Zagrożenie eutrofizacją wód powierzchniowych wyżyn lessowych Małopolski

• Autorzy: Smoroń S.

Warianty tytułu

EN

The risk of surface waters eutrophication in loessial uplands of Małopolska

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy określono na podstawie stężenia fosforu ogólnego (P), azotu ogólnego (N) oraz N-NO³, zagrożenie eutrofizacją wód rzeki Szreniawa, płynącej przez obszary Wyżyny Miechowskiej, Wyżyny Olkuskiej i Wysoczyzny Proszowickiej. Lessowe gleby zlewni Szreniawy charakteryzują się dużą wartością użytkową i są silnie narażone na erozję wodną, ze względu na intensywną uprawę roślin okopowych, warzyw przemysłowych oraz zbóż. Oceniano możliwości wystąpienia eutrofizacji w wodzie rzeki Szreniawa w latach 1999-2006, porównując stężenia wyżej wymienionych składników chemicznych z wartością graniczną dla eutrofizacji, określoną w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2002 r. Średnie roczne stężenie N-NO³ było niemal dwa razy większe od wartości ustalonej jako graniczna dla procesu eutrofizacji i wynosiło 4,10; P kształtowało się na poziomie 0,29, a N - 6,11 mg·dm-³. Stężenia te należą do największych w stosunku do innych rzek Małopolski. W warunkach tak dużych wartości omawianych wskaźników oraz korzystnego stosunku N:P istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia eutrofizacji w wodzie rzeki Szreniawa.

EN

The risk of eutrophication of the Szreniawa river waters flowing through Miechowska Upland, Olkuska Upland and Proszowicka Plateau was determined based on the concentrations of total P, total N and N-NO³. Loess soils of the Szreniawa catchment have a high utility value and are severely endangered by water erosion. The area is characterized by an intensive cultivation of root crops, vegetables and cereals. The possibility of eutrophication of the Szreniawa waters was evaluated in the years 1999-2006 by comparing measured concentrations of mentioned chemical components with the threshold values established in the Regulation of the Minister of the Environment in 2002. Mean annual N-NO³ concentration (4.10 mg·dm-³) was nearly 2 times higher than the threshold value. Total P concentration was 0.29 and total N concentration - 6.11 mg·dm-³. These concentrations are ones of the highest compared with other Małopolska rivers. In view of so high nutrient concentrations and a favorable N:P ratio, eutrophication of the Szreniawa River waters is highly probable.

Słowa kluczowe

PL

azot ogólny; eutrofizacja; fosfor ogólny; N-NO3; obszary lessowe; Szreniawa

EN

eutrophication; loessial areas; N-NO3; total P; Szreniawa; total N

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 12, z. 1
• Strony: 181--191
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz.

Twórcy

autor

Smoroń S.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków: tel. [phone],

Bibliografia

• ADAMCZYK B. 1991. Gleby. W: Dorzecze Górnej Wisły I. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków. PWN. s. 55-67.
• BŁACHUTA J., JARZĄBEK A., KOKOSZKA R., SARNA S. 2006. Weryfikacja wskaźników dla przeprowadzenia oceny stanu ilościowego i morfologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wraz ze zmianą ich wartości progowych dla uściślenia wstępnego wyznaczenia silnie zmienionych wód powierzchniowych [online]. Monografia 5.indd. [Dostęp 21.03.2012]. Dostępny w Internecie: www. rzgw.gda.pl/cms/site/file/zamowienia/…/zal _ 1.zin?
• ILNICKI P. 2004. Polskie rolnictwo a ochrona środowiska. Wyd. I. Poznań. AR. ISBN 83-7160-369-X ss. 485
• JÓZEFACIUK A., JÓZEFACIUK CZ. 1992. Struktura zagrożenia erozją wodną fizjograficznych krain Polski. Pamiętnik Puławski. Suplement. 101 s. 23-49.
• KAJAK Z. 1984. Wpływ rolnictwa na eutrofizację zbiorników wodnych. W: Skład chemiczny wód glebowych gruntowych i powierzchniowych w warunkach intensywnej produkcji rolniczej. Sympozjum Nauk. Data 11-12.06. 1979. Cz. II. Puławy. IUNG s. 94-110.
• KOC J., CIEĆKO C., JANICKA R., ROCHWERGER A. 1996. Czynniki kształtujące pozom mineralnych form azotu w wodach obszarów rolniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 175-183.
• KOPACZ M., TWARDY S. 2006. Zmiany użytkowania ziemi w zlewni Górnego Dunajca w aspekcie wybranych parametrów jakościowych wód powierzchniowych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. T. 6. Z. 2 (18) s. 191-202.
• NIEDŹWIEDŹ T., OBRĘBSKA-STARKLOWA B. 1991. Klimat. W: Dorzecze Górnej Wisły. Cz. 1. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa–Kraków. PWN. ISBN 83-01-10317-5 s. 68-84.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Dz.U. 2002 nr 241 poz. 2093.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Dz.U. 2008. 162 z dnia 9 września, poz. 1008.
• SAPEK A. 1996. Zagrożenie zanieczyszczenia wód azotem w wyniku działalności rolniczej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 309-329.
• SAPEK A. 2002. Rozpraszanie fosforu do środowiska - mechanizmy i skutki. W: Cele i sposoby ograniczania rozproszenia składników nawozowych z gospodarstwa rolnego do środowiska. Zeszyty Edukacyjne. Nr 7 s. 9-25.
• SMOROŃ S. 1996. Obieg fosforu w rolnictwie i zagrożenie dla jakości wody. Zeszyty Edukacyjne. Z. 1. Falenty. IMUZ s. 86-104.
• SMOROŃ S., KOPEĆ S., MISZTAL A. 1996. Dynamika azotanów w wodach infiltrujących przy różnych uprawach rolniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 365-374.
• SMOROŃ S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2009. Użytkowanie gruntów zlewni Szreniawy w kontekście ochrony gleby i wody w latach 1995-2005. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 3 (27). ISNN 1642-8145 s. 167-179
• SMOROŃ S., KUŹNIAR A., KOWALCZYK A. 2011. The Loads of Chemical Components (NPK) in the Proszowice Plateau (the Given Example Being of the Szreniawa Catchment). Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 20. No 4A s. 312-316.
• SOSZKA H. 2009. Problemy metodyczne związane z oceną stopnia eutrofizacji jezior na potrzeby wyznaczania stref wrażliwych na azotany. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 1(25) s. 151-159
• STARKEL L. 1991. Rzeźba terenu. W: Dorzecze Górnej Wisły. Cz. I. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków. PWN. s. 41-54.
• TWARDY S., MAZURKIEWICZ-BOROŃ G., JARZĄBEK A. (red.) 2003. Kryteria wyznaczania wód i obszarów wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych (na terenie RZGW w Krakowie). Opracowanie Monograficzne. Kraków. IMUZ, RZGW. ISBN 83-912-681-3-6 ss. 93.
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz.U. 2005 nr 239 poz. 2019 tekst ujednolicony z późn. zm.
• WITEK T., GÓRSKI T. KERN H., ŻUKOWSKI B., BUDZYŃSKA K., FILIPIAK K., FIUT M., STRZELEC J. 1993. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. Pr. zbior. Kier. T. Witek. Puławy. IUNG. Suplement A-57 ss. 248.
• WRÓBEL S. 1991. Eutrofizacja wód. W: Dorzecze Górnej Wisły II. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków. PWN s. 106-116.
• VOLLENWEIDER R. A. 1976. Advances in defining critical loading levels for phosphorus in lakes eutrophication. Memorie dell’Istituto Italiano di Idrobiologia. No 33. s. 53-69.
• ŻMUDA R., SZEWRAŃSKI S. 2007. Wymywanie fosforu z gleb lessowych poddawanych procesowi erozji wodnej. W: Melioracje wodne w kształtowaniu i ochronie środowiska. Inżynieria Ekologiczna. Nr 18 s. 117-118.
• WIOŚ 2004. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2004 roku [online] Kraków. [Dostęp 21.03.2012]. Dostępny w Internecie: www.krakow.pios.gov.pl/raport04/
• WIOŚ 2006. Raport o Stanie Środowiska w Województwie Małopolskim w 2006 roku. Program działań dla rzeki Szreniawy, jako przykład wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej [online]. Kraków [Dostęp 21.03.2011]. Dostępny w Internecie: www.krakow.pios.gov.pl/raport06/03_5_ Wody_Szreniawa.pdf.