Rola cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu warunków higrycznych w dorzeczu górnej Wisły

• Autorzy: Wypych A. , Czekierda D.

Warianty tytułu

EN

Air humidity conditions in the upper Vistula river dasin in relation to atmospheric circulation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wilgotność powietrza, charakteryzująca zawartość pary wodnej w powietrzu, jest elementem odgrywającym istotną rolę w procesach meteorologicznych zachodzących w atmosferze. Głównym celem opracowania jest ocena zróżnicowania warunków higrycznych w dorzeczu górnej Wisły na tle cyrkulacji atmosferycznej. Wykorzystano dane dobowe z lat 1981-2010, pochodzące z 9 stacji synoptycznych. Przedstawiono zróżnicowanie w czasie i przestrzeni wilgotności właściwej i niedosytu wilgotności powietrza. Oddziaływanie czynnika cyrkulacyjnego określono wykorzystując kalendarz sytuacji synoptycznych w dorzeczu górnej Wisły T. Niedźwiedzia. Z przeprowadzonej analizy wynika istotna zależność zawartości pary wodnej w powietrzu, zwłaszcza w ujęciu sezonowym, od aktualnej sytuacji synoptycznej. Stwierdzono również duże zróżnicowanie przestrzenne warunków higrycznych w określonych warunkach cyrkulacyjnych. Najbardziej niekorzystne warunki higryczne, prowadzące m.in. do wysuszenia przypowierzchniowych warstw gleby, panują w sytuacji antycyklonalnej z napływem mas powietrza z południowego zachodu. Dobra zależność warunków wilgotnościowych od cyrkulacji atmosferycznej jest widoczna przede wszystkim w chłodnej połowie roku. W miesiącach letnich sytuacja jest bardziej skomplikowana, co może również świadczyć o istotnym wpływie czynnika radiacyjnego oraz lokalnych warunków środowiskowych.

EN

Air humidity, describing the amount of water vapour in the atmosphere, is an element which plays an important role among the meteorological processes which are taking place within the atmosphere. The principal aim of this study is to examine the atmospheric circulation conditionings of air humidity differentiation in the upper Vistula river basin (southern Poland). Research was based on data for the period 1981-2010 coming from 9 meteorological stations. The temporal and spatial differentiation of air humidity in relation to atmospheric circulation patterns was examined by analysis of specific humidity and saturation deficit values. The circulation factor was determined by the synoptic situation types classification by T. Niedźwiedź. Analysis conducted to confirm the impact of atmospheric circulation over Southern Poland on humidity conditions and their spatial differentiation showed the significant relationship seasonally dependant. The most difficult hygric conditions, leading to drying up of subsurface soils, are connected with south-west air mass advection and the high pressure system over southern Poland. The relationship is much stronger in the cool half of the year whereas during summer months also radiation and local, environmental conditions play an important role and modify air humidity.

Słowa kluczowe

PL

cyrkulacja atmosferyczna; dorzecze górnej Wisły; wilgotność powietrza

EN

air humidity; atmospheric circulation; southern Poland

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 12, z. 2
• Strony: 351--364
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., il., wykr.

Twórcy

autor

Wypych A.

autor

Czekierda D.

• Uniwersytet Jagielloński, Zakład Klimatologii, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków; tel. [phone],

Bibliografia

• DEGIRMENDŽIĆ J., KOŻUCHOWSKI K., ŻMUDZKA E. 2004. Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951-2000 and their relationship to atmospheric circulation. International Journal of Climatology. Vol. 24. Iss. 3 s. 291-310.
• DOMONKOS P., KYSELÝ J., PIOTROWICZ K., PETROVIC P., LIKSO T. 2003. Variability of extreme temperature events in South-Central Europe during the 20th century and its relationship with largescale circulation. International Journal of Climatology. Vol. 23. Iss. 9 s. 987-1010.
• HUANG J., MINGXIA J.I., HIGUCHI K., SHABBAR A. 2006. Temporal structures of the North Atlantic Oscillation and its impact on the regional climate variability. Advances in Atmospheric Sciences. Vol. 23. No 1. s. 23-32.
• HUTH R. 2005. Downscaling of humidity variables: a search for suitable predictors and predictands. International Journal of Climatology. Vol. 25. Iss. 2. s. 243-250.
• KOŹMIŃSKI C., TRZECIAK S. 1975. Przestrzenno-czasowy rozkład niedosytu wilgotności powietrza na terenie województwa szczecińskiego. Zeszyty Naukowe AR w Szczecinie. Z. 50. s. 193-203.
• KYSELÝ J. 2008. Influence of the persistence of circulation patterns on warm and cold temperature anomalies in Europe: analysis over the 20th century. Global and Planetary Change. Vol. 62. Iss. 1-2 s. 147-163.
• NIEDŹWIEDŹ T. 1981. Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły. Rozprawy Habilitacyjne UJ. 58. Kraków. ISSN 0239-782X ss. 165.
• NIEDŹWIEDŹ T. 1993a. Changes of atmospheric circulation (using the P, S, C, M indices) in the Winter season and their influence on air temperature in Cracow. W: B. Obrębska-Starklowa (red.) Early meteorological instrumental records in Europe. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Geograficzne. Z. 95. s. 107-113.
• NIEDŹWIEDŹ T. 1993b. Variability of precipitation in Kraków with relation to atmospheric circulation indices. W: Precipitation variability and climate change. Pr. zbior. Red. B. Sevruk, M. Lapin. Proceedings of the International Symposium on Precipitation and Evaporation. Bratislawa-Zurich. s. 61-62.
• NIEDŹWIEDŹ T. 2011. Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski Południowej - zbiór komputerowy [online]. Sosnowiec. Uniwersytet Śląski. Katedra Klimatologii. [Dostęp 25.06.2011]. Dostępny w Internecie: http://klimat.wnoz.us.edu.pl
• NIEDŹWIEDŹ T., OBRĘBSKA-STARKLOWA B. 1991. Klimat W: Dorzecze górnej Wisły. Cz. I. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków. PWN s. 68-82.
• STARKEL L. 1991. Rzeźba terenu. W: Dorzecze górnej Wisły. Cz. I. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków. PWN s. 42-53.
• TRENBERTH K.E., FASULLO J., SMITH L. 2005. Trends and variability in kolumn-integrated atmospheric water vapor. Climate Dynamics. Vol. 24. No 7-8 s. 741-758.
• TRIGO R.M., DACAMARA C.C. 2000. Circulation weather types and their influence on the precipitation regime in Portugal. International Journal of Climatology. Vol. 20 Iss. 13 s. 1559-1581.
• UNGER J. 1993. The urban influence on the diurnal and annual patterns of absolute humidity in Szeged, Hungary. Acta Climatologica. T. 27 s. 33-39.
• USTRNUL Z., CZEKIERDA D. 2007. Wpływ wskaźnika Oscylacji Północnoatlantyckiej na średnią temperaturę powietrza w różnych skalach przestrzennych W: Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych. Pr. zbior. Red. K. Piotrowicz, R. Twardosz. Kraków. IGiGP UJ s. 75-84.
• WILLETT K.M., JONES P.D., GILLETT N.P., THORNE P.W. 2008. Recent changes in surface humidity: development of the HadCRUH dataset. Journal of Climate. Vol. 21. Iss. 20 s. 5364-5383.
• WYPYCH A. 2010. Twentieth century variability of surface humidity as the climate change indicato in Kraków (Southern Poland). Theoretical and Applied Climatology. Vol. 101. Iss. 3-4 s. 475-482.