Różnorodność biologiczna środowisk wiejskich i podmokłych na obszarach wiejskich

• Autorzy: Radwan S. , Płaska W. , Mieczan T.

Warianty tytułu

EN

Biodiversity of aquatic and wetland habitats in rural areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszary wiejskie zajmują w Polsce ponad 93% powierzchni kraju. Znaczna ich część jest cenna ze względu na dużą różnorodność biologiczną. Śródlądowe ekosystemy wodne obszarów wiejskich cechuje duże zróżnicowanie, zwłaszcza na północy, w krajobrazie pojeziernym. W ich skład wchodzą: jeziora, rzeki, źródła, młaki, naturalne małe zbiorniki wodne oraz zbudowane przez człowieka zbiorniki zaporowe i stawy. Wszystkie typy ekosystemów wodnych zajmują powierzchnię 4550 km², co stanowi 1,5% obszaru Polski. Duże znaczenie w utrzymaniu różnorodności siedliskowo-krajobrazowej obszarów wiejskich mają różne typy zbiorników wodnych i torfowisk oraz rzeki. Na szczególną uwagę zasługują torfowiska węglanowe w okolicach Chełma, jeziora lobeliowe na Pojezierzu Pomorskim, drobne zbiorniki wodne otoczone torfowiskami czy też zbiorniki śródpolne. Tworzą one specyficzny, często unikalny typ krajobrazu wiejskiego, stanowiąc ostoję dla wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt, dzięki czemu zachowują i wzbogacają różnorodność gatunkową. Największe zagrożenie dla różnorodności gatunkowej w ekosystemach stwarzają: zanieczyszczenie wód, ich eutrofizacja, osuszanie terenu oraz gatunki inwazyjne, np.: sumik karłowaty (Ictalurus nebolusus), rak pręgowaty (Orconectes limosus) i niektóre gatunki obunogów (Amphipoda). Prowadzą one do niszczenia lub zaniku specyficznych siedlisk wielu rodzimych gatunków ryb (Pisces), innych kręgowców (Vertebrata) oraz niektórych gatunków bezkręgowców (Invertebrata) wodnych. Skutecznymi sposobami wzbogacania i ochrony różnorodności biologicznej (gatunkowej, ekosystemowej i krajobrazowej) są: restytucja gatunków, czyli wprowadzanie danego gatunku roślin lub zwierząt do siedlisk uprzednio przez niego zasiedlanych; renaturalizacja, czyli odtwarzanie naturalnego stanu w zdegradowanych ekosystemach; rekultywacja, czyli przywracanie aktywności biologicznej na terenach całkowicie zdegradowanych.

EN

Rural areas occupy over 93 % of the country area in Poland . Significant part of these areas is valuable for their high biodiversity. Inland aquatic ecosystems of rural areas are characterized by a high diversity, especially in the lake landscape of Northern Poland . They consist of lakes, rivers, springs, bog-springs, small natural water reservoirs, dammed reservoirs and ponds. All types of water ecosystems cover the area of 4550 km۶ which makes 1.5 % of Poland 's area.Different types of water reservoirs, peat bogs and rivers have great importance for maintaining habitat and landscape diversity of rural areas. Special attention should be paid to carbonate peat bogs in the vicinity of Chełm, Lobelia - type lakes in Pomeranian Lakeland, small water reservoirs surrounded by peat bogs or mid-field water bodies which create specific and unique type of rural landscape, being refuges for many rare species of plants and animals. They also preserve and enrich species' diversity. The most dangerous for species diversity in water ecosystem proved to be the pollution of water, eutrophication, the so-called land reclamation and the invasion of exotic species such as: brown bullhead, spiny-cheek crayfish and some species of amphipods. All these factors lead to the destruction or disappearance of specific habitats for many native species of fish and some invertebrates. The effective ways of enriching and protecting the diversity (at species, ecosystem and landscape level) are: species restitution, i.e. introducing some plant or animal species to habitats previously settled by them, renaturalization, i.e. reconstruction of the natural status of degraded ecosystems; reclamation, i.e. restoration of biological activity in wholly devastated areas.

Słowa kluczowe

PL

ekosystemy wodne; obszary wiejskie; różnorodność biologiczna

EN

aquatic ecosystems; biodiversity; rural areas

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 4, z. 2a
• Strony: 277--294
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Radwan S.

• Akademia Rolnicza, Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin; tel. [phone]

autor

Płaska W.

• Akademia Rolnicza w Lublinie, Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii

autor

Mieczan T.

• Akademia Rolnicza w Lublinie, Katedra Hydrobiologii i Ichtiobiologii

Bibliografia

• ANDRZEJEWSKI R., WEIGLE A., 1994. Polskie studium różnorodność biologicznej. Warszawa: Wydaw. NFOŚ ss. 186.
• ANDRZEJEWSKI R., WEIGLE A., 2003. Różnorodność biologiczna Polski. Warszawa: Wydaw. NFOŚiGW ss. 284.
• BARAN B., HARASIMIUK M., ZGŁOBICKI W., 2000. Walory krajobrazowe i przyrodnicze wybranych parków krajobrazowych woj. lubelskiego i problemy ich ochrony w warunkach rolniczego użytkowania terenu. Lublin: Wydaw. UMCS ss. 68.
• DOBROWOLSKI K.A., LEWANDOWSKI K., 1998. Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce. Stan i perspektywy. Dziekanów Leśny: Oficyna Wydaw. Inst. Ekol. PAN ss. 183.
• DYDUCH-FALNIOWSKA A., GRZEGORCZYK M., PERZANOWSKA J., KIJAS J.Z., MIREK Z., 2001. Mówić o przyrodzie. Zintegrowana wizja przyrody. Kraków: IOP PAN, ISF, IB PAN ss. 173.
• GASTON K.J., 1996. Biodiversity (a biology of numbers and difference). Oxford: Bleckwell Science. ss. 396.
• HAWKSWORTH L., 1996. Biodiversity (measurement and estimation). London: Chapman and Hall ss. 140.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1998. Różnorodność biologiczna siedlisk słodkowodnych. W: Bioróżno-rodność w środowisku wodnym. Idee Ekologiczne t. 13 s. 13–54.
• HILLBRICHT-ILKOWSKA A., 1999. Strategia ochrony różnorodności biologicznej ekosystemów słod-kowodnych. W: Uwarunkowania ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Pr. zbior. Red. L. Ryszkowski, S. Bałazy. Poznań: Wydaw. Druk. Bonami s. 37–58.
• JAŻDŻEWSKI K., KOSTRZEWA J., GRABOWSKI M., Konopacka A., 2002. Gatunki inwazyjne w rzekach – zagrożenia dla lokalnej fauny. Raport o stanie środowiska w 2001 roku. Bibl. Monit. Środ. Lublin: Wydaw. WIOŚ ss. 173.
• KOC J., 2000. Problemy ochrony oczek wodnych na obszarach wiejskich. W: Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Pr. zbior. Red. S. Radwan, Z. Lorkiewicz. Lublin: Wydaw. UMCS s. 151–156.
• LOSSOW K., 1998. Ochrona i rekultywacja jezior – teoria a praktyka. W: Bioróżnorodność w środowi-sku wodnym. Idee Ekologiczne t. 13 s. 55–70.
• MAKOMASKA-JUCHIEWICZ M., PERZANOWSKA J., ZAJĄC K., 2001. Dyrektywa Siedliskowa – występujące w Polsce gatunki ważne dla Wspólnoty Europejskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. nr 57 s. 5–55.
• MIODUSZEWSKI W., 1999. Ochrona i kształtowanie zasobów wodnych w krajobrazie rolniczym. Falenty: Wydaw. IMUZ ss.165.
• Ocena zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) w procesie transformacji polskiej gospodarki. Eksper-tyza. 2002. Pr. zbior. Red. S. Kozłowski. Człowiek i Środ. 30. ss. 193.
• OLACZEK R., GŁOWACIŃSKI Z., SOKOŁOWSKI A., JANECKI J., KAPUŚCIŃSKI R., SIKORA A., KURZAC M., 1996. Ochrona przyrody w Polsce. Warszawa: ZG LOP ss. 156.
• RADWAN S., 2003. Środowisko przyrodnicze w obszarach wiejskich – stan, zagrożenia, ochrona. Acta Agrophys. 86 s. 5–29.
• RADWAN S., SENDER J., 1996. Kształtowanie się różnorodności biologicznej w obszarach wodno-błotnych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. W: Funkcjonowanie ekosystemów wodno-błotnych w obszarach chronionych Polesia. Pr. zbior. Red. S. Radwan. Lublin: Wydaw. UMCS s. 45–56.
• RĄKOWSKI G., SMOGORZEWSKA M., JANCZEWSKA A., WÓJCIK J., WALCZAK M., PISARSKI Z., 2002. Parki krajobrazowe w Polsce. Warszawa: IOŚ ss. 719.
• Renaturalizacja ekosystemów wodno-torfowiskowych na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, 1996. Pr. zbior. Red. T.J. Chmielewski, M. Harasimiuk, S. Radwan. Lublin: Wydaw. UMCS ss. 134.
• RÓŻYCKI A. 2002. Ochrona i renaturalizacja ekosystemów wodno – torfowiskowych. w: Poleski Park Narodowy, monografia przyrodnicza Pr. zbior. Red. S. Radwan. Lublin: Wydaw. MORPOL s. 245–248.
• RYSZKOWSKI L., 2000. Znaczenie obszarów rolniczych dla ochrony przyrody. w: Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Pr. zbior. Red. S. Rad-wan, Z. Lorkiewicz. Lublin: Wydaw. UMCS s. 21–34.
• SYCH R., 1998. Program restytucji ryb wędrownych w Polsce – od genezy do początków realizacji. W: Bioróżnorodność w środowisku wodnym. Idee Ekologiczne t. 13 s. 71–86.
• Środowisko przyrodnicze Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”, 1997. Pr. zbior. Red. S. Radwan, B. Sałata, M. Harasimiuk. Lublin: Wydaw. UMCS, AR Lublin, PK „Lasy Janowskie” ss. 191.
• WEINER J., 2000. Życie i ewolucja biosfery. Warszawa: Wydaw. PWN ss. 566.