Niektóre sposoby zmniejszenia liczby wypadków motoryzacyjnych

• Autorzy: Jankowski K.

Warianty tytułu

EN

Some methods for automative crash level reduction

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Polska należy do grupy państw o wysokiej liczbie wypadków drogowych z ofiarami śmiertelnymi odnoszących się do liczby pojazdów samochodowych. Każdego roku na drogach naszego kraju ginie około 6000 osób, a około 60000 osób doznaje urazów w wyniku wypadków samochodowych. W artykule podkreślono rolę zegara biologicznego w występowaniu wypadków drogowych oraz podano niektóre sposoby zwiększania sprawności kierowcy związane z jego funkcjonowaniem. Metody te dotyczą sposobu jazdy oraz stosowania niektórych środków farmakologicznych mających wpływ na poprawę sprawności kierowcy. Artykuł dotyczy problematyki zwiększania czujności u kierowców, których okoliczności zmuszają do długotrwałej jazdy. Metody te mogą odnosić się także do innych sytuacji, np. zapobiegania katastrofom, awariom czy w czasie wykonywania operacji wojskowych, sytuacji wymagających wydłużonego czasu czuwania z zachowaniem wysokiego poziomu sprawności fizycznej i umysłowej. Zwraca się uwagę na uwarunkowania związane z dobowym okresem czujności. Prezentuje zdolności kierowcy do wysiłku fizycznego i umysłowego w funkcji pory dnia i podkreśla się ich związek z dobowymi rytmami fizjologicznymi, jak rytm temperatury głębokiej ciała, wydzielania adrenaliny i kortyzolu. Analizuje się dobową zmienność różnych procesów poznawczych, zwracając uwagę, że mają one swoje własne rytmiki. Sygnalizuje się wpływ jazdy nocnej na organizm oraz doświadczenia nad wymuszoną bezsennością. Szczegółowo analizuje się metody zapobiegania zmęczeniu w czasie jazdy przy deprywacji snu. Na tle szkodliwych psychostymulantów (kofeiny i amfetaminy) zaprezentowano specyfik nowej generacji, działający bez widocznych efektów ubocznych, nie powodujący uzależnienia i pozwalający na natychmiastowy powrót do normalnego funkcjonowania po przerwaniu zażywania. Jako alternatywę dla metod farmakologicznych wskazuje się na intensywne, trwające 10 minut ćwiczenia fizyczne, przez co można uzyskać krótkotrwałe efekty poprawy sprawności. Prezentowane metody farmakologiczne mają w odniesieniu do kierowców charakter eksperymentalny.

EN

Poland belongs to a group of countries with the high number of road accident with dead casualties referring to a number of vehicles. Each year on roads in Poland around 6000 people are killed and around 60000 people suffer from car accidents injuries. The role of biological clock as related to road accidents occurrence and some methods of driver proficiency increase connected with his biological clock performance have been pointed out in the paper. These methods concern driving ability and taking of some pharmacological specifics which have influence on driver proficiency improvement. The paper deals with the issue of driver.s alertness improvement who are forced to prolonged driving by the circumstances. These methods may also refer to different situations, for instance catastrophe prevention, damage or during military operation performance, situations which require prolonged alertness period with maintaining high level of mental and conphysical proficiency. Attention is being drawn to conditions connected with twenty-four hours. vigilance period. Driver.s abilities to physical and mental exertion in function of time of the day are presented in the paper. Correlation of these abilities and twenty-four hours. physiological rhythm, such as deep body temperature rhythm, adrenaline and cortisol secretion rhythm is underlined in the paper. Twenty-four hours. variability of different cognitive processes is analysed with stress put on their own rhythm. Influence of driving at night time on organism and experiments on strained insomnia are signalized in this paper. Methods of fatigue prevention during driving with deprivation of sleep are analysed in detail. Against a background of harmful psychostimulations (caffeine and amphetamine) a new generation specific has been presented which acts with no visible side effects, does not cause addiction and allows for immediate resumption to normal functioning after discontinue of use. As an alternative to pharmacological methods one can point out intensive, 10 minutes long physical exercises, by which short duration effects of proficiency improvement may be obtained. Presented pharmacological methods with refence to drivers have an experimental character.

Słowa kluczowe

PL

ćwiczenia fizyczne; metody farmakologiczne; modafinil; sposoby zwiększania sprawności kierowcy; wypadek motoryzacyjny; zegar biologiczny

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Sieci Badawczej Łukasiewicz - Przemysłowego Instytutu Motoryzacji
• Czasopismo: Archiwum Motoryzacji
• Rocznik: 2004
• Tom: Vol. 7, nr 4
• Strony: 477--492
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.,

Twórcy

autor

Jankowski K.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii, ul. Stawki 5/7, 00-183 Warszawa,

Bibliografia

• [1] A 1997 National Sleep Foundation Gallup Survey. Washington DC. National Sleep Foundation. 1997.
• [2] Baranski, J. V. & Pigeau, R.: Self-monitoring cognitive performance during sleep deprivation: Effects of modafinil, d - amphetamine and placebo. Journal of Sleep Research, 6, 36-44. 1997.
• [3] Baranski, J. V., Cian, C., Esquivie, D., Pigeau, R. A. & Raphel C.: Modafinil during 64 hr of sleep deprivation: Dose - related effects on fatigue, alertness, and cognitive performance. Military Psychology, 10, 173 - 193. 1998.
• [4] Bard, E., G., Sotillo, C., Anderson, A., H., Thompson, H., S. & Taylor, M., M.: The DCIEM map task corpus: Spontaneous dialogue under sleep deprivation and drug treatment. Speech Communication, 20, 71-84. 1996.
• [5] Bekiaris, E., Amditis, A., Wevers, K., Antonello, C.: Towards a traffic risk estimation system: the awake approach. FISITA2002 World Congress, F021319, Helsinki. 2002.
• [6] Bensimon, G., Benoit, D., Lacombletz, L., Weiller, E., Warot, D., Weil, J. & Puech, A. Antagonism by modafinil of the psychomotor and cognitive impairment induced by slep deprivation in 12 healthy volunteers. European Journal of Psychiatry, 6, 93-97. 1991.
• [7] Bourdon, L., Jacobs, I., Bateman, W. & Vallerand, A.: Effect on modafinil heat production and regulation of body temperatures in cold exposed humans. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 65, 999-1004. 1994.
• [8] Ciarkowska, W.: Czy procesy poznawcze wykazują rytmiczne zmiany związane z pora dnia. Psychologia - Etologia - Genetyka, 2, 19-52. 2000.
• [9] Lagarde, D. & Betajat, D.: Disrupted sleep - wake rhythm and performance advantages of modafinil. Military Psychology, 7, 165 - 191. 1995.
• [10] LeDuc, P. A., Caldwell, J. A. & Ruyak, P., S.: The effects of exercise as a countermeasure for fatigue in sleep - deprived aviators. Military Psychology, 12, 249 - 266. 2000.
• [11] Minarini, F.: Research on driver assistance systems and active safety. A European Programme For Road "e-Safety". FIESTA 2002 World Congress, F02I159, Helsinki. 2002.
• [12] laurif, L., S.: The car in the city. FISITA1998 World Congress, F988025, Paris, 1998.
• [13] Neiman, C., D.: Fitness and sports medicine: an introduction. Palo Alto, CA: Bull Publishing. 1990.
• [14] Page, Y., Driscoll, R., Le Coz, J. Y., Hermitte, T.: Combination of a statistical and a case-by-case approach for accident situations classification. FIESTA2004 Congress, F2004V006 , Barcelona. 2004.
• [15] Pigeau, R. Naitoh, P., Buguet, A., McCann, C., Baranski, J., Taylor, M., Thompson, M. & Mack, I.: Modafinil, d - amphetamine and placebo during 64 hours of sustained mental work: 1. Effects on mood, fatigue, cognitive performance and body temperature. Journal of Sleep Research, 4, 212-228. 1995.
• [16] Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2003. Warszawa. Zakład Wydawnictw Statystycznych. 2003.
• [17] Shappel, S., A., Neri, D., F. & DeJohn, C., A.: Simulated sustained flight operations and performance, Part 2: Effects of dextro-methamphetamine. Military Psychology, 4, 267-287. 1992.
• [18] Warot, D., Corruble, E., Payan, C., Weil, J., S. & Puech, A., J.: Subjective effects of modafinil, a new central adrenergic stimulant in healthy volunteers: acomparison u amphetamine, caffeine and placebo. European Journal of Psychiatry, 8, 201-208. 1993,
• [19] Waterhouse, J., Minors, D. & Waterhouse, M.: Twój Zegar Biologiczny. Jak żyć z nim w zgodzie. Warszawa: Książka i Wiedza. 1993.
• [20] Zużewicz, K. & Kwarecki, K.: Skutki fizjologiczne pracy zmianowej. Warszawa Centralny Instytut Ochrony Pracy. 1999.