Distribution patterns and habitat preferences of mountain vascular plant species in the Silesian uplands (southern Poland)

• Autorzy: Nowak T. , Urbisz A. , Kapusta P. , Tokarska-Guzik B.
• Konferencja: All-Poland Scientific Conference "Interspecies Relationships at Levels of Organization" (2009 ; Krasnobród)
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The descent of some mountain species into the lowlands is an interesting phenomenon in plant geography and ecology. The main purpose of the present study is to update the list of mountain species for the Silesian Uplands and to provide a synthesis of the knowledge accumulated to date on the habitats for their occurrence, a possible origin and their distribution patterns. In the present study, both the authors. own records and those obtained by other researchers have been used: published, unpublished and herbarium records, and assembled in a form compatible with the Atlas of distribution of vascular plants in Poland (ATPOL) in the ATPOL.Silesia database). A list of mountain species present in the study region (approximately 4000 km2) is provided in relation to their altitudinal groups. For each species, information about its affiliation to geographical elements and the type of habitats in which it has occurred is recorded. The distribution of mountain species in the Silesian Uplands has been investigated by mapping the species onto a grid of 2 x 2 km squares (1040 in total). For ATPOL squares, containing at least one mountain species (N = 647), CORINE land cover data were obtained and used in explaining the distribution of mountain species composition and richness. In the vascular flora of the Silesian Uplands 76 mountain taxa have been noted, including 2 submontane, 41 montane, 1 subalpine nd 32 multizonal species. The list of mountain species has been supplemented with Lonicera nigra and Cirsium erisithales. Many mountain species occurring in the Silesian Uplands have localities distributed throughout the whole region and thus they do not represent any particular type of range. Some species show certain patterns of distribution associated with local habitat conditions. Stands of the montane species are concentrated mainly in the western part of the Silesian Uplands, while the multizonal species are concentrated in the eastern and central part of the study area. Most of the mountain species occur in natural habitats, in particular in broadleaved woodlands, even when they have been degraded. However, some of the species prefer strongly degraded habitats, in particular sand- and clay-pits, quarries and industrial spoils which has been confirmed by multivariate (RDA) analysis. Discussing the possible origin of the mountain species in the Silesian Uplands one can consider migration routes from two directions: from the Sudety Mts. or from the Carpathian Mts. (located approximately 400 km south-west from a study area and 50.100 km south, respectively). Another possible explanation is that the species had a wider range during the glaciations and survived here in refugia.

Słowa kluczowe

EN

altitudinal groups; mountain species; Silesian Uplands; distribution pattern

PL

górskie gatunki; Wyżyna Śląska; wzorzec dystrybucji

• Wydawca: Museum and Institute of Zoology, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Polish Journal of Ecology
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 59, nr 2
• Strony: 219--234
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz.,

Twórcy

autor

Nowak T.

autor

Urbisz A.

autor

Kapusta P.

autor

Tokarska-Guzik B.

• Department of Plant Systematics, University of Silesia, Jagiellońska 28, 40.032 Katowice, Poland,

Bibliografia

• 1. Babczyńska-Sendek B. 2005 – Problemy fitogeograficzne i syntaksonomiczne kserotermów Wyżyny Śląskiej [Phytogeographic and syntaxonomic problems of the Silesian Upland xerotherms] – Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2296: 5–237 (in Polish, English summary).
• 2. Bąba W., Kompała A. 2003 – Piaskownie jako centra bioróżnorodności [The sand-pits as a biodiversity centres] – Środowisko i Rozwój, 7: 85–101 (in Polish, English summary).
• 3. Bernacki L. 1998 – Występowanie wybranych górskich gatunków storczykowatych w rejonie Wyżyny Śląskiej (Południowa Polska) [Distribution of some mountains orchid species in the Silesian Upland – South Poland] – Acta Univ. Wrat. 2038. Prace Botaniczne, 76: 141–154 (in Polish, English summary).
• 4. Bernacki L., Błońska A. 2006 – Występowanie storczykowatych (Orchidaceae) w otoczeniu południowego odcinka drogi Krośnica – Niedzica w Pienińskim Parku Narodowym [Occurrence of orchids (Orchidaceae) in the vicinity of the southern section of Krośnica – Niedzica road in the Pieniny National Park] – Pieniny. Przyroda i Człowiek, 9: 65–70 (in Polish, English summary).
• 5. Cohn E.V., Trueman I.C., Tokarska-Guzik B., Rostański A., Woźniak G. 2001 – The flora and vegetation of an old solvay process tip in Jaworzno (Upper Silesia, Poland) – Acta Soc. Bot. Pol. 70: 47–60.
• 6. Czarnecka B. 2010 – Górskie gatunki roślin naczyniowych na Roztoczu: kilka uwag o rozmieszczeniu i ekologii [Mountain vascular plants in the Roztocze region: some remarks on their chorology and ecology] (In: Walory ekologiczne i turystyczne północnej części Euroregionu Karpackiego [Ecological and touristic values of nothern part of the Carpathian Euroregion], Ed: J.R. Rak) – Wyd. Muzeum Regionalnego im. A. Fastnachta, Brzozów, pp. 21–89 (in Polish, English summary).
• 7. Czylok A., Rahmanow O. 1996 – Unikatowe układy fitocenotyczne na wyrobiskach wschodniej części województwa katowickiego [Unique phytocoenosis systems situated in excavations of the eastern part of Katowice province] – Kształtowanie Środowiska Geograficznego i Ochrona Przyrody na Obszarach Uprzemysłowionych i Zurbanizowanych, 23: 27–31 (in Polish, Russian summary).
• 8. Dobrzańska J. 1955 – Badania florystycznoekologiczne nad roślinnością galmanową okolic Bolesławia i Olkusza [Flora and ecological studies of calamine flora in the district of Bolesław and Olkusz] – Acta Soc. Bot. Pol. 24: 357–408 (in Polish, English summary).
• 9. Freeland J.R. 2008 – Ekologia molekularna [Molecular ecology] – PWN, Warszawa, 357 pp. (in Polish).
• 10. Gilewska S. 1972 – Wyżyny Śląsko-Małopolskie [Śląsk and Małopolska Uplands] (In: Geomorfologia Polski [Geomorphology of Poland], Ed: M. Klimaszewski) – PWN, Warszawa, pp. 232–339 (in Polish).
• 11. Godzik B. 1991 – Accumulation of heavy metals in Biscutella laevigata (Cruciferae) as a function of their concentration in substrate – Pol. Bot. Stud. 2: 241–246.
• 12. Godzik B. 1993 – Heavy metals content from zinc dumps and reference areas – Pol. Bot. Stud. 5: 113–132.
• 13. Grodzińska K., Korzeniak U., Szarek-Łukaszewska G., Godzik B. 2001 – Colonization of zinc mine spoils in southern Poland - preliminary studies on vegetation, seed rain and seed bank – Fragm. Flor. Geobot. 45: 123–145.
• 14. Grodzińska, K., Szarek-Łukaszewska, G. 2009 – Heavy metal vegetation in the Olkusz region (southern Poland) - preliminary studies – Pol. Bot. J. 54: 105–12.
• 15. Jakubowska-Gabara J., Jost-Jakubowska B. 1978 – Element górski we florze Polski środkowej [Mountain element in the Central Poland Flora] – Fragm. Flor. Geobot. 24 : 259–272 (in Polish, English summary).
• 16. Kobierski L. 1974 – Rośliny naczyniowe Garbu Tarnogórskiego na Wyżynie Śląskiej [Vascular flora of the Tarnowskie Góry Ridge in the Silesian Upland] – Roczn. Muz. Górnośl. w Bytomiu. Przyroda, 8: 1–189 (in Polish, English summary).
• 17. Kondracki J. 1988 – Geografia fizyczna Polski [Physical geography of Poland] – PWN, Warszawa, 441 pp. (in Polish).
• 18. Kondracki J. 2001 – Geografia regionalna Polski [Regional geography of Poland] – PWN, Warszawa, 441 pp. (in Polish).
• 19. Kuczyńska I. 1974 – Stosunki geobotaniczne Opolszczyzny. II. Analiza geograficzna flory. Podział geobotaniczny [Geobotanical relations of the Opole region. II. Geographical analysis of the flora. Geobotanical division] – Acta Univ. Wrat. 216. Prace Botaniczne 18: 1–115 (in Polish, German summary).
• 20. Mirek Z., Piękoś-Mirek. H., Zając A., Zając M. 2002 – Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist – Biodiversity of Poland, 1: 1–442 (in Polish and English).
• 21. Nobis M. 2007 – Rośliny naczyniowe zachodniej części Przedgórza Iłżeckiego (Wyżyna Małopolska) [Vascular Plants of the western part of the Iłża Foreland (Małopolska Upland)] – Prace Botaniczne, 40: 7–458 (in Polish).
• 22. Nowak T. 1999 – Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych na terenie wschodniej części Garbu Tarnogórskiego (Wyżyna Śląska) [The atlas of vascular plants distribution of the eastern part of Tarnogórski Hump (Silesian Upland)] – Materiały i Opracowania, 2: 1–103 (in Polish, English summary).
• 23. Nowak T., Kapusta P., Jędrzejczyk-Kor ycińska M., Szarek-Łukaszewska G., Godzik B. 2011 – Rośliny naczyniowe Olkuskiego Okręgu Rudnego [Vascular plants of the Olkusz Ore-bearing Region] – W. Szafer Institute of Botany, Kraków, (in Polish and English), in press.
• 24. Pawlus M. 1985 – Biscutella L. Pleszczotka (In: Flora Polski. Rośliny Naczyniowe [Flora of Poland. Vascular plants], Ed: A. Jasiewicz) – PWN, Warszawa–Kraków, 4: 251–252 (in Polish).
• 25. Rok A. 2003 – Naturalne stanowisko pióropusznika strusiego na Wyżynie Śląskiej [A natural stadion of Metteucia struthiopteris in the Silesian Upland] – Chrońmy Przyr. Ojcz. 59: 139–142 (in Polish).
• 26. Rostański A. 2006 – Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku [Spontaneous plant cover on colliery spoil heaps in Upper Silesia (Southern Poland)] – Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2410: 5–230 (in Polish, English and Russian summaries).
• 27. Sendek A. 1984 – Rośliny naczyniowe Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego [Vascular plants of the Upper Silesia Industrial Region] – Wyd. OTPN, PWN, Warszawa–Wrocław, 139 pp. (in Polish, German summary).
• 28. Stebel A., Drobnik J. 2003 – Występowanie chronionych i zagrożonych paprotników na siedliskach antropogenicznych Wyżyny Śląskiej [Occurence of legally protected and threatened pteridophytes on manmade habitats in the Silesian Upland] – Chrońmy Przyr. Ojcz. 59: 14–27 (in Polish, English summary).
• 29. Stupnicka E. 1989 – Geologia regionalna Polski [Regional geology of Poland] – Wyd. Geol. Warszawa, 286 pp. (in Polish).
• 30. Szafer W. 1930 – Element górski we florze niżu polskiego [The mountain element in the flora of the Polish lowlands] – Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, Polska Akademia Umiejętności, Serja 3, Dział B, 69: 1–112 (in Polish).
• 31. Szwagrzyk J. 1987 – Flora naczyniowa Niecki Nidziańskiej [Vascular plants of the Nida Basin] – Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej PAN 15: 17–71 (in Polish, English summary).
• 32. Szymczyk A., Stebel A., Czylok A. 2003 – Wroniec widlasty Huperzia selago na Wyżynie Śląskiej [Huperzia selago in the Silesian Upland] – Chrońmy Przyr. Ojcz. 59: 75–78 (in Polish).
• 33. ter Braak C.J.F., Šmilauer P. 2002 – CANOCO reference manual and CanoDraw for Windows user’s guide: Software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Microcomputer Power, Ithaca, New York.
• 34. Tokarska-Guzik B. 1991 – Hałda huty szkła w Jaworznie-Szczakowej jako ostoja zanikających gatunków w obrębie miasta [Glass works heap in Jaworzno–Szczakowa (district of Katowice) as the mainstay of the disappearing plant species in the town] – Kształtowanie Środowiska Geograficznego i Ochrona Przyrody na Obszarach Uprzemysłowionych i Zurbanizowanych, 3: 39–42 (in Polish, English and Russian summaries).
• 35. Tokarska-Guzik B. 1999 – Atlas of vascular plants distribution in Jaworzno town (Silesian Upland) – Prace Botaniczne, 34: 1–292 (in Polish and English).
• 36. Tokarska-Guzik B., Rostański A. 2001 – Możliwości i ograniczenia przyrodniczego zagospodarowania terenów poprzemysłowych [Prospects and limitations of natural management of post-industrial areas] – Natura Silesiae Superioris, Suplement, pp. 5–17 (in Polish, English summary).
• 37. Urbisz A. 2000 – Gatunki górskie we florze naczyniowej południowo-zachodniej części Wyżyny Katowickiej [Mountain species in the vascular flora of the south-western part of the Katowice Upland] – Acta Biol. Sil. 35: 108–122 (in Polish, English summary).
• 38. Urbisz A. 2001 – Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych południowo-zachodniej części Wyżyny Katowickiej [Atlas of vascular plants distribution in south-western part of the Katowice Upland] – Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 235 pp. (in Polish, English and German summaries).
• 39. Urbisz An. 1996 – Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru [Vascular flora of Rybnik Plateau against a background of anthropogenic transformations of this area] – Scripta Rudensia, 6: 1–175 (in Polish, English summary).
• 40. Urbisz An. 2001 – Gatunki górskie we florze naczyniowej Płaskowyżu Rybnickiego (Wyżyna Śląska) [The mountains species in the vascular flora of the Rybnik Plateau (Silesian Upland] – Fragm. Flor. Geobot. Polonica 8: 63–70 (in Polish, English summary).
• 41. Urbisz An. 2008 – Różnorodność i rozmieszczenie roślin naczyniowych jako podstawa regionalizacji geobotanicznej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej [Diversity and distribution of vascular plants as a basis for geobotanical regionalisation of the KrakówCzęstochowa Upland] – Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2630: 1–136 (in Polish, English and Russian summaries).
• 42. Vilà M., Pujadas J. 2001 – Land-use and socio-economic correlates of plant invasions in European and North African countries – Biological Conservation, 100: 397–401.
• 43. Wayda M. 1996 – Rośliny naczyniowe Płaskowyżu Tarnowskiego (Kotlina Sandomierska) [Vascular plants of Tarnovian Plateau (Sandomierz Basin)] – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1201, Prace Botaniczne, 29: 7–132 (in Polish, English summary).
• 44. Wayda M. 2001 – Rośliny naczyniowe północnej części Okręgu Radomyskiego (Kotlina Sandomierska) [Vascular Plants of the northern part of Radomyśl District (Sandomierz Basin)] – Prace Botaniczne, 36: 7–117 (in Polish, English summary).
• 45. Wierzbicka M. 2002 – Przystosowania roślin do wzrostu na hałdach cynkowo-ołowiowych okolic Olkusza [The adaptation of plants to growth on a calamine waste heap in Bolesław near Olkusz] – Kosmos, 51: 139–150 (in Polish, English summary).
• 46. Wierzbicka M., Pielichowska M. 2004 – Adaptation of Biscutella laevigata L., a metal hyperaccumulator to growth on a zinc-lead waste heap in southern Poland. Differences between waste-heap and mountain populations – Chemosphere, 54: 1663–1674.
• 47. Wierzbicka M., Rostański A. 2002 – Microevolutionary changes in ecotypes of calamine waste heap vegetation near Olkusz, Poland: a review – Acta Biol. Crac., Ser. Bot. 44: 7–19.
• 48. Woźniak G., Rostański A. 2001 – Chamaenerion palustre Scop. as a frequent apophyte in plant communities of post-industrial waste sites – Natura Silesiae Superioris, Suplement, pp. 55–66.
• 49. Zając A. 1978 – Atlas of distribution of vascular plants in Poland (ATPOL) – Taxon, 27: 481–484.
• 50. Zając A., Zając M. 2001 – Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland – Laboratory of Computer Chorology, Institute of Botany, Jagiellonian University, Kraków, 715 pp.
• 51. Zając M. 1990 – Stosunki geobotaniczne południowej części Kotliny Oświęcimskiej i zachodniej części Pogórze Śląskiego. Cz. I. Historia badań, charakterystyka terenu i występowanie gatunków górskich [Geobotanical relations of the southern part of the Oświęcim Basin and western part of the Silesian Foothills. Part I. History of explorations, characteristic of the study area and the occurrence of the mountain species] – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 968, Prace Botaniczne, 21: 75–106 (in Polish, English summary).
• 52. Zając M. 1996 – Mountain vascular plants in the Polish lowlands – Pol. Bot. Stud. 11: 1–92.
• 53. Zając M., Zając A. 2009 – The geographical elements of native flora of Poland – Laboratory of Computer Chorology, Institute of Botany, Jagiellonian University, Kraków, 94 pp.