Początki stosowania ,,palonki'' w średniowiecznych recepturach masy garncarskiej.

• Autorzy: Stoksik H.

Warianty tytułu

EN

Beginnings of the use of grog in medival recipes of ceramic bodies.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań naczyń ceramicznych charakterystycznych dla średniowiecznego Wrocławia, reprezentujących ceramikę redukcyjną z XIII i początku XIV w. oraz utleniająco wypaloną z drugiej poł. XV i pocz. XVI w. Stwierdzono w nich, że do wytwarzania ceramiki redukcyjnej i utleniającej użyto dwóch różnych glin charakteryzujących się odmiennym składem chemicznym oraz różną plastycznością. Najistotniejszym ustaleniem było jednak odkrycie użytkowania do produkcji ceramiki utleniającej przez średniowiecznych garncarzy domieszki w postaci termicznie przetworzonej gliny, określanej we współczesnym garncarstwie mianem "palonki". Innowacja polegająca na wprowadzeniu "palonki" do receptury masy garncarskiej była prawdopodobnie związana z doskonaleniem formowania naczyń na kole, szczególnie z rozpoczęciem toczenia korpusów naczyń. Dodawanie "palonki" byłoby zatem elementem dostosowywania receptury masy do zmieniającej się techniki wykonywania naczyń na kole, związanego z nową koncepcją warsztatową zastąpienia tradycyjnego ciężkiego szkieletu ziarnowego lekkim ilastym szkieletem klastycznym.

EN

The article presents the results of research on ceramic vessels characteristic for medieval Wrocław and representing reducing ceramics from 13th and beginning of 14th centuries as well as ceramics fired in oxidizing atmosphere from the middle of 15th and beginning of 16th century. It has been found that in order to make reducing and oxidizing ceramics two kinds of clay were used, characteristic for different composition and plasticity. The most crucial finding, however, was the fact that in the process of producing oxidizing ceramics, medieval potters used admixture - thermally treated clay, which is called "grog" in modern pottery. The innovation consisting in adding "grog" to the ceramic paste recipe was probably connected with improving the technique of shaping vessels on the wheel, especially with the start of wheel-throwing bodies of vessels. Thus the addition of "grog" would be a part of adjusting the recipe of the ceramic paste to the changing technique of wheel-throwing, which was connected with the new workshop concept of replacing the traditional heavy grainy skeleton with the light loamy skeleton.

Słowa kluczowe

PL

palonka; ceramika; receptura średniowieczna; garncarstwo

EN

grog; ceramics; medieval recipes; pottery

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 56, nr 5
• Strony: 36--41
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Stoksik H.

• Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, Wydział Ceramiki i Szkła

Bibliografia

• [1] Kociszewski L., Kruppè J.: Badania fizykochemiczne ceramiki warszawskiej XIV-XVII wieku, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1973.
• [2] Buko A.: Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1990.
• [3] Rębkowski M.: Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu, Kołobrzeg 1995.
• [4] Rzeźnik P.; Przemiany wytwórczości garncarskiej średniowiecznego Wrocławia w czasie wielkiej reformy miejskiej [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja" XIII wieku, red. K. Wachowski, Wrocław 1998, s. 121-153.
• [5] Rzeźnik P., Stoksik H.: Silesian graphittonkeramik of the 12th – 13th centuries in the light of specialist analyses of vessels from Racibórz, Archeologické Rozhledy, R. 56, 2004, s. 321-342.
• [6] Niegoda J.: Naczynia ceramiczne [w:] Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście, red. C. Buśko, J. Piekalski, Wrocław 1999, Wratislavia Antiqua, t. 1, s. 157-182.
• [7] Kordek M.: Technologia Ceramiki cz. I, Warszawa 1974, s. 66.