Zróżnicowanie florystyczne łąk związków Calthion I Alopecurion w Polsce - zagrożenia i ochrona

• Autorzy: Trąba Cz. , Wolański P.

Warianty tytułu

EN

Floristic diversity of meadows representing the Calthion and Alopecurion aaliances in Poland - threats and protection

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W niniejszej pracy zwrócono uwagę na problem różnorodności florystycznej, zagrożenia i możliwości ochrony zbiorowisk łąkowych ze związków Calthion i Alopecurion. Spośród licznych czynników naturalnych i antropogenicznych, różnorodności tych zbiorowisk najbardziej zagraża zmiana stosunków powietrzno-wodnych oraz zaniechanie koszenia, a w niektórych przypadkach wypasania runi. O skali zagrożeń świadczy zmniejszanie się powierzchni typowych zespołów oraz zanikanie gatunków charakterystycznych i wyróżniających zespołów i związków, których miejsce zajmują zbiorowiska kadłubowe i rośliny pospolite. Większość omawianych zespołów (z wyjątkiem zbiorowisk z Deschampsia caespitosa, Holcetum lanati i Alopecuretum pratensis) znajduje się na regionalnych listach fitocenoz zagrożonych wyginięciem. Największy wpływ na zachowanie w krajobrazie rolniczym zbiorowisk łąkowych ze związku Calthion ma ochrona ich siedlisk i zachowanie tradycyjnego, ekstensywnego użytkowania. Ważne jest tworzenie rezerwatów łąkowych, florystycznych i krajobrazowych. Dużym osiągnięciem jest również ochrona poprzez wdrażanie programów rolnośrodowiskowych.

EN

Floristic diversity, threats and possibilities of protection of meadow communities representing the Calthion and Alopecurion alliances have been addressed. Among numerous natural and anthropogenic factors, change of water regime, abandonment of mowing and in certain cases abandonment of the sward grazing are the most serious threats to their floristic diversity. The scale of these threats is reflected by shrinking surface of the typical associations that are being replaced by incomplete communities and by the disappearance of species characteristic for associations and alliances. Most of the associations considered (except for the communities with Deschampsia caespitosa, Holcetum lanati and the Alopecuretum pratensis) are on the regional lists of threatened phytocoenoses. Preservation of meadows belonging to the Calthion alliance in the agricultural landscape depends largely on the protection of their habitats and on the maintenance of traditional extensive forms of their use. Wet meadows should be protected in floristic, landscape and peatland reserves. Protection through the implementation of agro-environmental programmes is an important achievement.

Słowa kluczowe

PL

Alopecurion; Calthion; gatunki roślin; ochrona; zagrożenia; zbiorowiska roślinne; zróżnicowanie florystyczne

EN

Alopecurion; Calthion; floristic diversity; nature protection; plant communities; plant species; threats

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 11, z. 1
• Strony: 299--313
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz.

Twórcy

autor

Trąba Cz.

autor

Wolański P.

• Uniwersytet Rzeszowski, Katedra Agroekologii, ul. M. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów; tel.: [phone],

Bibliografia

• BALÁTOVÁ-TULÁČKOVÁ E. 1991. Feuchtwiesen des Brdy - Berglandes und seiner Randgebiete (Mittelböchmen). Folia Geobotanica et Phytotaxonomica. Vol. 25 s. 1-79.
• BALÁTOVÁ-TULÁČKOVÁ E. 1996. Diversität der Nass und Feuchtwiesen der Ordung Molinietalia inder Tschechischen und der Slovakischen Republik. Acta Botanica Gallica. Vol. 143 fasc. 4/5 s. 299–307.
• BALÁTOVÁ-TULÁČKOVÁ E. 2001. Silaëtum pratensis und Galio borealis-Cirsietum cani in Ost- und Zentral-Böhmen. Verhandlungen der Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Österreich. B. 138 s. 157–176.
• BARABASZ B. 1997. Zmiany roślinności łąk w północnej części Puszczy Niepołomickiej w ciągu 20 lat. Studia Naturae. Nr 43 ss. 99.
• BARYŁA R., URBAN D. 2002. Ekosystemy łąkowe. W: Poleski Park Narodowy. Pr. zbior. Red. S. Radwan. Lublin. Wydaw. MORPOL s. 199-214.
• BATOR I. 2005. Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica. Suppl. 7 ss. 97.
• BERENDSE F., OOMES M.J.M., ALTENA H.J., ELBERSE W.TH. 1992. Experiments on the restoration of species - rich meadows in the Netherlands. Biological Conservation. Vol. 62 s. 59-65.
• BRZEG A., WOJTERSKA M. 1996. Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Ser. B t. 45 s. 7-40.
• CABAŁA S., WIKA S. WILCZEK Z., ZYGMUNT J. 2001. Przyroda międzyrzecza Warty i Widawki. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Nr 1996 ss. 299.
• DEMBEK W. (red.). 2002. Aktualne problemy ochrony mokradeł. Walory przyrodnicze mokradeł a ich rolnicze użytkowanie. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 4 ss. 94.
• DENISIUK M. 2008. Ochrona szaty roślinnej w aktualnej strukturze rezerwatów przyrody w Polsce. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody. Z. 3 (27) s. 107-133.
• DENISIUK Z. (red.) 1990. Ochrona rezerwatowa w Polsce, stan aktualny i kierunki rozwoju. Wrocław-Warszawa-Kraków. Wydaw. PAN ss. 169.
• DENISIUK Z., KORZENIAK J. 1999. Zbiorowiska nieleśne Krainy Dolin Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Monografie Bieszczadzkie. T. 5 ss. 162.
• DUBIEL E., STACHURSKA A., GAWROŃSKI S. 1999. Nieleśne zbiorowiska Magurskiego Parku Narodowego (Beskid Niski). Prace Botaniczne. Nr 33 ss. 60.
• FIJAŁKOWSKI D. 2003. Ochrona przyrody i środowiska na Lubelszczyźnie. Lublin. Lubelskie Towarzystwo Naukowe ss. 408.
• FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAŁKOWSKA E. 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio- Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Roczniki Nauk Rolniczych. Ser. D t. 217 ss. 414.
• GARCIA A. 1992. Conserving the species-rich meadows of Europe. Agriculture, Ecosystems and Environment. Vol. 40 s. 219-232.
• GRYNIA M. 1996. Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Roczniki AR w Poznaniu. T. 284. Rolnictwo 47 s. 15-27.
• HÁJKOVÁ P., HÁJEK M. 2005. Diversity of Calthion wet meadows in the western part of flysch Carpathians: regional classification based on national formal definitions. Thaiszia Journal of Botany. Vol. 15 s. 85-116.
• JASNOWSKI M. 1962. Budowa i roślinność torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Societas Scientiarum Stetinensis. T. 10 ss. 340.
• JERMACZEK-SITAK M. 2009. Diversity of Ziemia Lubuska (Western Poland) grasslands vegetation, the most important theats and protection problems. SALVERE - Regional Workshop in Poland. Poznań. University of Live Sciences s. 59-62.
• KIRYLUK A. 2006. Changes of species composition on extensively perfomed meadow communities in post-bog habitats. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 15 No 5d s. 188-192.
• KOCHANOWSKA R. 1997. Przyrodnicze konsekwencje regresu gospodarki łąkowej na Pomorzu Zachodnim. Przegląd Przyrodniczy. T. 8 z. 1/2 s. 73-76.
• KOCHANOWSKA R. 2001. Problemy ochrony ginących zbiorowisk łąkowych na Pomorzu Zachodnim. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 476 s. 409-414.
• KOCHANOWSKA R., GAMRAT R. 2006. Influence of utilization method on the stability of meadow communities. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 15 no 5d s. 193-195.
• KOMPAŁA-BĄBA A., BĄBA W. 2007. Przemiany składu florystycznego zbiorowisk łąkowych Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska) jako wynik zaprzestania tradycyjnych form użytkowania i degradacji środowiska. Acta Botanica Warmiae et Masuriae. Vol. 4 s. 173-186.
• KRUPA K. 2002. Zbiorowiska roślinne z klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx, 1937 em. 1970 okolic Lądka w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Roczniki Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody “Salamandra”. T. 6 s. 5-10.
• KRYSZAK A. 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1973 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Roczniki AR w Poznaniu. Rozprawy Naukowe. Z. 314 ss. 182.
• KUCHARSKI L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Łódź. Wydaw. UŁ ss. 168.
• KUCHARSKI L., MICHALSKA-HEJDUK D. 1994. Przegląd zespołów łąkowych z klasy Molinio-Arrhenathereta stwierdzonych w Polsce. Wiadomości Botaniczne. Z. 38 (1/2) s. 95-104.
• KUCHARSKI L., MICHALSKA-HEJDUK D. 2003. Zbiorowiska łąkowe i murawowe. W: Kampinoski Park Narodowy. T. 1. Pr. zbior. Red. R. Andrzejewski. Izabelin. KPN ss. 728.
• MATUSZKIEWICZ W. 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa. Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIREK H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2002. Vascular plants of Poland a checklist. Kraków. PAN W. Szafer Instit. of Bot. ss. 308.
• MRiRW 2007. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Warszawa ss. 400.
• NOWIŃSKI M. 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. Warszawa. PWRiL ss. 284.
• RATYŃSKA H. 2001. Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Bydgoszcz. Wydaw. ABydg. ss. 454.
• SUDER A. 2008. Łąki wilgotne z sitem ostrokwiatowym Juncetum acutiflori Br.-Bl. 1915 na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą. Z. 64(4) s. 86-96.
• SZOSZKIEWICZ J. 1968. Zbiorowiska roślinne łąk grądowych w dolinie Warty. B. Zbiorowiska klasy Molinio-Arrhenatheretea. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych PTPN. T. 24 s. 283-325.
• TRĄBA CZ. 1994. Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozprawy Naukowe. Nr 163. Lublin. Wydaw. AR Lublin ss. 102.
• TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K. 2004. Zbiorowiska roślinne nieużytkowanych łąk i pól w dolinie Sanu. Łąkarstwo w Polsce. Grassland Science in Poland. Nr 7 s. 207-238.
• TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K. 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Annales UMCS. Sec. E vol. 61 s. 267-275.
• TRĄBA CZ., WYŁUPEK T. 2001. Fitoindykacyjna ocena uwilgotnienie łąk wyczyńcowych w Kotlinie Zamojskiej. Łąkarstwo w Polsce (Grassland Science in Poland). Nr 4 s. 199-212.
• URBAN D. 2004. Siedliska hydrogeniczne oraz geneza i ewolucja wybranych torfowisk dolinowych Wyżyny Lubelskiej i Wołyńskiej. Rozprawy Naukowe. 287. Lublin. Wydaw. AR. ss. 144.
• WOŁEJKO L. 2000. Roślinność łąkowa i ziołoroślowa z klasy Molinio-Arrhenatheretea kompleksów źródliskowych Polski północno-zachodniej. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Z. 213. Agricultura 85 s. 267-296.
• WYŁUPEK T., TRĄBA CZ. 2004. Plant communities in the River Por Valley. W: The future of Polish mires. Pr. zbior. Red. L. Wołejko, J. Jasnowska. Szczecin. Wydaw. AR s. 233-239.
• ZAŁUSKI T. 1995. Łąki selernicowe (związek Cnidion dubii Bal.-Tul. 1966) w Polsce. Monographiae Botanicae. Vol. 77 ss. 142.