Badania geologiczne Jeana-Etienne Guettarda w Rzeczypospolitej (1760-1762)

• Autorzy: Tarkowski R. , Daszkiewicz P.

Warianty tytułu

EN

Geologic research of Jean-Etienne Guetard in the Republic (1760-1762)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono wyniki badań geologicznych francuskiego przyrodnika J.-E. Guettarda (1715-1786) przeprowadzonych w Polsce w latach 1760-1762. Jest on autorem jednego z pierwszych opisów geologii wraz z pierwszą mapą geologiczną Rzeczypospolitej, opisu kopalni soli w Wieliczce, pierwszych ilustracji skamieniałości i innych. Guettard był jednym z najlepszych znawców geologii Polski w XVIII w., a jego monografie są pionierską próbą analizy głównych elementów geologicznych obszaru Polski. Jego prace geologiczne wywarły znaczący wpływ na późniejsze badania geologiczne w Polsce. Rozważania Guettarda z kopalni soli w Wieliczce umożliwiły mu wyciągnięcie wniosków dotyczących tworzenia się złóż soli kamiennej, jak również podjęcie próby opracowania metod poszukiwań nowych złóż soli kamiennej na innych obszarach.

EN

The results of geologic research of French naturalist J.E. Guetard (1715-1786) carried out in Poland in the years 1760-1786 are presented. He is the author of the early descriptions of geology together with geologic map of the Republic, description of salt mine at Wieliczka, first illustrations of fossils and others. Guettard was one of the best experts on geology of Poland in 18th century, and his monographs pioneer attempt of analysis of main geologic elements of Polish territory. His geologic works had the significant on the later geological research in Poland. Guettard.s considerations about the salt mine at Wieliczka enabled him to draw conclusions referring to rock-salt deposits formation as well as to take up attempts to work out the methods of new rock-salt deposits exploration on other territories.

Słowa kluczowe

PL

Guettard Jean-Étienne; badania geologiczne; geologia; Polska; XVIII w.

EN

Guettard Jean-Étienne; geologic research; geology; Poland; 18th century

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 66, nr 1-2
• Strony: 63--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys.

Twórcy

autor

Tarkowski R.

• Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej, Kraków

autor

Daszkiewicz P.

• Muséum national d'Histoire naturelle. Département écologie et gestion de la Biodiversité, Paris

Bibliografia

• 1. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Francuskie badania fauny i kopalni soli w Wieliczce na przełomie XVIII i XIX wieku. Przegląd Zoologiczny, nr 3-4, 2006, str. 129÷138.
• 2. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Osiemnastowieczna lista skamieniałych koralowców z zamku w Nieświeżu - interesujący dokument historii polskich kolekcji przyrodniczych ze zbiorów Biblioteki Centralnej Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. kwartalnik Historii Nauki i Techniki 52, nr 3-4, 2007, str. 225÷240.
• 3. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: XVIII-wieczna kolekcja wielickich okazów solnych przekazana przez Jeana-Étienne Guettarda ambasadorowi króla Francji. Przegląd Geologiczny, T. 55 nr 2, 2007, str. 121÷124.
• 4. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Francuskie opisy złoża i kopalni soli w Wieliczce z przełomu XVIII i XIX wieku. Studia i Materiały z Dziejów Żup Solnych w Polsce, T. XXV, 2007, str. 231÷358.
• 5. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Biblioteka oraz bibliograficzne źródła Jean-Etienne Guettarda - nowe dane na temat historii badań przyrodniczych w Polsce. Przegląd Geologiczny, T. 56, nr 4, 2008, str. 308÷312.
• 6. Daszkiewicz P., Tarkowski R.: Pobyt i badania przyrodnicze Jean-Etienne Guettarda w Rzeczypospolitej (1760÷1762). Wraz z tłumaczeniem tekstu Rozprawa o naturze ziem Polski i minerałach w nich zawartych. Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej w Krakowie, 2009, 192 s.
• 7. Ellenberger F.: Les premières cartes géologiques en France : projets et réalisation. Travaux de Cimité français d’histoire de la géologie (COFRHIGEO), nº 45. 1982, 40 p.
• 8. Ellenberger F.: Guettard, l’infatigable observateur. In : Historie de la géologie. Technique et documentation - Lavoisier, vol. II.1994, 1994, p. 218÷233.
• 9. Fleszerowa R.: Najstarsza mapa geologiczna i najstarszy opis geologiczny Polski. Dwóchsetlecie. Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, ser. C, Z. 5, 1962, str. 79÷86.
• 10. Gohau G.: Les sciences de la terre aux XVIIe et XVIIIe siècles: naissance de la géologie. paris - Albin Michel. 1990, 420 p.
• 11. Grabowski T.: Stanisław Staszic 1755÷1826. Próba syntezy. [W:] Księga zbiorowa pod red. Z. Kukulskiego. Wyd. Lubelskiego Komitetu Obchodu Setnej Rocznicy Zgonu St. Staszica. Lublin. 1928, s. 19÷70.
• 12. Gnetlard J.-E.: Mémoire et carte minéralogique sur la nature & la situation des terrains qui traversent la France & l'Angleterre, 1752.
• 13. Guettard J.-E.: Observations minéralogiques faites en France et an Allemagne. Mémoires de l'Académie des Sciences. 1763, p. 137÷166 et 193÷228.
• 14. Guettard J.-E.: Mémoire sur la nature du terrain de la Pologne et des minéraux qu'il renferme. Première partie. Mémoires de l'Acadèmie Royale des Sciences, 64, p. 1764. 234÷257.
• 15. Guettard J. -E. : Mémoire sur la nature du terrain de la Pologne el des minéraux qu'il renferme. Seconde partie. Mémoires de l'Académie Royale des Sciences. 64, p. 1764, 293÷336.
• 16. Guettard J.-E.: Observations météorologiques, faits à Varsovie pendant les années 1760, 1761 et 1762. Mémoires de l'Académie Royale des Sciences, 64, 1764, p. 402÷430.
• 17. Guettard J.-E.: Mémoire sur les mines de sel de Wieliczka en Pologne. Mémoires de l'Académie Royale des Sciences, 64, 1764, p. 493÷516.
• 18. Guettard J.-E.: Sur la mines de sel de Wieliczka en Pologne. Histoire de l'Académie Royale des Sciences. Année M. DCCLXH. Physique Générale, 1764, p. 1÷10.
• 19. Guettard J.-E.: Mémoires sur différentes parties des sciences et art. Tome première, huitième mémoire, qui renferme des observations météorologiques, faites en Pologne. Paris. 1768.
• 20. Rappaport R.: Guettard. Lavoisier and Monnet: geologists in the service of the French monarchy. Dissertation: Ithaca, NY: Cornell university philosophy department. Ann Arbor, Michigan. 1966, 289 p.
• 21. Rzączyński G.: Historia naturalis curiosa regni Poloniae. magni ducatos Lituaniae, annexarumque provinciarum, in tractatus XX divisa, ex scriptoribus probatis, servata primegenia eorum phrasi in locis plurirais, ex mss. variis, testibus oculatis, relationibus fide dignis, expérimente desumpta, opera P. Gabrielis Rzaczynski. Sandomiriac : typis Collegii Soc. Jesu. 1721, 456 p.
• 22. Rzączyński G.: Auctuarium Historiae naturalis regni Poloniae Magnique Ducatus Lithuanuae Annexarumque Provinciarum in Puncta XII, [Gedani]. 1742, 504 p.
• 23. Samsonowicz H. Historia geologii w Polsce. [W:] Historia nauki polskiej w monografiach VI. Kraków, 1948.
• 24. Szajnocha W.: Stanisław Staszic jako geolog. Przewodnik Naukowy i Literacki, R. 17, 1889, str. 493÷516.
• 25. Tarkowski R.: New data on J.-É. Guettard's journey to Poland in the years 1760-1762. C. R. Geoscience 336, 2004, str. 1227÷1232.
• 26. Tarkowski R.: Kopalnie olkuskie w zapiskach francuskiego przyrodnika J.-E. Guettarda z drugiej połowy XVIII wieku. Prz. Gór. nr 12, 2004, str. 56÷61.
• 27. Tarkowski R.: Nowe materiały dotyczące podróży przyrodnika francuskiego J.-E. Guettarda do Polski ( 1760÷1762). Przegląd Geologiczny, 53/1,2005, str. 41÷46.
• 28. Tarkowski R.: Francuska ekspertyza z XVIII wieku dotycząca ponownego uruchomienia kopalni olkuskich. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej nr 111. Seria konferencje nr 43 pt.: Dziedzictwo i historia górnictwa oraz możliwości wykorzystania pozostałości dawnych robót górniczych, 2005, str. 215÷222.
• 29. Wójcik Z: Wpływ Komisji Edukacji Narodowej na rozwój geologii w Polsce w drugiej połowie XVIII w. Prace Muzeum Ziemi Nr 23 cz. II, 1975, 139p.
• 30. Wójcik Z.: Poglądy Jean Etienne Guettarda na genezę i metody poszukiwań soli kamiennej. Prace Muzeum Ziemi, 27, 1977, str. 1÷25.
• 31. Wójcik Z.: Znajomość ważniejszych kopalin na ziemiach polskich w epoce Oświecenia. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 37 (2), 1992, str. 33÷65.