Genius loci w cysterskim opactwie. Ogrody dawnego opactwa w Lądzie nad Wartą w świetle XIX-wiecznych źródeł

• Autorzy: Nowiński J.

Warianty tytułu

EN

Genius horti in the cistercian. The garden of the old Abeby in Ląd upon Warta in the light of 19th century sources

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kasata cysterskiego opactwa w Lądzie w 1819 r. położyła kres jego blisko 700-letniej historii. Konsekwencją kasaty stała się m.in. likwidacja bogatych zbiorów lądzkiej biblioteki i archiwum opactwa. Archiwalia lądzkie w większości zaginęły. Opactwo Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie należało do najstarszych i wzorcowych cysterskich cenobiów w Polsce, o czym świadczą do dziś m.in. wybitne dzieła architektury i sztuk plastycznych w nim zachowane. Wysoki poziom prezentowały również klasztorne ogrody, które uległy zniszczeniu po kasacie. Wobec braku danych archiwalnych trudno jest dzisiaj precyzyjnie odtworzyć historię i charakter ogrodów opactwa w Lądzie. Cennymi informacjami na ich temat są relacje podróżników, badaczy, kartografów, malarzy i rysowników z XIX w.

EN

The dissolution of the Cistercian abbey in Ląd in 1819 put an end to its history lasting nearly 700 years. The consequence of such a suppression was the elimination of the rich collection of Ląd library and archives of the abbey. Ląd archives mostly disappeared. The abbey of Our Blessed Virgin Lady and St Nicholas in Ląd was one of the oldest and best Cistercian monasteries in Poland. It is proved by maintained outstanding works of architecture and fine art. The monastery gardens, which were destroyed after the dissolution also presented high level. Because of non-existing archival data, it is difficult to accurately reconstruct the history, and nature of the gardens of the Ląd abbey. The accounts of travelers, researchers, cartographers, painters, and illustrators from 19th century are the only valuable information on the abbey.

Słowa kluczowe

PL

Cystersi; ogrody cysterskie; Ląd nad Wartą

EN

Cistercian; Cistercian gardens; Ląd upon Warta

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 107, z. 5-A
• Strony: 71--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz.,

Twórcy

autor

Nowiński J.

• Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,

Bibliografia

• Album widoków historycznych Polski poświęcony Rodakom zrysowany z natury przez Napoleona Ordę, Seria VIII, Warszawa [1880].
• DOMASŁOWSKI J., Kościół i klasztor w Lądzie, Warszawa-Poznań 1981.
• Dr. N., Wycieczka nad Wartę, "Przyjaciel Ludu" 15(1848) nr 43, s. 339-340.
• DZIUBA M., Kapucyni w Lądzie nad Wartą (1850-1864), [w:] Zakony franciszkańskie w Polsce, t. 4: Polska Prowincja Kapucynów (część 1: Polska Prowincja Kapucynów w XIX w.), Lublin 1987, s. 210-271.
• EYSYMONTT K., Klasztorne ogrody i park nowej rezydencji w Henrykowie, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 18(1972), z. 3, s. 211-227.
• GAWARECKI W.H., Początek i wzrost benedyktyńsko-cystercyeńskiego zakonu, łącznie i klasztoru lendzkiego, tegoż Instytutu w Guberni b. Kaliskiej, powiecie Konińskim położonego, "Pamiętnik Religijno-Moralny", t. 10,1846.
• Historia Conventus Landensis Patrum Capucinorum Tomus Primus [1850-1864], rękopis, Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
• Inwentarz sprzętów Kościelnych i Klasztornych Xięży Kapucynów Lądzkich [...] spisany [...] dnia 13 lipca 1853 roku, s. 24, rękopis w zbiorach Biblioteki WSD w Lądzie.
• JAROSIŃSKA-KROKOWSKA A., Inwentaryzacja zieleni, parku, ogrodów i architektury ogrodowej przy pocysterskim opactwie w Lądzie nad Wartą, Warszawa 2008, maszynopis w zbiorach Biblioteki WSD w Lądzie.
• JAROSIŃSKA-KROKOWSKA A., NOWIŃSKI J., Koncepcja rewaloryzacji i zagospodarowania parku i ogrodów przy pocysterskim opactwie w Lądzie nad Wartą, Warszawa luty 2008, maszynopis w Archiwum Towarzystwa Salezjańskiego Inspektorii p.w. Św. Wojciecha w Pile.
• Kamiński M., Dawne opactwo zakonu cysterskiego w Lądzie nad Wartą. Zarys dziejów i zabytki sztuki, Ląd 1936.
• Księga Wizyt Biskupich kościoła parafialnego w Kowalewie założonego przez Antoniego Ostrowskiego Arcy-Biskupa Gnieźnieńskiego w roku 1784, rękopis w Archiwum Biblioteki WSD w Lądzie.
• MILECKA M., Ogrody klasztorne OO. Cystersów - historia i współczesność, [w:] Ogród sakralny - idea i rzeczywistość, VII Międzynarodowa Konferencja o Architekturze i Sztuce Sakralnej "Kościoły naszych czasów", Kielce 2008, s. 81-85.
• NOWIŃSKI J., Nagrobek opata-mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, "Biuletyn Historii Sztuki" nr 3-4, 2008, s. 385-406.
• NOWIŃSKI J., "Opactwo w Lądzie, widok od strony Warty" - nieznany pejzaż Marcina Zaleskiego, "Biuletyn Historii Sztuki" 71(2009), nr 1-2, s. 205-212.
• RATAJ H., Ląd, park i ogrody kościelne (ewidencja), Konin 1982, maszynopis, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Koninie.
• Widoki Zabytków Starożytności w Królestwie Polskim służące do objaśnienia opisu tychże Starożytności sporządzonego przez Delegacyą wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane, Atlas IV. Gubernia Warszawska, Powiaty: kaliski, koniński, sieradzki, piotrkowski i wieluński, 1851, rękopis, Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.