Geneza i skład części mineralnych wybranych złóż torfów niskich Wysoczyzny Lubartowskiej

• Autorzy: Rydelek P.

Warianty tytułu

EN

Origin and composition of mineral particles of selected peat deposits in Lubartowska Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań składu chemicznego i mineralnego części nieorganicznych, występujących w torfach budujących trzy torfowiska niskie na Wysoczyźnie Lubartowskiej, oraz określono genezę poszczególnych składników. Wyraźne podobieństwa w składzie chemicznym torfów wykazały torfowiska położone w centralnej części Wysoczyzny, w obszarze kemowym. W omawianych torfowiskach dominującym składnikiem części nieorganicznych jest krzem. W torfowisku położonym w południowej części Wysoczyzny, w sąsiedztwie zbudowanego z lessów Płaskowyżu Nałęczowskiego, głównym składnikiem części mineralnych jest wapń. W badanych torfach zidentyfikowano trzy grupy składników mineralnych w zależności od ich genezy: składniki pochodzenia allochtonicznego, dostarczane do torfowiska w postaci materiału detrytycznego (głównie kwarc, skalenie, minerały ilaste); formy autogeniczne, powstające w obrębie torfowiska (głównie piryt, gips, węglany), oraz składniki mineralne pochodzenia biogenicznego (głównie szkielety okrzemek, skorupki mięczaków, igły gąbek, cysty). Stwierdzono, że zróżnicowanie składu części mineralnych torfów jest związane przede wszystkim z budową geologiczną badanych torfowisk (w szczególności z litologią osadów budujących zbocza dolin, w których są położone torfowiska). Zastosowanie metody SEM/EDS umożliwiło - poza oznaczeniem składu mineralnego badanych torfów - określenie genezy poszczególnych składników.

EN

Results of a study on chemical and mineral composition of inorganic parts of peats building three lowland bogs in Lurartowska Upland are presented in this paper together with the estimation of the origin of particular components. Distinct similarities in the chemical composition of peats were found in lowland bogs situated in the central part of the upland in a kame area. Silicon is the dominating inorganic component in these bogs. In a lowland bog situated in southern part of the upland, near Nałęczów Plateau, the main mineral component is calcium. Three groups of mineral components were found in studied peats depending on their origin: components of allochthonous origin delivered to the bog as detritus (mainly quartz, feldspars and clay minerals), autogenic forms produced within the bog (mainly pyrite, gypsum, carbonates) and mineral components of biogenic origin (mainly diatom skeletons, shells of mollusks, needles of sponges, cysts). It was found that the different composition of mineral parts of analysed peats was mainly associated with their geological structure - in particular with the lithology of sediments building valley slopes where the bogs are situated. Application of the SEM/EDS method enabled - apart from determining mineral composition of studied peats - estimation of the origin of particular components.

Słowa kluczowe

PL

metoda SEM/EDS; składniki mineralne; torf niski; torfowisko dolinowe

EN

lowland peat; mineral components; SEM/EDS method; valley peatland

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 11, z. 2
• Strony: 135--149
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., wykr.

Twórcy

autor

Rydelek P.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Katedra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa; tel. [phone],

Bibliografia

• ANDREJKO M.J., FIENE F., COHEN A.D. 1983a. Comparison of ashing techniques for determination of the inorganic content of peats. W: Testing of peats and organic soils. Pr. zbior. Red. P.M. Jarret. Philadelphia, PA, USA. American Society for Testing and Materials. Special Technical Publication. No 820 s. 5-20.
• ANDREJKO M.J., COHEN A.D., RAYMOND R. Jr. 1983b. Origin of mineral matter in peat. W: Proceedings of Workshop on mineral matter in peat: its occurrence, form, and distribution. Sept. 26–30. Los Alamos, NM, USA. Pr. zbior. Red. R. Raymond Jr., M.J. Andrejko. Los Alamos National Laboratory s. 3-24.
• BOROWIEC J. 1990. Torfowiska Regionu Lubelskiego. Warszawa. PWN ss. 348.
• DELLWIG O., WATERMANN F., BRUMSACK H.-J., GERDES G., KRUMBEIN W.E. 2001. Sulphur and iron geochemistry of Holocene coastal peats (NW Germany): a tool for palaeoenvironmental reconstruction. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Vol. 167 no. 3 s. 359-379.
• DELLWIG O., BÖTTCHER M.E., LIPINSKI M., BRUMSACK H.-J. 2002. Trace metals in Holocene coastal peats and their relation to pyrite formation (NW Germany). Chemical Geology. Vol. 182 (2-4) s. 423-442.
• DEMBEK W. 2000. Wybrane aspekty zróżnicowania torfowisk w młodo- i staroglacjalnych krajobrazach Polski Wschodniej. Rozprawy habilitacyjne. Falenty. Wydaw. IMUZ ss. 175.
• DIN 18128 – Baugrund, Versuche und Versuchsgeräte-Bestimmung des Glühverlustes.
• GRUMPELT H. 1991. Peat. W: Ullmann’s encyclopedia of chemical industrial chemistry. Pr. zbior. Red. B. Elvers, S. Hawkins, G. Schulz. Wyd. 5. Vol. 19A. Weinheim. VCH s. 15-48.
• HOBBS N.B. 1986. Mire morphology and the properties and behaviour of some Biritsh and foreign peats. Quarterly Journal of Engineering Geology. Vol. 19 no. 1 s. 7-80.
• KALAITZIDIS S., CHRISTANIS K. 2003. Scanning electron microscope studies of the Philippi peat (NE Greece): initial aspects. International Journal of Coal Geology. Vol. 54 no. 1 s. 69-77.
• KULESZA-WIEWIÓRA K. 1990. Preparatyka próbek do badań mineralogicznych i fizyczno-chemicznych. W: Metody badań gruntów spoistych. Pr. zbior. Red. B. Grabowska-Olszewska. Warszawa. Wydaw. Geol. s. 130-141.
• LUCAS R.E. 1982. Organic soils (Histosols). Formation, distribution, physical and chemical properties and management for crop production. Michigan State University Farm Science Research Report. No 435 s. 3-77.
• MANNION A.M. 1986. Diatoms: Algal indicators of environmental change. P. 2. Applications. London. Department of Geography University of Reading s. 1-34.
• MYŚLIŃSKA E. 2001. Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Warszawa. PWN ss. 208.
• OKRUSZKO H. 1994. System of hydrogenic soil classification used in Poland. W: Taxonomy of hydrogenic soils and sites used in Poland. Pr. zbior. Red. H. Okruszko. Biblioteczka Wiadomości IMUZ. Nr 84 s. 5-27.
• PN-85/G-02500: Torf - genetyczny podział surowca.
• RATAJCZAK T. 2004. Rudy darniowe - przeszłość i teraźniejszość. Gospodarka Surowcami Mineralnymi. Vol. 20 z. specj. 2 s. 7-17.
• RYDELEK P. 2006. Application of scanning electron microscope (SEM) in peat studies. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 15 no. 5D s. 117-121.
• RYDELEK P. 2005. Genetyczne uwarunkowania przestrzennej zmienności zawartości węgla organicznego i siarki w obrębie torfowiska w dolinie rzeki Kurówki. Przegląd Geologiczny. Vol. 53 no. 8 s. 673-676.
• STEINMANN P., SHOTYK W. 1997a. Geochemistry, mineralogy, and geochemical mass balance on major elements in two peat bog profiles (Jura Mountains, Switzerland). Chemical Geology. Vol. 138 no. 1-2 s. 25-53.
• STEINMANN P., SHOTYK W. 1997b. Chemical composition, pH, and redox state of sulfur and iron in complete vertical porewater profiles from two Sphagnum peat bogs, Jura Mountains, Switzerland. Geochimica et Cosmochimica Acta. Vol. 61 no. 6 s. 1143-1163.
• WIGNALL P.B., NEWTON R. 1998. Pyrite framboid diameter as a measure of oxygen deficiency in ancient mudrocks. American Journal of Science. Vol. 298 no. 7 s. 537-552.
• WILKIN R.T., BARNES H.L., BRANTLEY S.L. 1996. The size distribution of framboidal pyrite in modern sediments: An indicator of redox conditions. Geochimica et Cosmochimica Acta. Vol. 60 no. 20 s. 3897-3912.