Nowa metoda wyznaczania właściwości przeciwzatarciowych materiałów konstrukcyjnych i środków smarowych.

• Autorzy: Michalczewski R. , Szczerek M. , Tuszyński W. , Wulczyński J.

Warianty tytułu

EN

A new test method for determination of extreme-pressure properties of engineering materials and lubricants.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano nową metodę pozwalającą na ocenę materiałów konstrukcyjnych i/lub środków smarowych z punktu widzenia właściwości przeciwzatarciowych wyznaczanych w smarowanym, wysokoobciążonym węźle tarcia. Nowa metoda polega na badaniu z użyciem skojarzenia stożek-kule pracującego w styku ślizgowym w warunkach liniowo rosnącego obciążenia. Właściwości przeciwzatarciowe charakteryzowane są tzw. obciążeniem zacierającym, pod którym następuje przerwanie warstwy smarowej i nagły wzrost momentu tarcia. Badania wykonywane są za pomocą aparatu czterokulowego po zamianie węzła tarcia z czerokulowego na stożek-kule. Na podstawie badań olejów smarowych o różnych właściwościach oraz materiałów konstrukcyjnych stwierdzono, że nowa metoda wykazuje dobrą zdolność rozdzielczą, akceptowalny rozrzut wyników, a dodatkowo czas badań jest relatywnie krótki. Jej istotną zaletą jest umożliwienie testowania oprócz środków smarowych, także materiałów konstrukcyjnych oraz efektów obróbki powierzchniowej. Osiągnięto to dzięki zastosowaniu stożka, który można wykonać z dowolnego materiału i poddać dowolnej obróbce powierzchni.

EN

The authors present a new test method for selection of engineering materials and/or lubricants showing the best extreme-pressure (EP) properties in a lubricated, high-loaded tribosystem. The research according to the new method is performed in a cone-balls sliding tribosystem. During the runs the load is increased continuously. The EP properties are measured using the so-called scuffing load, i.e. the load at which the lubricating film collapses and a sudden drop in the friction torque appears. The method is carried out using a four-ball tester after replacing the four-ball tribosystem with cone-balls one. On the base of the testing of various lubricating oils and engineering materials the authors have concluded that the new test method has a good resolution, satisfactory precision and is also fast. But what is the most important, apart from lubricants, the new method makes it possible to test also engineering materials and effects of vaious surface treatments. It has been achieved through using a test cone, which can be made of any material and undergo any surface treatment.

Słowa kluczowe

PL

metoda badawcza; zacieranie; właściwości przeciwzatarciowe; węzeł typu stożek-kule; materiały konstrukcyjne; środki smarowe; aparat czterokulowy

EN

test method; scuffing; EP properties; cone-balls tribosystem; engineering materials; lubricants; four-ball tester

• Wydawca: Komitet Budowy Maszyn PAN
• Czasopismo: Zagadnienia Eksploatacji Maszyn
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 41, nr 3
• Strony: 53--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Michalczewski R.

autor

Szczerek M.

autor

Tuszyński W.

autor

Wulczyński J.

• Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy (ITeE - PIB), Zakład Tribologii, ul. Pułaskiego 6/10, 26-600 Radom, tel. [phone]

Bibliografia

• [1] Joachim F.: Influence of coatings and surface improvements on the lifetime of gears. Materiały Konferencji COST 532 w Ghent (Belgia), 2004, s. 138-147.
• [2] Michalczewski R., Piekoszewski W., Szczerek M., Tuszyński W.: Chemomechanical synergy of PVD/CVD coatings and environmentally friendly lubricants in rolling and sliding contacts. Materiały konferencji COST 532 w Ghent (Belgia), 2004, s. 181-190.
• [3] Szczerek M., Tuszyński W.: Badania tribologiczne. Zacieranie. Wyd. ITeE. Radom 2000.
• [4] Szczerek M., Tuszyński W.: A method for assessing performance of automotive gear oils. Rozdział 5.4 pracy zbiorowej (red. WJ. Bartz): New horizons for tribology and lubricants. Handbuch der Tribologie und Schmierungstechnik, Band 10. Wyd. expert verlag. Renningen (Niemcy) 2002, s. 108-115.
• [5] Burakowski T., Szczerek M., Tuszyński W.: Scuffing and seizure - characterization and investigation. Praca zbiorowa (red. G.E. Totten, H. Liang); Mechanical tribology. Materials, characterization, and applications. Wyd. Marcel Dekker, Inc. (USA) 2004, s. 185-234.
• [6] Szczerek M., Tuszyński W.: Classification of automotive gear oils - it can be fast and cheap. Raport VTI (red. K. Vercammen, K. Van Acker, J. Meneve): Current trends in Tribology. Wyd. ITeE. Radom 2004, s. IV. 9-IV.12.
• [7] Piekoszewski W., Szczerek M., Tuszyński W.: Metoda i urządzenie do badania przeciwza-tarciowych oddziaływań środków smarowych. Problemy Eksploatacji. 2003, nr 3, s. 81-93.
• [8] Szczerek M., Tuszyński W.; Metoda jakościowej klasyfikacji samochodowych olejów przekładniowych. Tribologia. 2002, nr 3, s. 1015-1029.
• [9] Piekoszewski W., Szczerek M., Tuszyński W.: The action of lubricants under extreme pressure conditions in a modified four-ball tester. Wear. 2001, t. 249, s. 188-193.
• [10] Szczerek M., Tuszyński W.: A method for testing lubricants under conditions of scuffing. Part I. Presentation of the method. Tribotest journal. 2002, t. 8, nr 4, s. 273-284.
• [11] Gramsz J., Haś Z.: Porównanie własności tribologicznych siali obrabianych metodami: azotonasiarczania gazowego SULFINUZ i TEN1FER. Zagadnienia tribologii. 1978, s. 99-123.
• [12] PN-76/C-04147. Badanie własności smarnych olejów i smarów.
• [13] Michalczewski R., Szczerek M., Tuszyński W., Wulczyński J.: Badanie zdolności do przenoszenia obciążeń testowej przekładni zębatej z uzębieniem pokrytym powłoką WC/C. Problemy Eksploatacji. 2004, nr 4, s. 125-133.
• [14] Sprawozdanie końcowe z realizacji zadania w programie SP-4. Zadanie SP-4.1.1: Metoda badania wpływu rodzaju materiałów konstrukcyjnych i środków smarowych na zacieranie węzła tarcia. Zakład Tribologii ITeE - PIB. Radom 2005.
• [15] Nosal S.: Tribologiczne aspekty zacierania się węzłów ślizgowych. Wyd. Politechniki Poznańskiej. Poznań 1998.
• [16] Niedziela J.: Wartość wykładnika potęgowego prędkości poślizgu w kryterium obliczeniowym na zatarcie. Trybologia. 1982, nr 1-4, s. 15-16.