Średniowieczny rynek jako "serce miasta" : (na przykładzie rynku Skawiny w Małopolsce)

• Autorzy: Kuśnierz-Krupa D. , Krupa M.

Warianty tytułu

EN

Medieval market square as "the heart of the city" : (on the example of Skawina market square in lesser Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono problem rynku jako "serca miasta" historycznego. Prześledzono funkcję jaką pełnił oraz jego kształt na przestrzeni epok, poczynając od greckiej agory, poprzez rzymskie forum, rynek miasta średniowiecznego, renesansowego, kończąc na jego funkcji w XXI w. Zagadnienie ukazano na przykładzie średniowiecznego rynku w podkrakowskiej Skawinie, który nieprzerwanie od XIV wieku jest niekwestionowanym centrum układu urbanistycznego. Opisano jego historię i przeanalizowano układ w powiązaniu z kompozycją całego miasta. W podsumowaniu postawiono pytanie o dalsze losy rynku miasta historycznego i jego miejsce na początku XXI w. na przykładzie rynku w Skawinie. Wskazano pilną potrzebę rewaloryzacji tego historycznego układu urbanistycznego, podkreślając rolę, jaką pełni do dzisiaj, będąc centrum życia publicznego, kulturalnego i towarzyskiego Skawiny.

EN

The article addresses the problem of the market square perceived as the heart of a historic city. The function it fulfilled and its shape have been followed throughout the centuries, starting with the Greek agora, through the Roman forum, the market square of a medieval and Renaissance city, and ending with its function in the 21st century. The issue was exemplified by the medieval market square in Skawina, near Kraków, which has uninterruptedly been the unquestionable centre of urban layout, since the 14th century. Its history was described here, and its layout was analysed in connection with the composition of the whole town. In the conclusion of the work the question was posed concerning further fate of the historic city market square and its place at the beginning of the 21st century, on the example of the Skawina market square. The urgent need to restore this historic urban layout was pointed out by emphasizing the role it has played so far, as the centre of public, cultural and social life in Skawina.

Słowa kluczowe

PL

centrum układu urbanistycznego; miasto historyczne; miasto zabytkowe; plac; rynek

EN

centre of urban layout; historic city; market square; square

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2008
• Tom: R. 105, z. 3-A
• Strony: 119--125
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz.,

Twórcy

autor

Kuśnierz-Krupa D.

autor

Krupa M.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• [1] Berdecka A., Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1330-1370), Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982.
• [2] Kiryk F., Polityka miejska Kazimierza Wielkiego w Małopolsce, [w]: Problemy dziejów i konserwacji miast zabytkowych, red. Szczygieł R., Radom 1990.
• [3] Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w. Województwo krakowskie (powiaty południowe), Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie 70, Kraków 1985.
• [4] Krasnowolski B., Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. I. Miasta Ziemi Krakowskiej, chronologia procesów osadniczych i typologia układów urbanistycznych, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004.
• [5] Krasnowolski B., Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. II. Katalog lokacyjnych układów urbanistycznych, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004.
• [6] Krasnowolski B., Wzorce lokacyjne układów urbanistycznych w Małopolsce, stan i metody badań, postulaty badawcze, próby syntezy, Procesy 2002.
• [7] Książek M., Zarys budowy miast średniowiecznych w Polsce do końca XV w., skrypt dla studentów PK, wyd. III, Kraków 1996.
• [8] Mitkowski J., Najstarszy widok Skawiny, Małopolskie Studia Historyczne, z. 1-2(20-21), Kraków 1963, 31-37.
• [9] Rajman J., Kraków: zespół osadniczy, proces lokacji, mieszczanie do roku 1333, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004.
• [10] Skawina. Studium historyczno-urbanistyczne, t. I, II, III, opr. S. Rusińska, PKZ o. Kraków, PDN-H, Kraków 1978-1979.
• [11] Skawina. Zarys dziejów miasta, red. R. Świątek, Wyd. Urząd Miasta i Gminy w Skawinie, Skawina 2006.
• [12] Tołwiński T., Urbanistyka, t. 1, Budowa Miasta w Przeszłości, Wyd. Ministerstwa Odbudowy Nr 11, Warszawa 1947.
• [13] Twardecki A., Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1998.
• [14] Zabytki architektury i budownictwa w Polsce – woj. Krakowskie, cz. 2, red. M. Róziewicz, W. Jankowski, Wyd. Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 1995.