Ocena zaopatrzenia w miedź głównych gatunków zbóż ozimych

• Autorzy: Wróbel S.

Warianty tytułu

EN

Copper supply evaluation of the main species of winter cereals

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Miedź jest mikroelementem niezbędnym w metabolizmie zarówno organizmów roślinnych, jak też zwierzęcych i ludzkich. Często jednak pierwiastek ten jako tzw. metal ciężki, z punktu widzenia ochrony środowiska, traktowany jest jako polutant, stanowiący potencjalne zagrożenie zdrowia konsumenta przy ewentualnym zanieczyszczeniu nim płodów rolnych. W świetle danych z literatury, obszary, na których istnieje możliwość nadmiernej kumulacji miedzi przez rośliny, występują jednak bardzo rzadko i dotyczą wyłącznie terenów uprzemysłowionych. O wiele częściej natomiast stwierdzane są niedobory tego składnika, występujące dość powszechnie na terenach rolniczych, w tym zwłaszcza w warunkach lekkich i średnich gleb piaskowych. Niedobory miedzi w produktach rolnych zmniejszają ich wartość odżywczą, co może budzić obawy uzasadnione z żywieniowego punktu widzenia, uwzględniając ważne funkcje fizjologiczne tego pierwiastka w organizmach ludzi i zwierząt. Spośród głównych grup roślin uprawnych szczególną wrażliwość na deficyt miedzi wykazują rośliny zbożowe. Celem tych badań było określenie poziomu zaopatrzenia w miedź upraw produkcyjnych głównych zbóż ozimych na terenie kraju, w tym: pszenicy ozimej (156 pól), żyta (57 pól) i pszenżyta ozimego (53 pola). Zawartość Cu oznaczano w glebie (w 1 mol HCI'dm-3), w częściach wegetatywnych roślin oraz w ziarnie. Stwierdzono niedobory miedzi przyswajalnej w glebie badanych pól w zakresie: 44,5% pól pszenicy ozimej, 26,3% pól żyta i 17,6% pól pszenżyta. Skutkiem tych niedoborów było niedostateczne zaopatrzenie w Cu również roślin zbożowych, przy czym częstotliwość wycenianych według kryterium Bergmanna zbyt małych zawartości miedzi w ich częściach wegetatywnych była większa niż w glebach i u wszystkich trzech zbóż przekraczała 50% badanych próbek. Stwierdzono zmiany zawartości miedzi w roślinach w zależności od poziomu uzyskiwanych plonów ziarna. Uzyskane wyniki badań wskazują na celowość diagnozowania potrzeb nawożenia miedzią upraw produkcyjnych zbóż ozimych w celu zapobiegania ewentualnym niedoborom tego składnika, negatywnie oddziałującym na wartość żywieniową wyprodukowanego ziarna.

EN

Copper is an essential micronutrient in the metabolism of both plant and animaI as well as in human organisms. But often the element as so-called heavy metal is treated as a pollutant, from the environmental protection point of view, posing a potential health hazard in case of possible contamination of farm products. In the light of literature data, areas of potentially excessive copper accumulation in plants occur rarely, chiefly on industrial terrain. Much more often however, deficiencies of the nutrient are stated, commonly appearing in agricultural grounds, especially in light and medium sandy soils. Considering important functions in animaI and human metabolism, copper deficiency in farm products may induce justified doubts from the nutritional point of view, as products of lower nutritive value. From among the main groups of cultivated plants cereals are particularly sensitive on copper deficiency. The aim of the study was to determine copper supply level of the main species of winter cereals from farm fields situated all over the country. The investigation encompasses 156 farm fields of winter wheat, 57 fields of rye and 53 fields of triticale. Cu (soluble in 1 mol HCIdm[to -3]) concentration in soil, in vegetative parts of plants and in grain was determined. The following deficiency ranges of the capper in soil were found - 44.5% of winter wheat fields, 26.3% of rye fields and 17.6% of triticale fields. This was the reason of insufficient Cu supply of the cereal plants. Frequency of the too law Cu concentration (according to the Bergmann's criterion) in the test parts of plants was higher than in soils and exceeded 50% of samples of each the three species under investigation. Changes of the copper concentration in crops, according to grain yielding level was also stated. The results obtained indicate the purposefulness of diagnosing the copper fertilization needs of winter cereals from farm fields to prevent Cu deficiency, deteriorating the nutritive value of the grain.

Słowa kluczowe

PL

zboża ozime; Cu w glebie; Cu w roślinach; niedobory Cu

EN

winter cereals; soil Cu; plant Cu; Cu deficiencies

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemia i Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 12, nr s2
• Strony: 219--226
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., 3 rys., 4 tab.

Twórcy

autor

Wróbel S.

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Zakład Technik Uprawy Roli i Nawożenia, ul. Łąkowa 2, 55-230 Jelcz-Laskowice, tel. [phone], fax [phone]

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Zakład Technik Uprawy Roli i Nawożenia, ul. Łąkowa 2, 55-230 Jelcz-Laskowice, tel. [phone], fax [phone],

Bibliografia

• [1] Dębowski M. i Kucharzewski A.: Odczyn i zawartość mikroelementów w glebach Polski. Zesz. Probl. Post. Nauk. Roi., 2000, 471/2, 627-636.
• [2] Mielcarz G., Howard A. i Patelski J.: Stężenia miedzi, cynku i cholesterolu w plazmie u czterech populacji o różnej śmiertelności z powodu niewydolności sercowo-naczyniowej, Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 1996, 434, 629-634.
• [3] Czuba R.: Zasady stosowania nawozów mineralnych na gruntach ornych, [w:] Nawożenie mineralne roślin uprawnych, praca zbiorowa pod red. R. Czuby, Wyd. Police 1996, 85-174.
• [4] Katyal J.C. i Randhawa N.S.: Micranutrients. FAO Fertilizer and Plant Nutrition Bulletin, 1983 (71).
• [5] Metody badań laboratoryjnych w stacjach chemiczno-rolniczych, Cz. I - IV. Wyd. RJNG, Puławy 1980.
• [6] Metody oznaczania ruchomych form mikroelementów w glebie do rutynowych oznaczeń w stacjach chemiczno-rolniczych (wspólna ekstracja IM HC1). Materiały niepublikowane. IUNG O/Wrocław 1985.
• [7] Zalecenia nawozowe, Cz. I: Liczby graniczne do wyceny zawartości w glebach makro- i mikroelementów. Wyd. IUNG, Puławy 1990.
• [8] Bergmann W.: Bemerkungen und Tabellen żur analytischen Pflanzendiagnose der Pflanzen oder Blatta-nalys. VEB Fischer Verlag, Jena 1986.
• [9] Gorlach E.: Potencjalne i aktualne możliwości gleby zaopatrzenia roślin w mikroelementy. Materiały VI Sympozjum Mikroelementy w rolnictwie. Wyd. Akad. Roln., Wrocław 1991, 15-24.
• [10] Wróbel S.: Zawartość miedzi w glebie i zbożach jarych z upraw produkcyjnych jako wskaźnik potrzeb nawożenia tym mikroelementem. Mat. Międzynar. Konf. Nauk. Konkurencyjność rolnictwa z uwzględnieniem uwarunkowań regionalnych w aspekcie integracji z Unią Europejską, Rzeszów, 12-14.X 2000, Wyd. Akad. Roln., Kraków II, 537-544.
• [11] Czuba R.: Mikroelementy we współczesnych systemach nawożenia. Zesz. Probl. Post. Nauk. Rol., 2000, 471/2, 161-170.
• [12] Budzyński W. i Szempliński W.: Rośliny zbożowe, [w:] Szczegółowa uprawa roślin. Praca zbiorowa pod red. Z. Jasińskiej i A. Koteckiego, T. I, Cz. 11. Wyd. Akad. Roln., Wrocław 1999,31-311.
• [13] Fotyma M. i Mercik S.: Chemia rolna, WN PWN, Warszawa 1995.
• [14] Terelak H., Stuczyński T. i Piotrowska M.: Heavy metals in agricultural soils of Poland. Polish J. Soil Sci., 1997, XXX(2), 35-42.