Park oliwski, genius loci, genius saeculi...

• Autorzy: Olszewska M.

Warianty tytułu

EN

The Oliwa Park, genius loci, genius saeculi...

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rezydencja opata cystersów w Oliwie leżała w cienistej dolinie z potokiem łączącym malownicze wzgórza z brzegiem morza. W XVIII wieku stworzono pełną rezydencję opacką, która razem z kościołem i klasztorem stanowi do dziś unikalny kompleks architektoniczno-parkowy. W czym zasadza się właściwy dla parku genius loci? O niepowtarzalności tego założenia przesądza niewątpliwie specjalnie skonstruowana oś widokowa z wysokim, ciętym szpalerem, wprowadzająca obraz morza w obręb parku, oraz późniejsze połączenie z punktem widokowym na wzgórzu Pachołek znajdującym się poza ogrodem. Oba rozszerzenia widokowe wzbogacały całe założenie, otwierając widza na odpowiednie znaczenia metaforyczne lub nastrojowe przeżycia. Oliwski duch miejsca zależał więc w dużej mierze od ducha czasu, kreując jednocześnie konstrukcje ideowe związane z poszukiwaniem właściwej drogi przez życie oraz z przejściem do życia wiecznego. Znajdujemy je między innymi w programach ikonograficznych włoskich ogrodów XVI wieku, parków osiemnastowiecznej Europy i wielu przedstawieniach malarskich, a także w wielkich siedemnastowiecznych dziełach sztuki Gdańska i Oliwy.

EN

At the beginnings of the Cistercians abbot's residence in Oliwa lay a shady valley, with stream joining picturesque hills with sea coast. In the 18th century the full abbots' residence was created, which is, together with the church and the monastery, a unique architectural-park complex. What specific for the genius loci of the park? The uniqueness of this foundation is, undoubtedly, a especially constructed vantage axis with high, cut lane inserting a sight of the sea into grounds of the park and the later connection with a vantage point on the Pachołek hill outside of the garden. Both scenic sets enriched the whole foundation, opening up spectator for suitable metaphorical meanings or romantic experiences. The Oliwa spirit of place depended to a great extend on spirit of time, created simultaneously the ideological constructions, connected with searching of the right way through life as well as passage to eternal life. We find them among others in iconographic programmes of Italian gardens of 16th century, parks of eighteenth-century Europe and in many paintings. Also, in great 17th century works of art in Gdańsk and Oliwa.

Słowa kluczowe

PL

Cystersi; duch czasu; duch miejsca; Park w Oliwie

EN

Cistercians; Oliwa Park; spirit of place; spirit of time

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 107, z. 5-A
• Strony: 113--122
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.,

Twórcy

autor

Olszewska M.

• Muzeum Narodowe w Gdańsku

Bibliografia

• BERNOULLI J., Podróż po Polsce, [w:] Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
• CIOŁEK G., PLAPIS W., Materiały do słownika twórców ogrodów polskich, Warszawa 1968.
• EYSYMONTT K., Chiński "kostium" ogrodu cysterskiego w Oliwie, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", t. XXXVII, zeszyt 1, Warszawa 1992.
• GUTOWSKI B., Wprowadzenie do konferencji: Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, konferencja zorganizowana przez Pałac w Wilanowie i Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, grudzień 2007, wstęp P. Jaskanis, pod red. B. Gutowskiego, Warszawa 2009.
• HOLMES C., Najpiękniejsze ogrody świata, tłum. z niem. B. Ostrowska, Warszawa 2002.
• IMPELLUSO L., Gardens In Art, Los Angeles 2007.
• IWICKI Z., Oliwa wczoraj i dziś, Gdańsk 2001.
• KEYSER E., Das Schloβ Oliva, Danzig 1929.
• KLEDZIK W., Opactwo cystersów w Oliwie, Gdańsk 1975.
• KOSTOŁOWSKI A., Kilka przykładów chrześcijańskiego sacrum w angielskim ogrodzie krajobrazowym XVIII wieku, [w:] Sacrum i sztuka, materiały z konferencji zorganizowanej przez Sekcję Historii sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Rogóźnie 1984, oprac. N. Cieślińska, Kraków 1989.
• ŁOZA S., Słownik architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce pracujących, Warszawa 1930.
• MAJDECKI L., Historia Ogrodów, Warszawa 1972.
• MAMUSZKA F., Oliwa, Gdańsk 1985.
• MIKULSKI T. (red.), Korespondencja Ignacego Krasickiego 1781-1801, t. II, Wrocław 1958.
• NOWAK R., Emblematyczny charakter malowideł wielkiego refektarza w pałacu opackim w Lubiążu, "Rocznik Historii Sztuki", t. XV, 1985.
• SCHOPENHAUER J., Gdańskie wspomnienia młodości, Wrocław 1958.
• STRECH A. (oprac.), Nach dem Leben und aus der Phantasie Niederlandische Zeichnungenvom XV.bis XVIII. Jahr. aus dem Stadtelischenkunstinstitut, katalog wystawy, Frankfurt nad M. 2000.
• SZAFRAŃSKA M., Ogród jako teatr, [w:] M. Szafrańska, Ogród. Forma, symbol, marzenie, Warszawa 1998.
• SZAFRAŃSKA M., Parki krajobrazowe XVI wieku, [w:] Sztuka a natura, materiały XXXVIII Sesji Naukowej SHS w Katowicach.