Gospodarcze i ekologiczne uwarunkowania wypasu dużych stad owiec w Karpatach Polskich

• Autorzy: Drożdż A. , Twardy S.

Warianty tytułu

EN

Economic and environmental determinants for grazing large floks of sheep in the Polish Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca dotyczy gospodarczych i środowiskowych aspektów wypasu dużych stad owiec, głównie rasy polskiej owcy górskiej (p.o.g.). Przyrodnicze ich uwarunkowania przedstawiono w odniesieniu do biomasy roślinnej i zwierzęcej wytwarzanej na pastwiskach karpackich. Podkreślono, że wraz z wznoszeniem się terenu n.p.m. pogarszają się warunki produkcji rolniczej i obniża naturalny potencjał produkcyjny siedlisk. Granicę stanowi strefa 500-600 m n.p.m., powyżej której wielkość produkcji roślinnej obniża się. Na podstawie średnich z wielolecia 1973-1991 sezonowych przyrostów masy ciała różnych grup produkcyjnych owiec na pastwisku, stwierdzono, że większymi przyrostami masy ciała cechują się jagnięta i jarki (8,3-9,6 kg·szt.-¹) niż owce-matki i tryki (6,3-6,8 kg·szt.-¹). Wskazano na koszarzenie jako prośrodowiskowy sposób wykorzystania pozostawianych przez zwierzęta świeżych odchodów. Podano masę odchodów w rozdzieleniu na kał i mocz, a także ich siłę nawozową, zwracając uwagę na wysoką średnią zawartość azotu: 0,95% (kał) i 1,48% (mocz). Racjonalne dawkowanie przy obsadzie co najmniej 15 szt.·ha-¹ owiec umożliwia zachowanie produkcji roślinnej na poziomie 5,0-6,0 t·ha-¹ s.m.

EN

The paper outlines some economic and environmental aspects of grazing sheep in large flocks, particularly the sheep of Polish Mountain breed. Some natural preconditions of such shepherding were described in regard to the production of animal and plant biomass in the Carpathian pastures. It was emphasised that with a rise of altitude the terms of agricultural production deteriorate and natural productivity of the site decreases. The elevation of 500-600 m a.s.l. is a borderline above which the yielding of plants dramatically declines. The paper puts together the average values of animal weight gains per season collected for the years 1973-1991 due to specific categories of grazing sheep. It was find out that the gains characteristic of lambs and ewe hoggets (8.3-9.6 kg per head) were higher than those of adult ewes and rams (6.3-6.8 kg per head). Furthermore, the role of hurdling as the environmental friendly use of animals' excreta left on a pasture was summarized. Their weight separated for urine and faeces and their fertilizing potential was given with the emphasis put on a remarkable nitrogen content: 0.95 % (faeces) and 1.48 % (urine). It was concluded that in terms of minimum stocking rate of 15 sheep per hectare such organic fertilisation with fresh manure would only be promising. If its dosage is reasonable, plant production sustains at a level of 5.0-6.0 t DM·ha-¹.

Słowa kluczowe

PL

Karpaty Polskie; owce; pasterstwo; produkcja roślinna i zwierzęca

EN

animal and plant production; Polish Carpathians; sheep; shepherding

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 4, z. 2a
• Strony: 265--276
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz.

Twórcy

autor

Drożdż A.

• Instytut Zootechniki, Zakład Hodowli Owiec i Kóz w Balicach , ul. Krakowska 1, 32-083 Balice; tel. [phone]

autor

Twardy S.

• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie

Bibliografia

• CAPUTA J., 1966. Contribution a l’etude de la croissance du gazon des paturages naturels a differentes altitudes. Recher. Agr. Suisse nr 5 s. 393–426.
• CAPUTA J., 1970. Niektóre aspekty gospodarki łąkowo-pastwiskowej w terenach górskich. Wiad. IMUZ t. 9 z. 4 s. 53–68.
• CIURUŚ J., 1977. Badania nad intensyfikacją produkcji owczarskiej na pastwiskach górskich. Rozpr. Habil. Kraków: IZ ss. 54.
• CZAJA M., 1952. Polska owca górska. Rocz. Nauk Rol. Ser. D t. 63.
• DROZDOWSKI A., 1961. Owczarstwo podhalańskie i jego rozwój. W: Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala. T. 3. Hodowla owiec i bydła w Tatrach Polskich i na Podhalu – teraźniejszość i przyszłość. Pr. zbior. Red. W. Antoniewicz. Wrocław–Kraków–Warszawa: PAN s. 41–99.
• DROŻDŻ A., 2001. Rola owiec w kształtowaniu i utrzymaniu krajobrazu górskiego. W: Trwała okrywa roślinna jako podstawa zrównoważonego rozwoju rolnictwa w zlewniach karpackich. Mater. Konf. Nauk. Jaworki 9–11 października 2001. Kraków–Falenty: Wydaw. IMUZ s. 75–85.
• GÓRA-DROŻDŻ E., DROŻDŻ A., 1999. Wpływ użytkowania pastwiska górskiego na jakość wody w przepływającym poniżej potoku. W: Szata roślinna jako wielofunkcyjna dominanta ilościowo- -jakościowych zasobów wodnych w górach. Mater. Semin. nr 42. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 85– –90.
• HABOVŠTIAK J., 1979. Vplyv poctu vyuzity na urody travnych porastov v rozlicnych nadmorskych vyskach. Ved. Prace VULP nr 13 Banska Bystrica.
• HESS M., 1965. Piętra klimatyczne w Karpatach Zachodnich. Zesz. Nauk. UJ. Pr. Geogr. nr 11.
• JAGŁA S., 1983. Możliwości wykorzystania zasiewanych użytków zielonych w gospodarce pastwi-skowej terenów górskich. Mater. Semin. WOPR. Łodygowice: WOPR ss. 12.
• JAGŁA S., TWARDY S., 1999. Gospodarka łąkowo-pastwiskowa w terenach górskich i jej wpływ na środowisko przyrodnicze. W: Rola użytków zielonych i zadrzewień w ochronie środowiska rolniczego. Mater. Międzyn. Konf. Nauk.-Techn. Kraków–Jaworki, 21–22 października 1999. Kra-ków: AR s. 117–128.
• JAROSZ S., 1935. Badania geograficzno-leśne w Gorcach. PAU. Pr. Rol.-Leś. nr 16 ss. 82.
• KARKOSZKA W., 1961. Organizacja wypasu i gospodarki na hali. W: Pasterstwo Tatr Polskich i Pod-hala. T. 3 Hodowla owiec i bydła w Tatrach Polskich i na Podhalu – teraźniejszość i przyszłość. Pr. zbior. Red. W. Antoniewicz. Wrocław– Kraków– Warszawa: PAN s. 7–39.
• KARKOSZKA W., KNOTHE M., 1958. Badania nad dokarmianiem owiec w pierwszych dniach pobytu na hali. Rocz. Nauk Rol. Ser. F t. 72 z. 3 s. 235–244.
• KNOTHE A., 1959. Chów owiec w górach. Warszawa: PWRiL ss. 92.
• KOPCZYŃSKA-JAWORSKA B., 1969. Tradycyjna gospodarka sezonowa w Karpatach Polskich. Bibl. Etnogr. Pol. nr 20 ss. 160.
• KOPEĆ S., 2000. Kryteria wyodrębniania marginalnych gleb górskich użytków rolnych w celu ich wyłączenia z użytkowania rolniczego. Probl. Zagosp. Ziem Górs. z. 46 s. 5–13.
• KOSTUCH R., JANECZKO A., 1980. Influence of the altitude above sea level on the yield botanical composition and chemical constitution of hay. Proc. 8th Gen. Meet. EGF. Zagrzeb: EGFA s. 126–130.
• KOSTUCH R., TWARDY S., 1986. Urządzanie i wykorzystanie pastwisk. Warszawa: Wydaw. Spółdzielcze ss. 120.
• KUREK S., GŁUSZECKI K., JAGŁA S., KOSTUCH R., PAWLIK-DOBROWOLSKI J., 1979. Przyrodnicze podstawy użytkowania ziemi w Karpatach. Mater. Instr. nr 25. Falenty: IMUZ ss. 44.
• ŚMIAŁOWSKA Z., 1960. Zagospodarowanie hal i uregulowanie pasterstwa w Tatrzańskim Parku Naro-dowym. W: Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala. T. 2. Pastwiska podgórskie i górskie Tatr Polskich i Podhala – teraźniejszość i przyszłość. Pr. zbior. Red. W. Antoniewicz. Wrocław–Kraków–Warszawa: PAN s. 81–119.
• TWARDY S., 1980. Możliwości mechanicznego doju owcy górskiej. Prz. Hod. nr 21 s. 18–20.
• TWARDY S., 1987. Porównanie efektów dwu- i trzykrotnego dojenia owiec na podstawie 3-letnich badań w Jaworkach. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 337 s. 307–316.
• TWARDY S., 1991. Organizacja wielkostadnej gospodarki pasterskiej w górach przy uwzględnieniu mechanicznego dojenia owiec. Rozpr. Habil. Kraków–Falenty: IMUZ ss. 84.
• TWARDY S., 1993. Warunki przyrodnicze a użytkowanie ziemi w Karpatach. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 343 s. 51–60.
• TWARDY S., 2002. Wpływ długotrwałego ograniczenia nawożenia mineralnego na produktywność pastwiska górskiego. W: Ekológia trávneho porastu. 6. Mater. Międzyn. Konf. VUTPHP Banska Bystrica, SR, 10–11 December 2002 s. 363–371.
• TWARDY S., HAMNETT R.G., 2000. Niskonakładowe metody wypasu owiec w polskich Karpatach. Falenty: Wydaw. IMUZ ss. 32.
• TWARDY S., HAMNETT R.G., 2001. Niskonakładowe sposoby chowu owiec w górach. W: Niskonakładowa produkcja rolnicza z wykorzystaniem pasz z użytków zielonych w Karpatach Polskich. Pr. zbior. Red. H. Jankowska-Huflejt, J. Zastawny. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 141–156.
• TWARDY S., KUŹNIAR A., KOPACZ M., 2001. Charakterystyka rolnictwa w Karpatach Polskich. W: Trwała okrywa roślinna jako podstawa zrównoważonego rozwoju rolnictwa w zlewniach karpackich. Mater. Konf. Nauk. Jaworki 9–11 października 2001. Kraków–Falenty: Wydaw. IMUZ s. 230–237.