Możliwości zastosowań dynamicznych modeli chaotycznych do analizy procesów zarządzania w organizacji

• Autorzy: Kozień E. , Kozień M.

Warianty tytułu

EN

Possibilities of application of chaotic dynamical models in analysis of organisation management processes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Do niedawna w trakcie modelowania matematycznego dynamiki układów fizycznych powszechnie stosowane były dwa, wyraźnie rozgraniczone, podejścia: deterministyczne i losowe. Począwszy od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, wiele analiz przeprowadzonych jako procesy iteracyjne z zastosowaniem komputerów pokazało, że istnieją układy, których opis ma charakter deterministyczny, a rozwiązanie sprawia wrażenie zachowania losowego. To nowe zjawisko losowego zachowania się układów deterministycznych nazwano zjawiskiem chaosu deterministycznego. W ostatnich latach coraz powszechniejsze staje się zastosowanie modeli chaotycznych do opisu zjawisk ekonomicznych. Z punktu widzenia matematyki nie jest istotna geneza określonego modelu, a jedynie jego postać. W zagadnieniach związanych z rozwojem firm określone parametry ulegają naturalnej zmianie w czasie. Przyjmują one postać stosownego szeregu czasowego.Szereg ten z matematycznego punktu widzenia może być traktowany jako mający swe źródło w układzie chaotycznym. W niniejszym artykule autorzy przestawiają istotę modelowania chaotycznego oraz prezentują najczęściej stosowane podejścia analiz ilościowych. Podają również kilka przykładów zastosowań modelowania chaotycznego w analizach zjawisk ekonomicznych, głównie związanych z analizami kursów akcji giełdowych.

EN

Not far ago, during mathematical modelling of the physical systems, the two completely independent attempts were applied: the deterministic one and the stochastic one. Since 60th years of the last year, analysis of some processes proceeded as the iterate processes on computers show, that exists systems, which are described as the deterministic ones, and which solution look like the stochastic one. These new phenomena of stochastic behaviour of deterministic systems therefore was named as the deterministic chaos. In the last years, the most popular is application of the chaotic models to describe the economy processes. From mathematical point of view it is not important the genesis of the model, but their formulation. For the problems concerned organisation growth, some of parameters as varying in time. They take a form of the suitable time series. Such series, can be analysed as generated by chaotic system.In the presented paper the authors presents the ideas of chaotic modelling, and discuss the commonly applied quantitative attempts. At the end some of literature applications of the chaotic modelling to analyse of the economical processes (the finance markets) were presented.

Słowa kluczowe

PL

chaos; organizacja; sterowanie; szereg czasowy; zarządzanie

EN

chaos; control; management; organization; time series

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Mechanika
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 102, z. 14-M
• Strony: 11--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., tab.

Twórcy

autor

Kozień E.

• Katedra Podstaw Organizacji i Zarządzania, Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych, akademia Ekonomiczna, Kraków

autor

Kozień M.

• Instytut Mechaniki Stosowanej, Wydział Mechaniczny, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• [1] Albin P.S., Barriers and Bounds to Rationality. Essays on Economic Complexity and Dynamics in Interactive Systems, Princeton University Press, 1998.
• [2] Binsztok A., Fraktal jako instrument opisu organizacji działającej na granicy chaosu, Zeszyty Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości nr 7, 2002.
• [3] Binsztok A., Wdrażanie zmian przez chaos w zarządzaniu strategicznym jako krok ku innowacyjności przedsiębiorstw, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1045, 2004, 187-196.
• [4] Box G.E.P., Jenkins G.M., Analiza szeregów czasowych. Prognozowanie i sterowanie, PWN, Warszawa 1983.
• [5] Chen P., Empirical and theoretical evidence of economic chaos, [w:] Bai-Lin H., Chaos II, Word Scientific Publishing, 1990, 81-107.
• [6] Czaja S., Nagroda za czas, Przegląd Techniczny nr 1, 2004, 13.
• [7] Drabik E., Model cykli koniunkturalnych Kaleckiego-Kaldora oraz rynek kapitałowy jako przykłady ekonomicznych układów zachowujących się chaotycznie, Materiały XXIV Ogólnopolskiego Seminarium Naukowego „Przestrzenno-czasowe modelowanie i prognozowanie zjawisk gospodarczych", AE, Kraków 2003, 329-347.
• [8] Gawlik J., Dziadosz Z., Współczesne przedsiębiorstwo jako organizacja ucząca się, [w:] Wawak T. (red.), Zmieniające się przedsiębiorstwo w zmieniającej się politycznie Europie, T. 5. Zarządzanie pracą, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej UJ, Kraków 2002, 664-657.
• [9] Gawlik J., Niemczewska M., Analiza możliwości zastosowania teorii chaosu w ocenie chropowatości powierzchni, Prace Instytutu Technicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu, 2003, 35-42.
• [10] Grassberger P., Procaccia L, Measuring the Strangeness of Strange Attractors, Physica, Vol. 9, 1983, 183-208.
• [11] Halbiniak Z., Hudyma E., Jóźwiak I.J., Dynamiczne modelowanie danych w predykcji szeregów czasowych z chaosem deterministycznym, [w:] Badania operacyjne i systemowe wobec wyzwań XXI wieku - Metody i techniki analizy informacji i wspomagania decyzji (red. Z. Bubnicki, O. Hryniewicz, R. Kulikowski), Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2002, V-37-V-47.
• [12] Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
• [13] Kozień M.S., Ćwiczenia laboratoryjne z miernictwa dynamicznego, Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych, PK, Kraków 2000.
• [14] Krowicki S., Pola losowe i fraktale, Materiały z XXIX Konferencji Statystyków, Ekonometryków i Matematyków Akademii Ekonomicznych Polski Południowej, IV Seminarium im. Profesora Zbigniewa Pawłowskiego, AE, Kraków 1994, 59.
• [15] Krupski R., Teoria chaosu a zarządzanie, Organizacja i Zarządzanie nr 2(96), 1996,3-10.
• [16] Krupski R., Potencjalne zmiany w zarządzaniu strategicznym inspirowane teorią chaosu, [w:] Krupski R. (red.), Zarządzanie strategiczne. Stan i perspektywy rozwoju, Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, 2001.
• [17] Lichtarski J., O relacji porządek-chaos na tle współczesnych tendencji w zarządzaniu, Przegląd Organizacji nr 1, 2001.
• [18] Martyniak Z., Nowe metody i koncepcje zarządzania, AE, Kraków 2002.
• [19] Medio A., Linas M., Nonlinear Dynamics. A Primier, Cambridge University Press, 2001.
• [20] Muszyński W., Zmiany przez chaos czy chaos zmian, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 879, 2000.
• [21] Ogrodowczyk R., Kamiński W.A., Komputerowa analiza przepływów turbulentnych, Materiały Drugiej Konferencji Entuzjastów Informatyki, PWSZ, Chełm 2003, 109-117.
• [22] Peitgen H.-O., Jurgens H., Saupe D., Granice chaosu - Fraktale, cz. 1, PWN, Warszawa 1995.
• [23] Peitgen H.-O., Jurgens H., Saupe D, Granice chaosu - Fraktale, cz. 2, PWN, Warszawa 1996.
• [24] Peters E.E., Teoria chaosu a rynki kapitałowe, WIG-Press, Warszawa 1997.
• [25] Schuster H.G., Chaos dynamiczny, WNT, Warszawa 1996.
• [26] Zieliński J.S. (red.), Inteligentne systemy w zarządzaniu, Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2000.
• [27] Zwolankowska M., Fraktalna geometria polskiego rynku akcji, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 2001.