Aleja Pochodów - reprezentacyjna arteria nowego, socrealistycznego miasta Białystok

• Autorzy: Szmitkowska A.

Warianty tytułu

EN

Prade Avenue - A representative thoroughfare of a new socialist city of Bialystok

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odbudowa oraz tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego stały się dla powojennych władz okazją do wprowadzenia do krajobrazu przyszłych miast nowych elementów, służących oprawie ważnych partyjnych wydarzeń oraz podkreśleniu rangi niektórych gmachów. Wiele z tych elementów było inkorporowanych programowo i miało niejako status obowiązujący. Taki charakter miały między innymi tzw. aleje pochodów, stanowiące scenerie dla jednego z najważniejszych partyjnych rytuałów – pierwszomajowego marszu. Przebieg białostockiej „Alei Pochodów” został wyznaczony przez planistów pod koniec lat czterdziestych XX wieku, a jej szczegółowy kształt określił w swoim projekcie Stanisław Bukowski w roku 1950. Wykształcenie „Alei Pochodów” rozszerzyło strefę centralną miasta z historycznego Rynku Kościuszki w kierunku południowym. Do końca lat pięćdziesiątych XX wieku wzniesiono wzdłuż Alei dużo ważnych w strukturze miasta budynków użyteczności publicznej, co świadczy o jej wyjątkowym centrotwórczym charakterze. Czasy socrealizmu reprezentują tu, oprócz „Domu Partii”, gmach Sądu Wojewódzkiego, „Dom Związkowca” oraz gmach Państwowego Szpitala Klinicznego – tzw. Gigantu. Jednak ostatecznie ani urbanistyczny kształt ulicy, ani jej zabudowa, jako oprawa dla obchodów Święta Pracy, nie uzyskały kształtu zamierzonego przez autorów koncepcji z lat pięćdziesiątych XX wieku. Jej architektura, stopniowo oswobadzana od wzajemnego związku z pełnioną przez nią aż do czasu przełomu ustrojowego funkcją, wraz z upływem lat traciła swój propagandowy pierwiastek i ewoluowała w kierunku modernizmu.

EN

The process of reconstructing existing, wardamaged buildings and creating spatial development plans provided postwar authorities with an excellent opportunity to introduce to future city landscapes new elements which would enhance the governing party’s events and would emphasize the significance of some edifices. A great number of these elements were incorporated in accordance with the planning programme and were rather obligatory. The socalled parade avenues were a prime example of such a compulsory element. They provided a backdrop to one of the most significant party rituals- the May Day parade. The route of Bialystok “Parade Avenue” was set out by the planners at the end of the 1940s. Its detailed shape was defined by Stanislaw Bukowski in his project in 1950. The creation of “Parade Avenue” had the effect of extending a central zone of the city from the historical Kosciuszko Square to the South. By the late 1950s a great number of very important public utility buildings had been erected along the avenue, which proves its exceptional centre-creative character. Socialist realism is represented by the aforementioned “House of the Party” as well as the edifice of the Voivodship Court and “The House of Trade Unions”, and the edifice of the State Teaching Hospital (the so-alled “Giant”). However finally, neither the urban form of the street nor the buildings that front onto it, which were originally intended as the backdrop to the celebrations of the Workers’ Day, got the shape intended by the authors of the 1950s concept. The architecture of the buildings had gradually been freed from the connection with the function they served until the transition from socialism to democracy. With time the street lost its propagandist character and evolved in the direction of modernism.

Słowa kluczowe

PL

aleja pochodów; architektura; socrealizm; ulica

EN

parade avenue; socialist realism; street; architecture

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 4, no. 3
• Strony: 36--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., il.

Twórcy

autor

Szmitkowska A.

• Politechnika Białostocka, Wydział Architektury, ul. Grunwaldzka 11/15, 15-893 Białystok,

Bibliografia

• 1. Baraniewski W. (2010), Architektura Warszawy w czasach stalinowskich. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa – symboliczny kamuflaż. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. LV, z. 3, s. 49-64.
• 2. Bernacki E.(1998), Ludzie i placówki służby zdrowia w regionie białostockim. Rys historyczny, biografie. Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białystok.
• 3. „Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej”, Białystok 1991, nr 2(6).
• 4. Dolistowska M. i in. (2008), Białystok nie tylko kulturalny. Okres powojenny. Lata 1944-1946, Instytut Wydawniczy Kreator, Białystok.
• 5. Dolistowska M. i in. (2008), Białystok nie tylko kulturalny. Odbudowa stolicy Podlasia. Lata 1947-1949, Instytut Wydawniczy Kreator, Białystok.
• 6. „Gazeta Białostocka”, 1951-1958.
• 7. Fiedorowicz T. i in. (2012), Białostockie ulice i ich patroni, Wydawnictwo Prymat, Białystok, s. 297.
• 8. Majcher H., Nowara H.(1970), Rozwój przestrzenny,budownictwo i gospodarka komunalna Białegostoku w latach1944-1964,[w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku, t.II, Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białystok, s. 221-263.
• 9. Marciniak P. (2009), Architektura i urbanistyka Poznania w latach 1945-1989 na tle doświadczeń europejskich, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 10. Oleksicki A. (2002), Powojenna odbudowa Białegostoku, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok.
• 11. Pasko A., Łapiński P. (2012), Białystok w latach 1944-1956, [w:] Historia Białegostoku, Fundacja Sąsiedzi, Białystok, s. 455-503.
• 12. Piotrowska K. (1956), Kronika SARP, „Architektura”, nr 6(104), s. 199-200.
• 13. Piotrowska K. (1956), Kronika SARP, „Architektura”, nr 9(107), s. 320.
• 14. Poczykowski R. i in. (2009), Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka architektura lat 1945-1989, Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis, Białystok.
• 15. Roguska J. (2004), Modernizm w architekturze urzędów i instytucji państwowych i miejskich w Warszawie w drugiej połowie lat dwudziestych i w latach trzydziestych XX wieku, [w:] Aktualne problemy konserwatorskie Gdańska, Materiały z Sesji Naukowej na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk, z. 2, s. 66-70.
• 16. Sumorok A.(2010), Architektura i urbanistyka Łodzi okresu realizmu socjalistycznego, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.