Zmiany składu gatunkowego flory fragmentu międzywala rzeki Odry wywołane czynnikami antropogenicznymi

• Autorzy: Chmura K. , Piotowski M.

Warianty tytułu

EN

Changes in the species composition of flora between the Odra River flood embankments caused by anthropogenic factors

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Roboty budowlane często są przyczyną zniszczenia roślinności, tworzącej naturalną osłonę gleb, zmian chemicznych i fizycznych w środowisku oraz zmian w składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych. Konsekwencją jest niekontrolowane pojawianie się ekspansywnych roślin ruderalnych i chwastów, ograniczających rozwój wartościowych roślin. Zaburzenia w występowaniu zwartej runi z dużym udziałem traw na obszarach sąsiadujących z rzekami, zagrożonych okresowymi wylewami, mogą potęgować zjawisko erozji wodnej. Celem pracy była ocena roślinności porastającej fragment międzywala w rejonie Mostu Milenijnego we Wrocławiu, na rzece Odrze (256,6 km biegu rzeki) z zastosowaniem metody fitosocjologicznej przed, w trakcie i po zakończeniu robót budowlanych. Zakres badań obejmował rejestrację gatunków, porastających powierzchnię badanego płatu użytku zielonego między dwoma nurtami Odry, pod filarem północnym Mostu Milenijnego oraz określenie zmian, spowodowanych czynnikami antropogenicznymi, w tym również zaniedbaniami pratotechnicznymi. Stopień pokrycia określano metodą szacunkową w pięciostopniowej skali Brauna-Blanqueta. Badany obszar podzielono na 7 odcinków (A-G), ok. 100-metrowej długości. W 2002 r. na powierzchni wydzielonych części nie stwierdzono większych różnic w składzie gatunkowym. Do liczniej występujących gatunków traw należały: kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.), kupkówka pospolita (Dactylis głomerata L.), mietlica pospolita (Agrostis vulgaris With.), mozga trzcinowata (Phalaris arundinacea L.), perz właściwy (Elymus repens (L.) Gould), rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius (L.) P.B.), trzcina pospolita (Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud.), wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis L.), a z dwuliściennych: chaber łąkowy (Centaurea jacea L.), dziurawiec zwyczajny (Hypericum humifusum L.), przytulia pospolita (Galium mollugo L.) i wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.). W roku zakończenia budowy przeprawy (2005) stwierdzono wyraźne zmiany w składzie gatunkowym roślin i stopniu pokrycia powierzchni na wydzielonych płatach; największe w pobliżu wybudowanego filaru. W miarę oddalania się od placu budowy (filar mostu) zwiększało się pokrycie roślinnością (z 10-20 do 80 i 100%) i udział wartościowszych gatunków. Po upływie kolejnych 5 lat, w roku 2010, zaobserwowano pojawianie się krzewów i drzew. Szczególnie duże zmiany wystąpiły na międzywalu w pobliżu filaru mostu (A i B). Do liczniej występujących gatunków należały: jeżyna popielica (Rubus caesius L.), róża dzika (Rosa canina L.), śliwa tarnina (Prunus spinosa L.), topola biała (Populus alba L.) oraz wierzba biała (Salix alba L.).

EN

Urban areas and industrial agglomerations are characterized by water, soil and natural conditions that may be adverse for plant growth and development. Earth works can change physical and chemical environment resulting in changes or even destruction of plant communities. Consequently, an uncontrolled expansion of ruderal plants and weeds is often observed. The disturbance of dense sward with a high proportion of grasses in areas adjacent to rivers, threatened by periodic flooding, may exacerbate water erosion. The paper presents the results of a phytosociological assessment of changes in plant species composition between flood embankments of the Odra River caused by earth works, restricted restoration and pratotechnical activity associated with the construction of the Millenium Bridge. Plant coverage was determined by an estimation method according to a modified scale of Braun-Blanquet. The area was divided into seven 100 m long sections (A-G). In 2002, there were no major differences in species composition on the surface of selected sections and the plant cover ranged from 80 to 100%. The most frequent grasses were: Festuca rubra, Festuca pratensis, Dactylis glomerata, Agrostis vulgaris, Typhoides arundinacea, Agropyron repens, Arrhenatherum elatius, Phragmites communis, Alopecurus pratensis and from among dicotyledons: Centaurea jacea, Hypericum perforatum Solidago virgaurea, Galium mollugo and Tanacetum vulgare. In 2005 (the completion of the bridge construction), distinct changes in plant species composition and the degree of plant coverage were noted in selected sections, mainly around the pillar. Plant cover increased from 10-20% to 80-100% with the distance from the pillar and the share of valuable species increased in the same direction. Trees and shrubs appeared after the next 5 years - in 2010. Notable changes occurred in the sections A and B near the pillar. Rubus caesius, Rosa canina, Prunus spinosa, Populus sp., and Salix alba were numerous there.

Słowa kluczowe

PL

antropopresja; flora międzywala; ocena fitosocjologiczna; rekultywacja

EN

anthropogenic stress; flora between banks; phytosociological assessment; reclamation

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 11, z. 4
• Strony: 83--94
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz.

Twórcy

autor

Chmura K.

autor

Piotowski M.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Architektury Krajobrazu, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław; tel. [phone],

Bibliografia

• BARYŁA R., KULIK M.A. 2006. Ocena przydatności gatunków traw i roślin motylkowatych do podsiewu zdegradowanych zbiorowisk trawiastych w siedliskach pobagiennych. Zeszyty Naukowe UP we Wrocławiu. Rolnictwo. T. LXXXVIII nr 545 s. 13-19.
• CHMURA K., PIOTROWSKI M. 2006. Zmiany w składzie gatunkowym flory międzywala wywołane budową Mostu Milenijnego na Odrze. Zeszyty Naukowe UP we Wrocławiu. Rolnictwo. T. LXXXVIII nr 545 s. 39-48.
• GÓRAL S. 2001. Roślinność zielna w ochronie i rekultywacji gruntów. W: Ochrona i rekultywacja gruntów. Inżynieria Ekologiczna. Nr 3 s. 161-178.
• GRZEGORCZYK S., GRAFOWSKI K., BENEDYCKI S. 1999. Wpływ braku użytkowania na kształtowanie się roślinności łąkowej obiektu Siódmak. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. T. 197. Agricultura. Nr 75 s. 107-111.
• JACKOWIAK B., RATYŃSKA H., SZWED W., WOJTERSKA M. 2007. Wpływ infrastruktury transportowej na siedliska i roślinność: metodyczne podstawy analizy i próba oceny. W: Oddziaływanie infrastruktury transportowej na przestrzeń przyrodniczą. Pr. zbior. Red. B. Jackowiak. Warszawa- Poznań-Lublin. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad s. 53-65.
• KOSTUCH R., TWARDY S. 2005. Trawy siedlisk antropogenicznych w aglomeracjach miejsko-przemysłowych. Łąkarstwo w Polsce. Nr 8 s. 269-274.
• ORŁOWSKI G., BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2004. Awifauna lęgowa międzywala Odry w obrębie budowy Mostu Milenijnego we Wrocławiu. Acta Scientiarum Polonorum. Biologia. Nr 3(1) s. 39-51.