. Trace Elements Med. Biol. 2005, 19(1), 78-82.
• [69] Gene Y., Humphries M.J., Lyons G.H. and Graham R.D.: J. Trace Elements Med. Biol. 2005, 18(4), 319-324.
• [70] Poletti S., Gruisserm W. and Sautter C.: Curr. Opinion Biotech. 2004, 15(2), 162-165.
• [71] Chauhan R.S.: Cutr. Sci. 2006, 91(4), 510-515.
• [72] Uauy C., Distelfeld A., Fahima T., Blechl A. and Dubcovsky J.: Science. 2006, 314(5803), 1298-1301.
• [73] Naczk M. and Shahid F.: J. Pharm. Biomed. Anal. 2006. 41(5), 1523-1542.
• [74] Dimitrios B.: Trend in Food Sci. Technol. 2006, 17(9), 505-512.
• [75] Tepe B., Eminagaoglu O., Akpulat H.A. and Aydin E.: Food Chem. 2007, 100(3), 985-989.
• [76] Žitňanova L, Ranostajova S., Sobotova H., Demelova D., Pechan I. and Durakova Z.: Biologia, (Bratislava). 2006, 61(3), 279-284.
• [77] Hinneburg I., Dorman H.J.D. and Hiltunene R.: Food Chem. 2006, 97(1), 122-129.
• [78] Yanishlieva N.V., Marinova E. and Pokorny J.: Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2006, 108(9), 776-793.
• [79] Botella P.P. and Rodriguez C.M.: Physiol. Plant. 2006, 126(3), 369-381.
• [80] Sroka Z.: Z. Naturforsch. C-J. Biosci. 2005, 60(11-12), 833-843.
• [81] Soobrattee M.A., Neergheen V.S., Luximon-Ramma A., Aruoma O.L. and Bahorun T.: Mut. Res. - Fundamental Molecular Mechanisms of Mutagenesis. 2005, 579(1-2), 200-213.
• [82] Kar P., Laight D., Shaw K.M. and Cummings M.H.: Int. J. Clin. Practice. 2006, 60(11), 1484-1492.
• [83] Cooper K.A., Chopra M. and Thurnham D.L: Nutr. Res. Rev. 2004, 17(1), 111-129.
• [84] http://www.wwf.org.uk/filelibrary/pdf/cultoorwild.pf
• [85] Lange D.: Europe's medicinal and aromatic plants: their use, trade and conservation. Traffic Europe/International, Cambridge UK, 1998.
• [86] Kozlowski R., Braniecki P. and Mackiewicz-Talarczyk M.: Report from the state of Poland. Forming Part of the IENICA-INFORRM Project. Poznan 2004.
• [87] http://www.pfaf.org/leaflets/med_uses.php
• [88] Murch S.J., Haq K., Rupasinghe H.P.V. and Saxena PK.: Environ. Exp. Bot. 2003, 49(3), 251-257.
• [89] Falco G., Llobet J.M., Zareba S., Krysiak K. and Domingo J.L.: Trace Elements and Electrolytes. 2005, 22(3), 222-226.
• [90] Vanisree M., Lec C.Y., Lo S.F., Nalawade S.M., Lin C.Y. and Tsay H.S.: Bot. Bull. Acad.Sinica. 2004, 45(1), 1-22.
• [91] Fonseca J.M., Rushing J.W., Rajapakse N.C., Thomas R.L. and Riley M.B.: Hortiscience.2006, 41(3), 531-535.
• [92] Schillberg S., Fischer R. and Emans N.: Naturwissenschaften. 2003, 90(4), 145-155.
• [93] Zeng J.Z., Fu Y., Yu X.C., Jiang X. and Huang H.L.: Chin. Sci. Bull. 1999, 44(5), 390-397.
• [94] Stoger E., Sack M., Nicholson L., Fischer R. and Christou P.: Curr. Pharm. Design. 2005, 11(19), 2439-2457.
• [95] Gibbs W.W.: Scientific American. 1997, 277(5), 44-44.
• [96] Smith M.D.: Biotech. Adv. 1996, 14, 267-281.
• [97] Schots A., de Boer J., Schouten A., Roosien J., Zilverentant J.F., Pomp H., Bouwman-Smits L., Overmars H., Gommers F.J., Visser B., Stiekema W.J. and Bakker J.: Neth. J.: Plant Pathol. 1992, 98(Suppl. 2), 183-191.
• [98] Webster D.E., Thomas M.C., Strgnell R.A., Dry I.B. and Wesselingh S.L.: Med. J. Austr. 2002, 176(9), 434-437.
• [99] Kirk D.D., McIntosh K., Walmsley A.M. and Pcterson R.K.D.: Transgen. Res. 2005, 14(4), 449-462.
• [100] Kirk D.D. and Webb S.R.: Immun. Cell Biol. 2005, 83(3), 248-256.
• [101] Streatfield S.J.: Expert Rev. Vaccines. 2005, 4(4), 591-601.
• [102] Phillipson J.D.: Planta Medica. 2003, 69(6), 491-495.
• [103] Goldstein D.A. and Thomas J.A.: QJM- Int. J. Med. 2004, 97(11), 705-716.
• [104] Howard LA. and Hood E.: Adv. Agronomy. 2004, 85, 91-124.
• [105] Behr A., Brehme V.A., Ewers C.L.J., Gron H., Kimmel T., Kuppers S. and Symietz J.: Eng. in Life Sci. 2004, 4(1), 15-24.
• [106] Stewart P.A. and Knight A.J.: Technol. Forecasting Social Change 2005, 72(5), 521-534.
• [107] Ma J.K.C., Chikwarnba R., Sparrow P., Fischer R., Mahoney R. and Twyman R.M.: Trends Plant Sci. 2005, 10(12), 580-585.
• [108] Miller L.G.: Arch. Inter. Med. 1998, 158(20), 2200-2211.
• [109] Abebe W.: J. Clin. Pharm. Therap. 2002, 27(6), 391-401.
• [110] Hu Z.P., Yang X.X., Ho P.C.L., Chan S.Y., Heng P.W.S., Chan E., Duan W., Koh H.L. and Zhou S.F.: Drugs 2005, 65(9), 1239-1282.
• [111] Madabushi R., Frank B., Drewelow B., Derendorf H. and Butterweck V.: Eur. J. Clinic. Pharmacol. 2006, 62, 225-233.
• [112] Mannel M.: Drug Safety, 2004, 27(11), 773-797.
• [113] Karliova M., Treichel U., Malago M., Frilling A, Gerken G. and Broelsh C.E.: J. Hepatology 2000, 33(5), 853-855.
• [114] Xie H.G. and Kim R.B.: Clin. PharmacoL Therapeutics. 2005, 78(1), 19-24.
• [115] van den Bout-van den Beukel C.J.P., Koopmans P.P., van der Ven A.J.A.M., De Smet P.A.G.M., and Burger D.M.: Drug Metabolisms Rev. 2006, 38(3), 477-514.
• [116] Ernst E.: Postgraduate Med. J. 2004, 80(943), 249-250.
• [117] Dosay-Akbulut M.: Minerva Biotechnologica. 2003, 15(3), 173-177.
• [118] Whitney S.L., Maltby H.J. and Carr J.M.: Nursing Outlook. 2004, 52(5), 262-266.
• [119] Teli N.P. and Timko M.P.: Plant Cell Tissue and Organ Culture. 2004, 79(2), 125-145.
• [120] Bhalla P.L.: Trends Biotech. 2006, 24(7), 305-311.
• [121] Wenzel G.: Appl. Microbiol. Biotechnol. 2006, 70(6), 642-650.
• [122] http://www.gmo-compass.org/eng/argi_biotechnology/gmo_planting_144.gmo cultivation_area_crop.html
• [123] Natarajan S., Renczesova V., Kukučkova M., Stuchlik S. and Turňa J.: Biologia, Bratislava. 2005, 60(6), 633-639.
• [124] Weil J.H.: IUBMB Life. 2005, 57(4-5), 311-314.
• [125] Belcher K., Nolan J. and Phillips P.W.B.: Ecol. Economics. 2005, 53(3), 387-401.
• [126] Dunfield K.E. and Germida J.J.: J. Environ. Quality. 2004, 33(3), 806-815.
• [127] Velkov V.V., Medvinsky A.B., Sokolov M.S. and Marchenko AL: J. Biosci. 2005, 30(4), 515-548.
• [128] Saxena D. and Stotzky G.: Amer. J. Bot. 2001, 88(9), 1704-1706.
• [129] Poerschmann J., Gathmann A., Augustin J., Langer U. and Gorecki T.: J. Environ. Qual. 2005, 34(5), 1508-1518.
• [130] Saxena D., Flores S. and Stotzky G.: Soil Biol. Biochem. 2002, 34(1), 111-120.
• [131] Dively G.P., Rose R., Sears M. K., Hellmich R.L., Stanley-Horn D.E., Caivin D.D., Russo J.M. and Anderson P.L.: Environ. Entomol. 2004, 33(4), 1116-1125.
• [132] Andow D.A, Zwahlen C.: Ecol. Lett. 2006, 9(2), 196-214.
• [133] Zwahlen C., Hilbeck A., Gugerli P. and Nentwig W.: Mol. Ecol. 2003, 12(3), 765-775.
• [134] Mulder C., Wouterse M., Raubuch M., Roelofs W. and Rutgers M.: Plos Computational Biol. 2006, 2(9), 1165-1172.
• [135] Al-Babili S. and Beyer P.: Trends Plant Sci. 2005, 10(12), 566-573.
• [136] Dawe D., Robertson R. and Unnevehr L.: Food Policy. 2002, 27(5-6), 541-560.
• [137] Bhalla P.L., Ottenhof H.H and Singh M.B: Euphyta 2006, 149(3), 353-366.
• [138] Umezawa T., Fujita M., Fujita Y., Yamaguschi-Shinozaki K. and Shinozaki K.: Curr. Opinion in Biotechnol., 2006, 17(2), 133-122.
• [139] Hilbeck A.: Perspect. Plant Evol. Systematics. 2001, 4(1), 43-61.
• [140] Valkova D. and Turňa J.: Risk assessment procedure related to usage of genetically modified organisms [In Slovak], Veda, Publishing House of Slovak Academy of Sciences, Bratislava 2003, pp. 55.
• [141] Kush G.S.: Genome, 1999, 42(4), 646-655.
• [142] http://www.fsai.ie/legislation/eu_hygiene regs/178_2002 Guide_FSAI.pdf
• [143] Celec P., Kukučkova M., Renezešova V., Natarajan S., Palffy R., Gardlik R., Hodosz J., Behuliak M., Vikova B., Minarik G., Szemes T., Stuchlik S. and Turňa J.: Biomed. & Pharmacoth. 2005, 59, 531-540.
• [144] Siekel P.: Biologia, (Bratislava) 2005, 60(Suppl. 17), 157-160.
• [145] http://www.codexalimentarius.net/
• [146] http://www.fao.org/
• [147] http://www.efsa.cu.int/
• [148] Halsberger A.G.: J. Agr. Food Chem. 2006, 54(9), 3173-3180.
• [149] Prescott V.E. and Hogan S.P.: Pharmacol. & Therapeut. 2006. 111(2), 374-383.
• [150] Ohya K., Matsumura T., Itchoda N., Ohashi K., Onuma M. and Sugimoto C.: J. Interferon Cytokine Res. 2005, 25(8), 459-466.
• [151] Hulse J.H.: J. Chem. Technol. Biotechnol. 2002, 77(5), 607-615.
• [152] Vain P: Trends Biotechnol. 2006, 24(5), 206-211.
• [153] Balat M.: Energy Exploration Exploitation. 2005, 23(2), 141-167.
• [154] Demirbas A.: Energy Sources. 2004, 26(3), 225-236.
• [155] Balat M.: Energy Sources. Part A - Recovery Utilization Environ. Effects, 2006, 28(6), 517-525.
• [156] Mabee W.E. and Saddler J.N.: Pulp Paper - Canada. 2006, 107(6), 34-37.
• [157] Demirbas A.: Energy Explorat. Exploitat. 2003, 21(5-6), 475-487.
• [158] Hansen A.C., Zhang Q. and Lyne P.W.L.: Bioresource Technol. 2005, 96(3), 277-285.
• [159] Karunakaran K., Manjunathan S. and Nesaraj A.S.: Asian J. Chem. 2005, 17(2), 955-963.
• [160] Soccol C.R., Vandenberghe L.P.S., Costa B., Woiciechowski A.L., de Carvalho J.C., Medeiros A.B.P., Francisco A.M. and Bonomi L.J.: J. Sci. Ind. Res. 2005, 64(11), 897-904.
• [161] Bourzutschky H.C.C.: Zuckerindustrie. 2004, 129(2), 85-91.
• [162] Nishigami Y., Sano H. and Kojima T.: Appl. Energy. 2000, 67(4), 383-393.
• [163] Nath K. and Das D.: Curr. Sci. 2003, 85(3), 265-271.
• [164] Demirbas A.: Energy Explorat. Exploitat. 2004. 22(4), 231-239.
• [165] Koonen B.: Fett Wissenschaft Technol. Fat Sci. Technol. 1992, 94(9), 359-365.
• [166] Staat F. and Vermeersch G.: Rev. Francaise Crops Gras. 1993, 40(5-6), 167-174.
• [167] Karaosmanoglu F., Kurt G. and Ozaktas T.: Energy Sources. 2000, 22(7), 659-672.
• [168] http://www.europa.cu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lgEN&numdoc=32003L0030&model=guichett
• [169] http://www.europa.cu/energy/green-paper-energy-supply/index_en.htm
• [170] Janczewska A.: Biofuels;http://72.14.221.104/search?q-chache:GkmlDrMKHmsJ: www.ecolinks.org/ewebeditpro/items/O50F2350.doc+poland&hl=sk&gl=sk&ct=clnk&cd=3
• [171] http://www.arikah.com/encyclopedia/Rapeseed
• [172] Global Agriculture Information Network, Global Agriculture Information Network, 7/31/2006, Poland Agricultural Situation New Bio-fuel Legislation Expected in Poland 2006; http://www.fas.usda.gov/gainfiles/200607/146208512.pdf
• [173] Anon: Annual report 2005, Slovnaft Inc., Bratislava, Slovakia, pp. 79. http://www..slovnaft.sk/sk/o_nas/pre investorov/financne spravy a kalendar/vyrocnespravy/vyrocna spraya za rok 2005
• [174] http://www.antgroup.cc/ENG/frames/puitbńkett.htm
• [175] Kisely P. and Horbaj P.: Possibility for the biomass utilisation in Roźńava region (In Slovak), [in:] Contribution presented at the Workshop "Preparation of biomass as a fuel for small heating systems for biomass - local solutions for local requirements", Kysucky Lieskovec, June 19-20, 2006; http://www.biomasa.sk/files/jrccleanweb.pdf
• [176] Fontaine M.: Bull. Acad. Nat. Med. 1997, 181(7), 1477-1486.
• [177] Bhardwaj M., Maekawa F., Niimura Y. and Macer D.R.J.: Int. J. Food Sci. Technol. 2003, 38(5), 565-577.
• [178] Chiarelli B.: Mankind Quaterly. 1998, 39(2), 225-230.
• [179] Macer D.: Nature & Resources. 1997, 33(2), 2-13.
• [180] Macer D.: Food, plant biotechnology and ethics. Report prepared for the UNESCO International Bioethics Committee Fourth Session, 1996; http://www2.unescobkk.org/eubios/food.htm
• [181] http://www.nano.org.uk