Typ cyrkulacji atmosfery w regionie bydgosko-toruńskim podczas długotrwałej suszy meteorologicznej w latach 1989-1998

• Autorzy: Bąk B. , Maszewski R.

Warianty tytułu

EN

Types of atmospheric circulation in the region Bydgoszcz-Toruń during long-time meteorological drought in the years 1989-1998

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przeanalizowano rozkład typów cyrkulacji atmosfery w regionie bydgosko-toruńskim, w czasie występowania długotrwałej suszy meteorologicznej, w okresie od VIII 1989 r. do IX 1998 r. Termin wystąpienia suszy określono na podstawie miesięcznych wartości standaryzowanego wskaźnika opadów SPI-48, obliczonych na podstawie znormalizowanych 48-miesięcznych sum opadów zmierzonych w Bydgoszczy w latach 1896-2000. Typy cyrkulacji dla regionu bydgosko-toruńskiego zdefiniowano na podstawie katalogu 21 typów sytuacji synoptycznych, według klasyfikacji Niedźwiedzia. Częstość poszczególnych typów cyrkulacji powietrza w okresie badanej suszy meteorologicznej, określono na podstawie kalendarza typów cyrkulacji, sporządzonego na podstawie codziennych dolnych map synoptycznych, publikowanych przez niemiecką służbę meteorologiczną Deutscher Wetterdienst. Klasyfikacje typów cyrkulacji dla poszczególnych dób dokonano na podstawie kierunku adwekcji, rodzaju układu barycznego i kształtu linii izobarycznych. Dla każdego miesiąca w okresie VII 1989-IX 1998 określono sumaryczny rozkład częstości poszczególnych typów cyrkulacji, który obejmował bieżący miesiąc suszy i 47 poprzedzających miesięcy. Stwierdzono, że średnia wartość SPI-48 w okresie VIII 1989-IX 1998 wynosiła -1,5 i była to najbardziej intensywna susza meteorologiczna w XX w. Wydzielono w niej trzy wielomiesięczne okresy najbardziej intensywnej suszy: ekstremalnej i silnej. W czasie trwania suszy najczęściej występowały typy cyrkulacji powietrza: Ka (klin antycyklonalny, rozmyty obszar podwyższonego ciśnienia, oś wału wysokiego ciśnienia) - 18%, Bc (bruzda cyklonalna, rozmyty obszar niskiego ciśnienia lub oś bruzdy niżowej) - 15% i Wc (cyklonalne sytuacje z adwekcją powietrza z zachodu) - 12%. Najrzadziej (w ok. 1%) występowały cyrkulacje z adwekcją powietrza ze wschodu. Stwierdzono istotną zależność między wartościami wskaźnika SPI-48 i wskaźnikami cyrkulacji strefowej W (r = -0,71), cyrkulacji południkowej S (r = 0,79) oraz między SPI-48 i wskaźnikiem cykloniczności C (r = 0,68).

EN

In the article was examined the distribution of types of air circulation in the region of Bydgoszcz-Toruń, during the occurrence of long-term meteorological drought in the period until VIII 1989 to IX 1998. The term of drought was based on monthly values of the standardized precipitation index SPI-48, which were calculated on the base of standardized 48-month total precipitation measured in Bydgoszcz in the years 1896-2000. Types of circulation for the region of Bydgoszcz-Toruń were defined on the basis of a catalog of 21 types of synoptic situation, which was adopted on the basis of classification proposed by NIEDŹWIEDŹ (1981). The frequency of each type of air circulation in the period examined meteorological drought, was defined on the basis of the calendar of circulation types, done on the basis of lower daily weather chart, published by Deutsche Wetter Dienst. Classification of circulation types for individual day was based on the direction of advection, the type and shape of barometric isobaric lines. For each month during the VII 1989-IX 1998 specified cumulative frequency distribution of various types of circulation, which included the current month drought and 47 preceding months. It was found that the average value of the SPI-48 in the period VIII 1989-IX 1998 was -1.5 and it was the most intense meteorological drought in the twentieth century. During the time of drought it was isolated three the periods of the most intense drought: extreme and strong. The most frequent types of air circulation were: Ka - 18% (anticyclonic wedge, sometimes a few unclear centres Or a blur area of high pressure, axis of ridge of high pressure), Bc - 15% (cyclonic trough, blur area of low pressure or axis of cyclonic trough with different direction of air advection and front systems dividing different air masses) and Wc - 12% (synoptic situations with air advection from the west). There was a significant correlation between the values of SPI-48 and the index of the zonal westerny circulation W (r = -0.71), index of southerly circulation S (r = 0.79) and between the SPI-48 and cyclonicity index C (r = 0.68).

Słowa kluczowe

PL

cyrkulacja atmosfery; susza meteorologiczna; wskaźniki cyrkulacji; wskaźnik SPI

EN

atmospheric circulation; circulation indicates; meteorological drought; SPI

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 12, z. 4
• Strony: 17--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., wykr.

Twórcy

autor

Bąk B.

autor

Maszewski R.

• Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badawczy ITP, ul. Glinki 60, 85-174 Bydgoszcz; tel. [phone],

Bibliografia

• BĄK B., ŁABĘDZKI L., 2002. Assessing drought severity with the relative precipitation index (RPI) and the standardized precipitation index (SPI). Journal of Water and Land Development. No. 6 s. 89-105.
• BOBIŃSKI E., MEYER W. 1992. Susza w Polsce w latach 1982-1992. Ocena hydrologiczna. Wiadomości IMGW. T. 15. Z. 4. s. 3-23.
• BORDI I., FRAEDRICH K., SUTERA A. 2009. Observed drought and wetness trends in Europe: an update [online]. Hydrology and Earth System Sciences. Vol. 13. No. 8 [Dostęp 15.10.2011]. Dostępny w Internecie: www.hydrol-earth-syst-sci.net/13/1519/2009/
• IMGW. 2011. Posucha [online]. [Dostęp 15.10.2011]. Dostępny w Internecie: http://posucha.imgw.pl
• JUCUNDUS J., PHILIPP A., NONNENMACHER M. 2006. Atmospheric circulation dynamics linked with prominent discharge events in Central Europe. Hydrological Sciences-Journal-des Sciences Hydrologiques. Vol. 51(5) s. 946-964.
• HESS P., BREZOWSKY H. 1969. Katalog der Grosswetterlagen Europas. Bericht des Deutschen Wetterdienstes. Offenbach am Main. Nr 113 ss. 70.
• HOHENDORF E. 1970. Zmienność opadów atmosferycznych w ostatnim stuleciu w Bydgoszczy (1861-1966). Prace Studyjne Komitetu Gospodarki Wodnej. T. 10 s. 221-237.
• KASZEWSKI B. M. 1992. Typy cyrkulacji a typy pogody w Polsce. Lublin. Wydaw. UMCS.
• KASPERSKA-WOŁOWICZ W., ŁABĘDZKI L., BĄK B. 2003. Okresy posuszne w rejonie Bydgoszczy. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 3. Z. specj. (9) s. 39-56.
• KEJNA M., USCKA-KOWALKOWSKA J. 2011. Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na opady atmosferyczne w Stacji ZMŚP w Koniczynce w latach 1994-2009. Biblioteka Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Biała Góra. Vol. 28 s. 109-120.
• KOŻUCHOWSKI K., MARCINIAK K. 1988. Variability of mean monthly temperatures and semi-annual precipitation totals in Europe in relation to hemispheric circulation patterns. International Journal of Climatology. Vol. 8. Iss. 2 s. 191-199.
• LITYŃSKI J., 1969. Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski. Prace PIHM. Nr 97 s. 3-14.
• ŁABĘDZKI L. 2000. Ocena zagrożenia suszą w regionie bydgosko-kujawskim przy użyciu wskaźnika standaryzowanego opadu (SPI). Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. T. 43. Nr 3 s. 102-103.
• ŁABĘDZKI L. 2007. Estimation of local drought frequency in central Poland using the standardized precipitation index SPI. Irrigation and Drainage. Vol. 56. Iss. 1 s. 67-77.
• ŁABĘDZKI L. 2008. Ocena częstotliwości susz o różnym czasie trwania przy użyciu wskaźnika standaryzowanego opadu SPI. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 526 s.105-112.
• ŁABĘDZKI L., BĄK B. 2004. Zróżnicowanie wskaźnika suszy SPI w okresie wegetacji w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 2a (11) s. 111-122.
• MRUGAŁA S. 2000/2001. Częstość występowania typów cyrkulacji atmosferycznej a anomalie opadowe w Polsce. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Vol. 55/56 s. 251-257.
• NIEDŹWIEDŹ T. 1981. Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły. Rozprawy habilitacyjne UJ Kraków ss. 165.
• NIEDŹWIEDŹ T. 1997. Wieloletnia zmienność wskaźników cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem i ich rola w kształtowaniu temperatury powietrza. Problemy Klimatologii Polarnej. Gdynia. T. 7 s. 19-39.
• NIEDŹWIEDŹ T. 2000. Variability of the atmospheric circulation above the central Europe in the light of selected indices. Prace Geograficzne Instytutu Geografii. UJ Kraków. Z. 107 s. 379-389.
• NIEDŹWIEDŹ T. 2007. Catalogue of synoptic situations and circulation indices in the upper Vistula river basin (1873-2007). Zbiór komputerowy online [online]. Sosnowiec. Uniwersytet Śląski. [Dostęp 15.10.2011]. Dostępny w Internecie: [e-mail].
• NIEDŹWIEDŹ T., TWARDOSZ R., WALANUS A. 2009. Long-therm variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns. Theoretical and Applied Climatology. Vol. 98. No 3-4 s. 337-350.
• OSUCHOWSKA-KLEIN B. 1978. Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej. Warszawa. WKiŁ ss. 192.
• PANFIL M., MASZEWSKI R. 2010. Rozkład sytuacji synoptycznych w Polsce północno-wschodniej. Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii. Pr. zbior. Red. L. Kolendowicz. Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki cyrkulacyjne i radiacyjne. Poznań. Wydaw. Nauk. Bogucki. Nr 14 s. 51-60.
• PIANKO-KLUCZYŃSKA K. 2007. Nowy kalendarz typów cyrkulacji atmosfery według Lityńskiego. Wiadomości Meteorologii Hydrologii Gospodarki Wodnej. Nr 4 s. 65-85.
• PREZERAKOS N.G., FLOCAS H.A. 2002. Regional and global large-scale dynamics associated with a prolonged drought event in Greece. Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial. Vol. 64 s. 1841-1854.
• PRZYBYLAK R., MASZEWSKI R. 2009a. Influence of atmospheric circulation on air temperature and precipitation in the Bydgoszcz-Toruń region in the period from 1921-2000. Bulletin of Geography: Physical Geography Series Toruń. Nicolaus Copernicus University. No 1 s. 19-37.
• PRZYBYLAK R., MASZEWSKI R. 2009b. Zmienność cyrkulacji atmosferycznej w regionie bydgosko-toruńskim w latach 1881-2005. Acta Agrophysica. Vol. 14(2) s. 427-447.
• ROGUSKI W. 2001. Historia melioracyjnej placówki naukowej w Bydgoszczy - Oddziału Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych (1922-2001). Falenty Bydgoszcz. Wydaw. IMUZ ss. 16.
• ROGUSKI W., KASPERSKA W., ŁABĘDZKI L. 1996. Warunki termiczne i opadowe w Bydgoszczy w latach 1945-1994 na tle lat 1848-1930. Wiadomości IMUZ. T. 19. Z. 1 s. 7-20.
• SAMANIEGO L., BA’RDOSSY A. 2007. Relating macroclimatic circulation patterns with characteristics of floods and droughts at the mesoscale. Journal of Hydrology. Vol. 335 s. 109-123.
• National Drought Mitigation Center 2011 [online]. University of Nebraska-Lincoln. [Dostęp 20.02.2011]. Dostępny w Internecie: http://www.drought.unl.edu/
• VERMES L. 1998. How to work out a drought mitigation strategy. An ICID Guide. Guidelines for Water Management. Bonn. DVWK. Nr 309 ss. 29.
• WIBIG J. 1999. Precipitation in Europe in reaction to circulation patterns at the 500 hPa level. International Journal of Climatology. Vol. 19. Iss. 3 s. 253-269.
• ŻARSKI J. 2011. Tendencje zmian klimatycznych wskaźników potrzeb nawadniania roślin w rejonie Bydgoszczy. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 5 s. 29-37.
• ŻARSKI J., DUDEK S., KUŚMIEREK R. 2001. Zmienność warunków agrometeorologicznych okolic Bydgoszczy w latach 1951-2000 na przykładzie Mochełka. Przegląd Naukowy Wydziału Inżynierii i Kształtowania Środowiska. Z. 21 s. 67-73.