Rozpoznanie geologiczne złoża soli kamiennej "Wieliczka" do 1945 roku

• Autorzy: Obyrn K. , Przybyło J.

Warianty tytułu

EN

Geologic recognition of rock salt deposit Wieliczka up to 1945 years

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Złoże soli kamiennej "Wieliczka" ma niezwykle urozmaiconą i ciekawą budowę geologiczną. Od rozpoczęcia eksploatacji pod koniec XIII w. do 1996 r., kiedy ją zakończono, sukcesywnie postępowało jego rozpoznanie. Początkowo, w okresie staropolskim, w sposób przypadkowy, ucząc się na własnych błędach, górnicy zapoznali się z tajnikami wielickiego górotworu. Z biegiem czasu zaczęto stosować planowe i coraz bardziej nowoczesne metody badania skał, stosując do tego celu regularną sieć wyrobisk, głębokie wiercenia czy też metody geofizyczne. Regularne rozcięcie złoża systemem podłużni i poprzeczni zaczęto stosować już w czasach saskich, jako regułę wprowadzono je w okresie rozbiorów. Zagrożenia naturalne, szczególnie wodne, w tym katastrofy, taka jak w latach 1868-1879 w poprzecznych Klosik - Colloredo II, wymusiły opracowanie modelu nie tylko złoża, ale i utworów go otaczających. Rozwój technik wiertniczych w drugiej połowie XIX w. pozwolił na rozpoznanie górotworu metodami wierceń. Rozwój nauki zaś dał możliwość na zastosowanie, już w latach 20. i 30. XX w., prac geofizycznych - termicznych i grawimetrycznych. W artykule przedstawiono postępujące rozpoznanie geologiczne złoża w okresie od jego odkrycia do 1945 roku.

EN

Rock sat deposit Wieliczka has extremely varied and interesting geologic structure. From beginning of exploitation at the end of 13th century up to 1996 year, when it was finished, its recognition was successively continued. At the beginning, in the old Polish period in the accidental way, learning by their mistakes, the miners acquainted the secrets of the Wieliczka rock mass. In the course of time planned and more modern methods of rocks study were introduced, using the regular workings net, deep borings or geo-physical methods. Regular deposit development by the rectangular system of working was introduced in the times of the Sas Dynasty, and as a rule it was introduced in the time of Poland partitions. Natural hazards, particularly water hazard, including mine disasters such as in the years 1868-1879 in the workings Kloski-Colloredo II forsed to work out the model not only of the deposit but also surrounding formations. Development of drilling technique in the second half of 20th century allowed to recognise rock mass by drilling methods. Development of science enable the use, already in the twenties and thirties years of the 20th century, geo-physical works - thermal and gravimetric. The geologic progressing recognition of deposit in the period from its discovery up to the year 1945 is presented.

Słowa kluczowe

PL

miocen; rozpoznanie złoża; złoże soli kamiennej Wieliczka

EN

Miocene; recognition of deposit; rock salt deposit Wieliczka

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 66, nr 3-4
• Strony: 110--121
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Obyrn K.

• Kopalnia Soli .Wieliczka. S.A.

autor

Przybyło J.

• Kopalnia Soli .Wieliczka. S.A.

Bibliografia

• 1. Boczkowski F.: „O Wieliczce pod względem historyi naturalnej, dziejów i kąpieli”, Nakładem i Drukiem Wawrzyńca Pisza, Bochnia 1843.
• 2. Charkot J., Jaworski W., Wiewiórka J.: Odkrycie Grot Kryształowych Studia Naturae 46, Polska Akademia Nauk, Instytut Ochrony Przyrody, Kraków 2000.
• 3. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: XVII-wieczna kolekcja wielickich okazów solnych przekazana przez Jean-Etienne Guettarda ambasadorowi króla Francji; Przegląd Geologiczny vol. 55, nr 2, str. 121÷124, 2007.
• 4. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Francuskie opisy złoża i kopalni soli w Wieliczce z przełomu XVIII i XIX wieku. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce tom XXV str. 237÷258, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 2007.
• 5. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Badania Geologiczne Jean-Etienne Guettarda w rzeczypospolitej (1760-1762). Prz. Gór. 1-2, s. 63÷68, 2010.
• 6. Duda J., Flak K., Grubecki W., Tatara W., Valde-Nowak P.: Kopalnia otworowa soli w Baryczy k. Wieliczki (1924-2009), Biblioteczka Wielicka, zeszyt 80, Wydawnictwo Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce, 2009.
• 7. Długosz A.: Roty górnicze i produkty solne w dawnej zupie wielickiej Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa, t. II, 1958.
• 8. Gaweł A.: Budowa geologiczna złoża solnego Wieliczki, Prace, Instytut Geologiczny t. XXX, cz. 3, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1962.
• 9. Gaweł A.: Wschodni zasięg złoża solnego Wieliczki w świetle powierzchniowych pomiarów termicznych d. G. Becka, Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce” tom I str. 55÷704, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1965.
• 10. Jodłowski A.: Ogólna charakterystyka stanu badań, źródeł i opracowań, Dzieje Żup Krakowskich, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1988.
• 11. Jodłowski A.: Początki eksploatacji soli na terenie Żup Krakowskich do połowy XIII wieku, Dzieje Żup Krakowskich, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1988a.
• 12. Kuhl J.: Budowa geologiczna złoża solnego w Wieliczce, Posiedzenia Naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego, nr 36, Warszawa, w maju 1933.
• 13. Kuc T.: Przegląd dotychczasowych badań geologicznych złoża solnego Wieliczki, Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce tom XVI str. 71-86, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1990.
• 14. Müller A.: Historia saliny wielickiej, [maszynopis], archiwum Działu Geologicznego kopalni Soli Wieliczka, 1934.
• 15. Poborski J.: Historyczny rozwój poglądów na budowę geologiczną złoża solnego Wieliczki, Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce tom I str. 37÷54, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1965.
• 16. Wiewiórka J.: Warunki geologiczne eksploatacji soli w żupach krakowskich, Dzieje Żup Krakowskich, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1988.
• 17. Windakiewicz E.: Solnictwo. Część III „Sól i sole potasowe w Polsce, miejsca wytwórczości”, Skład główny w księgarni Jagiellońskiej, Kraków 1927.
• 18. Wójcik J.: Opis katastrofalnego wycieku Kloski - Colorado w Kopalni Soli Wieliczka (1868-1879 r.), Zakład Badań i Usług Specjalistycznych „Geionfotest”, maszynopis, archiwum Działu Geologicznego Kopalni Soli Wieliczka, Wieliczka, listopad-grudzień 1992.