Using scanning electron microscopy for identification of admixtures in archeological pottery

• Autorzy: Riegert D. , Konopka K. , Kobylińska U.

Warianty tytułu

PL

Wykorzystanie mikroskopii skaningowej do identyfikacji domieszek w ceramice archeologicznej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The work presented in this articie describes the use of scanning electron microscopy (SEM) with an EDS attachment in studying Early Medieval ceramic vessels from archaeological sites. These studies have allowed us to observe the shape and size of temper particies as well as analyze the chemicaI composition of mineral admixtures. The analyzed material consisted of fragments of Menkendorf-Szczecin type clay vessels from Polish and German archaeological sites of the 9th-11th centuries. Studies using scanning eleetron microscopy at various magnifications allow for the observation of mineral admixtures of different fractions, large temper particles which were added intentionally, as weil as small particles which are a normal fraction of natural clay. Scanning e microscopy studies also made it possible to classify minerals on the basis of their shapes. A group of admixtures of spherical shape and a group of polygons were identified. Point ana of their chemical composition (SEM-EDS) allowed us to separate the minerals into groups containing quartz and those made up of other minerals containing titanium or barium in their chemical composition.

PL

Głównym celem prac przedstawionych w artykule było wykorzystanie skaningowej mikroskopii elektronowej (SEM) z przystawką EDS do badania wczesnośredniowiecznych ceramicznych naczyń pochodzących z wykopalisk archeologicznych. Badania te pozwoliły na obserwację kształtu i rozmiaru domieszek, a także analizę składu chemicznego mineralnych domieszek. Materiał do badań stanowiły fragmenty glinianych naczyń typu Menkendorf-Szczecin pochodzących z terenów Polski i Niemiec z IX-XI wieku. Badania z użyciem skaningowej mikroskopii elektronowej pozwalają przy różnych powiększeniach na obserwację domieszek pochodzenia mineralnego o różnej frakcji, grubej - która była dodawana celowo, a także frakcji drobnej, która mogła stanowić naturalny składnik gliny. Badania SEM pozwoliły także na sklasyfikowanie minerałów na podstawie kryterium ich kształtów. Wyróżniono grupę ziaren domieszki o kształcie kulistym oraz grupę o kształcie wieloboków. Badania punktowej analizy składu chemicznego (SEM-EDS) pozwoliły na podział grup minerałów na kwarce oraz minerały zawierające w swoim składzie chemicznym tytan lub bar.

Słowa kluczowe

EN

archaeological pottery; scanning electron microscopy; SEM-EDS

PL

ceramika archeologiczna; skaningowa mikroskopia elektronowa; SEM-EDS

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
• Czasopismo: Kompozyty
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 11, nr 2
• Strony: 163--167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys.

Twórcy

autor

Riegert D.

autor

Konopka K.

autor

Kobylińska U.

• Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej, ul. wolska 141, 02-507 Warszawa, Poland,

Bibliografia

• [1] Encyklopedia historyczna świata, t. I. Prehistoria, red. J.K. Kozłowski, Kraków 1999, 139-140.
• [2] Mogielnicka-Urban M., Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej, Wrocław 1984, 49-65.
• [3] Renfrew C., Bahn P., Archeologia. Teorie, metody, praktyka, Warszawa 2002, 64.
• [4] Kobylińska U., Kobyliński Z., Kierunki etnoarcheologicznego badania ceramiki: przegląd problematyki, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 1981, 29, l, 43-53.
• [5] Kobylińska U., Ceramological archaeometry in Poland: the outline of history and problems, Archaeologia Polona 2008, 46, s.89-121.
• [6] Konopka K., Kurzydłowski K.J., Materials science and engineering approach in research of archaeological pottery, Archaeologia Polona 2008, 46, 137-144.
• [7] Mohamed Musthafa A., Janaki K., Velraj G., Microscopy, porosimetry and chemical analysis to estimate the firing temperature of some archaeological pottery shreds from India, Microchemical Journal 2010, 95, 311-314.
• [8] Demirci S., Characteristics of Hittite pottery sherds from sites in the Kazalarmak Basin, Journal of Archaeological Science 1999, 26, 1017-1023.
• [9] Stoksik H., Rzeźnik P., Domieszki schładzające i konstrukcyjne. Nowy kierunek badań fizykochemicznych średniowiecznych mas garncarskich, Szkło i Ceramika 2008, 59, 30-38.
• [10] Kobylińska U., Wczesnośredniowieczne naczynia gliniane typu Menkendorf-Szczecin ze Starosiedla na Ziemi Lubuskiej, [w:] Hereditatem cognoscere, red. Z. Kobyliński, Warszawa 2004, 111-123.
• [11] Chodynicka L., Kapuściński T., Podstawowe metody rozpoznawania minerałów i skał, Gliwice 2001.