Starochorwacka sakralna architektura Wybrzeża Dalmatyńskiego. Przykład ciągłości kulturowo-artystycznej od schyłku antyku po wczesne średniowiecze

• Autorzy: Stala K.

Warianty tytułu

EN

Old-Croatian ecclesiastical architecture of the Dalmatian coast as the example of cultural and artistic continuity from the end of Greco-Latin civilization to early Middle Age

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule poruszono problemy klasyfikowania i ujęcia chronologicznego obiektów sakralnej architektury starochorwackiej. Objęty rozważaniem obszar Dalmacji zawężono do wybrzeża adriatyckiego. Omawiana wczesnośredniowieczna architektura regionu datowana jest szeroko na VII-XII w. Główne zagadnienie dotyczy wyraźnej ciągłości kulturowo-artystycznej i płynnego przejścia od sztuki antyku do wczesnego średniowiecza. W architekturze starochorwackiej widoczna jest spuścizna sztuki starożytnego Rzymu i wczesnego chrześcijaństwa. Efektem tych inspiracji jest architektura charakteryzująca się ogromną różnorodnością form trudną do ujęcia w ramy typologii. Zaburzona i niejednokrotnie zniszczona stratygrafia nawarstwiających się obiektów późnorzymskich, wczesnochrześcijańskich i wczesnośredniowiecznych utrudnia interpretację oraz periodyzację architektury starochorwackiej. W artykule przedstawiono szeroka gamę form architektonicznych uwidoczniając analizowane problemy.

EN

The paper presents a variety of Early Croatian architecture (in Dalmatia) what means early medieval architecture, coming from VIII-XI/XII century. Many of the presented examples show strong connections between the late ancient roman, the Early Christian and the Early Croatian art, ekspecially in the architecture. A very fluently stylistic transformation from these (first and second) periods to another (third) could be observed. Also some important influences from Italian art. (Ravenna and Lombardian art.), Byzantine art., and even from far Syria and Mesopotamia have been noticed. In the original Early Croatian architecture lots of different forms of sacral buildings can be distinguished for example: rotundas (with one, five, six or eight apses), trikonchos, churches, built on a square or Greek-cross plan and longitudinal churches (with one, two or three aisles; one, two or three apses). All these buildings could be covered by roof or valuated: barrel or cross, sometime with dome. Elevations of many buildings from this period have pilasters or buttresses. It has been proven that, according to nowadays knowledge, there is not possible to create a typology for these objects, because of mentioned above variety of forms. Even correct chronology is very difficult to settle, due to complicated stratigraphy on the area of dalmatia. Because of it, each architectional object should be examine as a separate, individual and specific point of interest. Examples of Early Croatiam buildings give a very clear evidence of the continuation of antic traditions in medieval art. and architecture.

Słowa kluczowe

PL

antyczna tradycja; architektura sakralna; Dalmacja; starochorwacka epoka; wczesnochrześcijańska epoka

EN

Dalmatia; antic tradition; Early Christian period; Early Croatian period; sacral architecture

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2004
• Tom: R. 101, z. 12-A
• Strony: 143--170
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys.

Twórcy

autor

Stala K.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• [1] Abramié M., Split und Umgebung, Jadranka Straza, Boegrad 1928.
• [2] BarraliAltet X., Wczesne Średniowiecze od późnego okresu antycznego do roku tysięcznego, Warszawa 1988.
• [3] Dy ggve E., History of Salonitian Christianity, Oslo 1951.
• [4] Filarska B., Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983.
• [5] Filarska B,, Archeologia chrześcijańska zachodniej części imperium rzymskiego, Warszawa 1999.
• [6] Grabar A., The Beginnings of Christian Art 200-395, Thames and Hudson 1967.
• [7] Gvozdanovié V., Znaczenie architektury starochorwackiej dla ogélnej historii przedromańskiej i wczesnoromańskiej sztuki europejskiej, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, t. XVII, 1983, 231-232.
• [8] Hawrotj., Problematyka przedromańskich i romańskich rotund bałkańskich, czeskich i polskich, Biuletyn Historii Sztuki, XXIV, Warszawa 1962, 255-283.
• [9] JastrzebowskaE.,, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
• [10] Kaczmarczyk Z., Miasta dalmatyńskie do początku XV wieku, Przegląd i obraz urbanistyczny, Warszawa-Poznań 1976.
• [11] Karaman L., Pregled Umjetnosti u Dalmacjji (Od doseljenja hrvata do pada mletaka), Zagreb 1952.
• [12] Manteuffel T., Historia powszechna, Sredniowiecze, Warszawa 1990.
• [13] Marasović T., Gvozdanović V., Sekulić-Gvozdanović S., Mohorovićić A.,Prilozi Istrażivanju Starohrvatske Arhitekture, Split 1978.
• [14] Matija$ićR.,Burśić-MatijaśićK,, Classical Pula and environs, Pula 1996.
• [15] MolćW., Sztuka Słowian Południowych, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.
• [16] Molé W., Historja Sztuki Starochrześcijańskiej i Wczesnobizantyńskiej, Wstęp do Historji Sztuki Bizantyńskiej u Słowian, Lwów 1931.
• [17] Pianowski Z., Proksa M., Rotunda św. Mikołaja w Przemyślu po badaniach archeologiczno-architektonicznych w latach 1996-1 998, Przemyśl 1998.
• [18] Rodzińska-Chorąży T., Rozważania nad genezą rotund prostych w świetle nowych odkryć archeologicznych, Studia i Materiały do Dziejów Pałuk, UAM, Poznań 1995, s. 137-163.
• [19] Sas-Zaloziecky W., Die altchristliche Kunst, Ullstein Kunstgeschichte, West--Berlin 1963.
• [20] Sas-Zaloziecky W., Die Bizantinische Kunst, Ullstein Kunstgeschichte, West--Berlin 1963.
• [21] Sekulić-Gvozdanowvić S., Przyczynek ilustracyjny do typologii chorwackiej architektury sakralnej protoromanizmu i wczesnego romanizmu, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, t. XVII 1983, 233-242.
• [22] SkubiszewskiP., Sztuka Europy Łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001.
• [23] StrzygowskiJ., Die Altslavische Kunst, Augsburg 1929.
• [24] TravirkaA., Zadar. History, culture, art heritage, Zadar 1998.
• [25] Tresors de larmiene chretiene. Enluminure, sculpture, architecture une ćcole de miniaturistes, Archéologia No 126/Janvier 1979.
• [26] VeżicP., Crkva sv. Trojstva (sv. Donata) u Zadru. Konzervatorski radovi i rezultati istrazivanija, Zagreb 1985.
• [27] Vezic P., Starokrscanska arhitektura u Zadru i na zadarskom podrućju, [w:] GodiSnjak zaśtite spomenika kulture Hrvatske 12/1986, 161-177.