Gospodarka wodna jako dyscyplina naukowa w służbie rolnictwa

• Autorzy: Mioduszewski W. , Szymczak T. , Kowalewski Z.

Warianty tytułu

EN

Water management as a scientific discipline serving agriculture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono gospodarkę wodną jako dyscyplinę naukową, dostarczającą informacji i podstaw metodycznych, niezbędnych do prawidłowego zarządzania zasobami wodnymi w rolnictwie i wspomagającą rozwiązywanie problemów z tym związanych. Przeanalizowano potrzeby wodne kraju i rolnictwa oraz wykorzystanie zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Wykazano, że duże znaczenie dla prawidłowej oceny dostępnych zasobów wód powierzchniowych ma sposób obliczania gwarantowanych zasobów dyspozycyjnych, które powinny być określane z uwzględnieniem sezonowej nieregularności odpływu rzecznego i analizy krzywych sum czasów trwania przepływów wyznaczanych oddzielnie dla poszczególnych miesięcy. Przedstawiono przykładowe obliczenia dla trzech zlewni nizinnych: Mławki, Sony Zachodniej i Moszczenicy. Dwie pierwsze zlewnie są położone w dorzeczu Wkry, a trzecia w dorzeczu Bzury. Z przedstawionych danych wynika, że analizowane zlewnie bardzo różnią się pod względem wielkości zasobów dyspozycyjnych i ich sezonowego rozkładu. Cechą wspólną jest natomiast niewystarczająca ilość lub całkowity brak tych zasobów w okresie letnim. Jak wynika z przedstawionych przykładów, bezpośrednie zagospodarowanie powierzchniowych zasobów wodnych przez rolnictwo w okresach największego zapotrzebowania na wodę jest praktycznie niemożliwe bez jej retencjonowania, a niezależnie należy ograniczać ilość wody na produkcję żywności. Powinno się to odbywać poprzez minimalizację nieproduktywnych strat, np. parowania z powierzchni gleby oraz poprzez dobór roślin o mniejszych potrzebach wodnych.

EN

The paper presents water management as a scientific discipline providing information and methodological background for the proper management of water resources in agriculture and supporting solution of associated problems. Water demands of the country and of agriculture and the use of surface and ground water resources were analysed. It was demonstrated that the method of calculating guaranteed available resources is important for appropriate assessment of available resources of surface waters. These resources should be determined with the consideration of seasonal irregularity of the river outflow and the analysis of flow-duration curves estimated separately for particular months. Examples of calculations are presented for three lowland catchments of the Mławka, Sona Zachodnia and Moszczenica rivers. The first two are situated in the catchment basin of the Wkra River, the third - in the catchment of the Bzura River. Presented data show that the analysed catchments differ much with respect to available resources and their seasonal distribution. Their common feature is, however, an insufficient amount or a total lack of these resources in the summer period. As seen from presented examples, direct management of surface water resources by agriculture in the periods of highest demand for water is practically impossible without its retention. Moreover, the amounts of water for food production should be limited by minimizing non-productive losses (evaporation from the soil surface) and by selecting plants of lower water demands.

Słowa kluczowe

PL

gospodarka wodna; przepływ nienaruszalny; zasoby dyspozycyjne; zasoby wodne

EN

available resources; base flow; water management; water resources

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 11, z. 1
• Strony: 179--202
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., wykr.

Twórcy

autor

Mioduszewski W.

autor

Szymczak T.

autor

Kowalewski Z.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Zasobów Wodnych, al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn; tel. [phone],

Bibliografia

• DROGERS P., IMMERZEEL W. 2008. Managing the real consumer: evapotranspiration [online]. Report Future Water. No 78. [Data dostępu 10.02.2011]. Dostępny w Internecie: http:/www.futurewater. nl/downloads/2008_Drogers_FW78.pdf
• GODYŃ I., SŁOTA H. 2002. Rola gospodarki wodnej w inżynierii środowiska w dobie zrównoważonego i trwałego rozwoju. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN. Vol. 12. I Kongres Inżynierii Środowiska - dodatek s. 69-79.
• GUS 2008. Ochrona środowiska. Warszawa ss. 555.
• KOWALEWSKI Z. 2003. Wpływ retencjonowania wód powierzchniowych na bilans wodny małych zlewni rolniczych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 6 ss. 126.
• KOSTRZEWA H. 1977. Weryfikacja kryteriów i wielkości przepływu nienaruszalnego dla rzek Polski. Materiały Badawcze. Ser. Gospodarka Wodna i Ochrona Wód. Warszawa. IMGW ss. 207.
• MIKULSKI Z. 1998. Gospodarka wodna. Warszawa. PWN ss. 320.
• MIODUSZEWSKI W. 1999. Ochrona i kształtowanie zasobów wodnych w krajobrazie rolniczym. Falenty. Wydaw. IMUZ ss. 128.
• MIODUSZEWSKI W. 2004. Gospodarowanie zasobami wodnymi w aspekcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. T. 4 z. 1 (10) s. 11-29.
• MIODUSZEWSKI W. 2008. Kilka uwag dotyczących gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 4 s. 193-198.
• OSTROWSKI J., ŁABĘDZKI L. (red.) 2008. Atlas niedoborów wodnych roślin uprawnych i użytków zielonych w Polsce. Falenty. Wydaw. IMUZ ss. 19+32 mapy.
• PROEKO CDM Sp. z o.o. 2008. Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015) [online]. Warszawa. [Data dostępu 10.02.2011]. Dostępny w Internecie: www.zegluga.wroclaw.pl/doc/strategia/pdf
• RIJSBERMAN F.R. 2006. Water scarcity: Facto or fiction. Agricultural Water Management. Vol. 80. Iss. 1-3 s. 5-22.
• Rozporządzenie RM z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną. Dz.U. 2003 Nr 16 poz. 149.
• SŁOTA H. 1997. Zarządzanie systemami gospodarki wodnej. Warszawa. Wydaw. IMGW ss. 130.
• SZYMCZAK T. 2002. Problematyka wyznaczania przepływu nienaruszalnego w warunkach małych zlewni nizinnych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. T. 2 z. 1(4) s. 137-154.
• SZYMCZAK T. 2007. Ocena dyspozycyjnych zasobów wodnych rzeki Moszczenicy oraz możliwości poboru wody do nawodnień poniżej profilu wodowskazowego w Giecznie. Falenty. ITP. Ekspertyza. Maszynopis ss. 18.
• SZYMCZAK T., BURS W. 2008. Charakterystyka hydrologiczna cieku jako źródła wody w gospodarce stawowej. W: Innowacyjne rozwiązania wodno-stawowe w hodowli ryb karpiowatych. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 60-72.
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne Dz.U. 2005 Nr 239 poz. 2019 z późn. zm.
• WIĘZIK U., WIĘZIK B. 2006. Ekologiczne uwarunkowania gospodarki wodnej w zlewniach rzek i potoków górskich. Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej PAN. Z. 28 ss. 87.
• WITOWSKI K., FILIPKOWSKI A., GROMIEC M. 2008. Obliczanie przepływu nienaruszalnego. Poradnik. Wydanie drugie rozszerzone. Warszawa. IMGW ss. 123.