Analiza przekształceń oczek wodnych oraz ocena walorów przyrodniczych sródpolnych zbiorników w centralnej części Równiny Nowogardzkiej

• Autorzy: Bosiacka B. , Pieńkowski P.

Warianty tytułu

EN

Analysis of pond transformations and evaluation of the natural values of midfield water bodies in central part of the Nowaogard Plain

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badaniami objęto centralną część Równiny Nowogardzkiej, o powierzchni 440 km². Do analizy przekształceń oczek wodnych oraz oceny stanu ich zachowania posłużyły mapy topograficzne z końca XIX i XX w. (1: 25 000) oraz badania terenowe, przeprowadzone w lipcu i sierpniu 2003 r. Ze względu na dużą dynamikę przekształceń małych zbiorników wodnych na badanym terenie celem pracy stało się określenie przemian oczek w zależności od sposobu użytkowania terenu w czasie ostatnich stu lat oraz ocena wartości przyrodniczych śródpolnych zbiorników na postawie charakterystyki związanej z nimi flory i roślinności wodno-bagiennej. Na podstawie analizy materiałów kartograficznych stwierdzono zróżnicowanie zanikania oczek wodnych w zależności od użytkowania terenu. Spośród 543 oczek wodnych, występujących pod koniec XIX w., do drugiej połowy XX w. przetrwały zaledwie 182 zbiorniki. Z grupy zbiorników występujących na obszarach o niezmienionym sposobie użytkowania najwięcej zanikło na polach, gdzie z 266 oczek (koniec XIX w.) pozostało 70 akwenów. Wśród obecnie istniejących oczek śródpolnych, obok przetrwałych obiektów, zanotowano także 17 oczek nowo powstałych. Roślinność występującą w obrębie odnalezionych w terenie 53 oczek scharakteryzowano na podstawie 239 zdjęć fitosocjologicznych. Wyróżniono 35 zbiorowisk roślinnych, w tym 12 regionalnie rzadkich i zagrożonych. We wszystkich oczkach łącznie zanotowano 187 gatunków roślin naczyniowych i mszaków, w tym wiele cennych przyrodniczo - chronionych, zagrożonych i regionalnie rzadkich.

EN

Studies were conducted within central part of the Nowogard Plain of the total area of 440 km². Topographic maps from the end of the 19 th and 20 th century (1:25 000) and field studies carried out in 2003 provided data for analysis of pond transformation and for evaluation of pond preservation. Considering a high dynamics of transformation of small ponds within the studied area, determination of ponds transformation in relation to land use over previous hundred years and evaluation of natural values of midfield ponds based on characteristics of their flora and wetland vegetation were the aim of the studies. Analysis of the cartographic materials revealed differentiation of pond disappearance related to the land utilization systems. Only 182 out of 543 ponds present at the end of the 19 th century remained till the second half of the 20 th century. Within the group of ponds that occurred in areas of unchanged land use, the highest level of their decline was observed in fields (70 ponds remaining out of 266 ponds recorded at the end of the 19 th of century). Among the presently observed midfield ponds, apart from preserved objects, 17 newly formed water bodies were noted. Vegetation of 53 midfield ponds was characterized based on 239 phytosociological releves. Thirty five plant communities were determined including 12 regionally rare and endangered. A total of 187 species of vascular plants and bryophytes, including many valuable - protected, endangered and regionally rare, were found in all analyzed water bodies.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz rolniczy; oczka wodne; roślinność hydrofilna; Równina Nowogardzka

EN

agricultural landscape; hydrophilic vegetation; small water bodies; Nowogard Plain

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 4, z. 2a
• Strony: 335--349
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Bosiacka B.

• Uniwersytet Szczeciński, Katedra Taksonomii Roślin i Fitogeografii, ul. Wąska 13, 71-415 Szczecin ; tel. [phone]

autor

Pieńkowski P.

• Uniwersytet Szczeciński, Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska

Bibliografia

• BOOTHBY J., SWAN M.J.S., HULL A.P., 1996. Biodiversity in dense pond landscapes: approaches and targes. W: The spatial dynamics of biodiversity. Pr. zbior. Red. J.A. Simpson, P. Denis. Preston (UK) s. 139–146.
• BRZEG A., WOJTERSKA M., 1996. Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. Ser. B t. 45 s. 7–40.
• HEIM S., FRIELINGHAUS M., 1998. Wasserfürende Ackerhohlformen (Sölle) in Ostdeutschland am Beispiel der Lebuser Platte. Arch. Nat. Lands. 37 s. 67–94.
• KALETTKA T., RUDAT C., 1997. Untersuchungen zur Senken- und Habitatfunktion von Söllen. Ta-gungsbericht der Deutschen Gesellschaft für Limnologie und der Sektion der Societas Internatio-nalis Limnologicae. Schwedt/Oder: Krefeld-Kaltenmeier Söhne s. 552–556.
• KOC J., POLAKOWSKI B., 1990. Charakterystyka zagłębień bezodpływowych na Pojezierzu Mazurskim w aspekcie przyrodniczym, urządzeniowo-rolnym i rolniczym. Mater. CPBP 39 s. 25–57.
• KOSTURKIEWICZ A., MUSIAŁ W., 1982. Wahania stanów wód w śródpolnych oczkach wodnych na terenach zdrenowanych. Pr. Kom. Nauk Rol. Kom. Nauk Leśn. 53 s. 159–172.
• KUCHARSKI L., SAMOSIEJ L., 1990. Wyznaczanie optymalnej sieci zagłębień śródpolnych w celu ochrony zasobów gatunków dziko rosnących w krajobrazie rolniczym. Acta Univ. Lodz. Fol. Bot. 10 s. 109–121.
• LUTHARD V., DREGER F., 1996. Ist-Zustands-Analyse und Bewertung der Vegetation von Söllen in der Uckermark. Sonderheft „Sölle”. Naturschutz u. Landschaftspflege in Brandenburg s. 31–38.
• MARKUSZEWSKA I., 2002. Śródpolne oczka wodne w rolniczym krajobrazie ziemi krotoszyńskiej. Aura 6 s. 14–15.
• MATUSZKIEWICZ W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 2002. Flowering plants and pteridiophytes of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Inst. Bot. Pol. Acad. Sci. ss. 442.
• OLACZEK R., 1990. Siedliska marginalne w systemie klasyfikacji gruntów i problemów ekologicznych. W: Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym. CPBP 04.10. Warszawa: Wydaw. SGGW-AR s. 7–24.
• PACZUSKI R., PACZUSKA B., 1997. Problem zanikania naturalnych zbiorników śródpolnych i śródleśnych na południowym skraju Wysoczyzny Świeckiej. Teoria i praktyczne aspekty badań ekolo-gicznych. Idee Ekol. Ser. Szkice 6(10) s. 215–221.
• PIEŃKOWSKI P., 2000. Disappearance of ponds in the younger pleistocene landscapes of Pomerania. J. Water Land Develop. no. 4 s. 55–68.
• PIEŃKOWSKI P., 2004. Analiza rozmieszczenia oraz zmian w występowaniu oczek wodnych na obsza-rze NW Polski. Szczecin: Rozpr. AR 222 ss. 120.
• RYSZKOWSKI L., BARTOSZEWICZ A., MARCINEK J., 1990. Bariery biogeochemiczne. W: Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Pr. zbior. Red. L. Ryszkowski, J. Marcinek, A. Kędziora. Poznań: Zakł. Bad. Środ. Rol. Leśn. PAN s. 167–181.
• SIBBETT N., 1999. The distribution and abundance of ponds in Suffolk. Eng. Nature Res. Rep. 333 ss. 23.
• TOMASZEWICZ H., 1979. Roślinność wodna i szuwarowa Polski (klasy Lemnetea, Charetea, Potamo-getonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Dissert. Univ. Varsov. 160. ss. 325.
• WEGENER R., 1994. Geologisch-morphologischer Bau und Vernaessungsdynamik von Ackerhohlformen in der Jungmoränenlandschaft. Potsdammer Geogr. Forsch. 9 s. 23–32.
• WESOŁOWSKI P., WÓJCIK H., 1988. Gospodarka łąkowo-pastwiskowa w województwie szczecińskim. Wiad. Melior. nr 1 s. 18–21.