Dynamika relacji opad-odpływ w potokach Biała Woda i Czarna Woda w roku hydrologicznym 2010

• Autorzy: Twardy S. , Kopacz M.

Warianty tytułu

EN

The dynamics of the rainfall - runoff relations in the Biała Woda and Czarna Woda streams in the hydrological year 2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca dotyczy związku przyczynowo-skutkowego, zachodzącego między wartością opadów atmosferycznych a dynamiką odpływu wód powierzchniowych z małych zlewni górskich. Analizowano zlewnie dwóch dobrze rozpoznanych potoków: Biała Woda oraz Czarna Woda, będących źródłowymi dopływami potoku Grajcarek, uchodzącego do Dunajca w miejscowości Szczawnica. Zlewnie te są do siebie podobne pod względem cech hydrograficznych, różnią się natomiast sposobem użytkowania terenu. Zlewnia Czarnej Wody jest zlewnią bardziej zalesioną. W celu szczegółowego rozpoznania relacji opad-odpływ wybrano rok hydrologiczny 2010. Zarejestrowano wówczas na stacji klimatologicznej w Jaworkach (Małe Pieniny, 600 m n.p.m.) sumaryczne opady atmosferyczne, przekraczające 1602 mm, przy czym w półroczu letnim ponad 1202 mm (75% opadu rocznego), a w półroczu zimowym 400 mm (25% opadu rocznego). W podanych warunkach meteorologicznych rejestrowano też wysokie przepływy, a także bardzo wysokie średnie odpływy jednostkowe, które w omawianym roku hydrologicznym wynosiły od 29,3 do 32,0 dm³·s-¹·km-². Znając strukturę użytkowania obu zlewni badawczych można stwierdzić, że w warunkach długotrwałych i wysokich opadów atmosferycznych powierzchnie leśne dobrze spełniają funkcje ochronne płytkich gleb górskich, jednak okrywa roślinna i glebowa nie różnicuje już tak wyraźnie odpływów.

EN

This paper concerns the relations between the amount of precipitation and the dynamics of surface water runoff from small mountain catchments. We analysed two well-identified sub-basins of streams: Biała and Czarna Woda. Both are spring inflows to the Grajcarek stream which is a rightbank tributary of the Dunajec River. For a detailed diagnosis of the rainfall - runoff relationship the hydrological year 2010 was selected. In this year total rainfall recorded at the weather station at Jaworki (Small Pieniny, 600 m a.s.l.) exceeded 1602 mm while in the summer season the rainfall exceeded 1202 mm. In these meteorological conditions high flows and very high average unit outflows were recorded, which in the hydrological year 2010 ranged from 29.3 to 32.0 dm³·s-¹·km-². Relational analysis showed that during long and intensive precipitation forests and grasslands acted as a protection for shallow mountain soils. However, vegetation cover and soil did not have any clear influence on the differences between outflows. Under such weather conditions the effect of land use is smaller, mainly as a result of specific retention capacity of soils.

Słowa kluczowe

PL

małe zlewnie; odpływy wód; opady atmosferyczne; Pieniny

EN

precipitation; small catchment; Pieniny Mts.; water outflows

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 12, z. 3
• Strony: 197--210
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., il., wykr.

Twórcy

autor

Twardy S.

autor

Kopacz M.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie, ul. Ułanów 21B, 31-450 Kraków; tel. [phone],,

Bibliografia

• DYNOWSKA I. 1995. Wody. W: Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność. Pr. zbior. Red. J. Warszyńska. Kraków. Wydaw. UJ s. 49-67.
• FIGUŁA K. 1958. Badania nad gospodarką wodną górskich użytków zielonych. Cz. I. Wyniki obserwacji nad stosunkami wodnymi terenów wypasowych w Jaworkach. Roczniki Nauk Rolniczych. T. 72. Ser. F. Z. 3 s. 1131-1187.
• FIGUŁA K. 1965. Wyniki badań nad wpływem lasu na stosunki hydrologiczne w górach. Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich. Z. 9.
• FIGUŁA K. 1966a. Badania nad gospodarką wodną zlewni górskich zalesionych i nie zalesionych. Cz. I. Stosunki opadowe w górnej części dorzecza Grajcarka. Roczniki Nauk Rolniczych. T. 118. Ser. D s. 11-50.
• FIGUŁA K. 1966b. Badania nad gospodarką wodną zlewni górskich zalesionych i nie zalesionych. Cz. II. Kształtowanie się odpływów w zlewniach potoków Biała Woda i Czarna Woda. Roczniki Nauk Rolniczych. T. 118. Ser. D s. 51-90.
• KACZOROWSKA Z. 1962. Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Tendencje, okresowość oraz prawdopodobieństwo wystąpienia niedoboru i nadmiaru opadu. Prace Geograficzne PAN IG. Nr 33. Warszawa. Wydaw. Geol. ss. 112.
• KAIM D. 2009. Zmiany pokrycia terenu na pograniczu polsko-słowackim na przykładzie Małych Pienin. Przegląd Geograficzny. T. 81 s. 93-106.
• KONDRACKI J. 2000. Geografia regionalna Polski. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 83-01-13050-4 ss. 440.
• KOPACZ M. 2003. Wody powierzchniowe potoków karpackich w warunkach zmian strukturalnośrodowiskowych. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISBN 83-88763-27-X ss. 88.
• KOPACZ M. 2004. Koncepcja uproszczonego modelowania relacji „użytkowanie terenu - zanieczyszczenie wód” w małych zlewniach górskich. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 2a (11) s. 465-479.
• KOPACZ M., TWARDY S. 2011. Factors reducing agricultural pollution of water and soil environment in the upper Dunajec River Basin. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 20. No. 4A ss. 136-140.
• KUREK S., PAWLIK-DOBROWOLSKI J. 1990. Określenie zmian odpływu w zróżnicowanych warunkach środowiska przyrodniczego małych zlewni w dorzeczu górnego Grajcarka. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich. Z. 29 s.135-141.
• LIPSKI Cz., RYCZEK M. 2007. Ocena erozji wodnej w zlewni Biała Woda. W: Wpływ użytkowania małych zlewni górskich na występowanie i natężenie erozji wodnej. Pr. zbior. Red. S. Twardy. Kraków. Wydaw. AR s. 97-105.
• OBRĘBSKA-STARKLOWA B., HESS M., OLECKI Z., TREPIŃSKA J., KOWANETZ L. 1995. Klimat. W: Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność. Pr. zbior. Red. J. Warszyńska. Kraków. Wydaw. UJ s. 31-47.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2001. Ocena ilościowo-jakościowych zasobów wodnych zlewni pokrytych trwałą szatą roślinną. W: Trwała okrywa roślinna jako podstawa zrównoważonego rozwoju rolnictwa w zlewniach karpackich. Pr. zbior. Red. S. Twardy. Mater. Konf. Nauk. Jaworki 9-11.10.2001 r. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 147-158.
• TWARDY S., KUŹNIAR A. 2002. Charakterystyka warunków klimatycznych na obszarze Pienin w okresie wegetacyjnym. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 2. Z. 2(5) s. 59-72.
• TWARDY S., KOPACZ M., KOSTUCH M. 1998. Wpływ zagospodarowania przestrzennego małych zlewni górskich na przebieg powodzi w lipcu 1997 roku. W: Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku. Pr. zbior. Red. L. Starkel, J. Grela. Mater. Konf. Nauk. Kraków 7-9.05.1998 r. Kraków. Wydaw. PAN s. 169-175.
• TWARDY S., KOPACZ M., JAGUŚ A. 2002. Charakterystyka przyrodnicza zlewni Grajcarka ze szczególnym uwzględnieniem środowiska wodnego i użytkowania terenu. Falenty-Kraków. Wydaw. IMUZ. ISBN 83-88763-14-8 ss. 88.
• TWARDY S., LIPSKI Cz. 2007. Odpływ materiału mineralnego (rumoszu i zawiesiny) z małych zlewni karpackich w warunkach ekstensywnego użytkowania ziemi oraz dominacji szaty darniowo-leśnej. W: Wpływ użytkowania małych zlewni górskich na występowanie i natężenie erozji wodnej. Pr. zbior. Red. S. Twardy. Kraków. Wydaw. AR s. 135-145.