Ekstremalne wartości klimatycznych bilansów wodnych we Wrocławiu-Swojcu

• Autorzy: Bryś K. , Bryś T.

Warianty tytułu

EN

Extreme values of climatic water balances in Wrocław-Swojec

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono dynamikę i uwarunkowania cyrkulacyjne oraz radiacyjne ekstremalnych wartości klimatycznych bilansów wodnych we Wrocławiu-Swojcu w latach 1891-2003. Rozpatruje się w niej sumy miesięczne oraz sekwencje 2-, 3-, 4-, 6- i 12-miesięczne badanych ekstremów i uzupełnia je analizą przebiegów 2-, 3-, 7-, 11-letnich i innych sum konsekutywnych. Koncentrując się na wartościach klimatycznych bilansów wodnych z sezonu wegetacyjnego, wiąże się je z bilansami wodnymi okresów poprzedzających, uwypuklając moderującą rolę jesienno-zimowych oraz wczesnowiosennych zapasów wody gruntowej w ukształtowaniu letnich stosunków wodnych w agroekosystemach. Uzyskane wyniki świadczą o falowym przebiegu długookresowej dynamiki ekstremów. Wyróżnia się tendencja do grupowania wartości ekstremalnych w pewnych dekadach lat i braku ich występowania w pozostałych okresach. Taki charakter zmian jest silnie związany z przemiennością epok Oscylacji Północnoatlantyckiej (NAO) i prawdopodobnie sekularnym rytmem aktywności słonecznej. W wyniku analizy wieloletniej zmienności ekstremów klimatycznych bilansów wodnych, czyli różnicy między opadem normalnym i parowaniem wskaźnikowym oraz ich uwarunkowań, uzyskano możliwość lepszego rozpoznania problematyki suszy i lat nadmiernie wilgotnych w skali regionalnej.

EN

The paper presents the dynamics, circulation and radiation conditions of climatic water balances KWB in Wrocław-Swojec in the years 1891-2003. Monthly sums and the 2-, 3-, 4-, 6-, 12-months sequences of extremes have been analyzed. Also, 2-, 3-, 7-, 11-years and other consecutive sums of the parameters have been studied. Climatic water balances of the vegetation season have been coupled with those in preceding periods, especially in the autumn and winter-early spring months, to underline the importance of ground water resources for the summer water regime in agroecosystems. The results demonstrated fluctuating character of the long-term dynamics of the extremes. There was a tendency of concentrating the anomalies in certain decades and their lack in others. The character of variations was strongly associated with changes of the North Atlantic Oscillation (NAO) epochs and probably with the secular rhythm of solar activity. Analyses of the long-term variability of the extremes in climatic water balances (the difference between precipitation P and reference evaporation Eo) and their determinants allowed for better understanding the problems of droughts and extremely wet years in the regional scale.

Słowa kluczowe

PL

cyrkulacja atmosferyczna; klimatyczne bilanse wodne; opady; parowanie wskaźnikowe; wartości ekstremalne

EN

atmospheric circulation; climatic water balance; extreme values; precipitation; reference evaporation

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 5, z. 2
• Strony: 11--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., wykr.

Twórcy

autor

Bryś K.

• Akademia Rolnicza, Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław; tel. [phone]

autor

Bryś T.

• Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska

Bibliografia

• BAC S., 1968. Studia nad parowaniem z wolnej powierzchni wodnej, parowaniem terenowym i ewapotranspiracją potencjalną. Zesz. Nauk. WSR Wroc. Melior. 13 nr 80 s. 7-68.
• BRYŚ K., 2002. Nowy wrocławski wzór na parowanie potencjalne. Rocz. AR Pozn. 330. Melior. Inż. Środ. nr 23 s. 9-21.
• BRYŚ T., 2003. Variability of saturation deficit at Wrocław in the 20th century and some of its conditions. W: Man and climate in the 20th century. St. Geogr. Uniw. Wroc. 75 s. 203-215.
• BRYŚ K., BRYŚ T., 2002. Wpływ wahań NAO na zmienność warunków wilgotnościowych, radiacyjnych, dynamicznych i ewaporacyjnych we Wrocławiu-Swojcu w latach 1946-2000. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych I hydrologicznych Polski. Pr. zbior. Red. A. A. Marsz, A. Styszyńska. Gdynia: Akad. Morska s. 147-160.
• BRYŚ K., BRYŚ T., 2003. Fluctuations of global solar radiation in the 1901-2000 years at Wrocław and their relations to Wolf’s number and circulation changes. W: Man and climate in the 20th century. St. Geogr. U. Wroc. 75 s. 189-202.
• BRYŚ K., BRYŚ T., 2004. Dynamika wieloletnich zmian parowania wskaźnikowego oraz klimatycznych bilansów wodnych we Wrocławiu. W: Bilanse wodne ekosystemów rolniczych. Pr. zbior. Red. M. Rojek. Monogr. 38 Zesz. Nauk. AR Wroc. 503 s. 120-140.
• DEGIRMENDŻIĆ J., KOŻUCHOWSKI K., WIBIG J., 2000. Epoki cyrkulacyjne XX wieku i zmienność typów cyrkulacji atmosferycznej w Polsce. Prz. Geofiz. z. 3-4 s. 221-238.
• DUBICKA M., 1994. Wpływ cyrkulacji atmosfery na kształtowanie warunków klimatu (na przykładzie Wrocławia). St. Geogr. 60 Acta Univ. Wratisl. no 1581 ss. 296.
• EWERT A., 2000. Porównanie przestrzennych rozkładów wskaźników kontynentalizmu pluwialnego na obszarze Polski. Acta Univ. Nicolai Copernici Geogr. 31 Nauki Mat.-Przyr. z. 106 s. 111-127.
• JAWORSKI J., 1979. Rzeczywisty a wskaźnikowy opad atmosferyczny w zlewni górnej Wilgi. Prz. Geofiz. z. 3-4 s. 281-292.
• KOŻUCHOWSKI K., 2004. Zmienność opadów atmosferycznych w Polsce w XX i XXI wieku. W: Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce. Pr. zbior. Red. K. Kożuchowski. Łódź: UŁ s. 47-57.
• ŁABĘDZKI L., BĄK B., 2004. Standaryzowany klimatyczny bilans wodny jako wskaźnik suszy. Acta Agrophys. vol. 3 (1) s. 117-124.
• MRUGAŁA SZ., 2002. Opady atmosferyczne o normalnej i anomalnej wysokości na obszarze Polski (1951-1990). Rozpr. Habil. 66. Lublin: UMCS ss. 194.
• OSUCHOWSKA-KLEIN B., 1978. Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej. Warszawa: IMGW, WKiŁ ss. 192.
• OSUCHOWSKA-KLEIN B., 1991. Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej. Warszawa: IMGW, WKiŁ ss. 50.
• ROJEK M., 1984. Ocena rzeczywistego przychodu opadów do powierzchni zlewni na podstawie klimatycznych bilansów wodnych i odpływów. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 288 s. 103-113.
• Susze na obszarze Polski w latach 1951–1990, 1995. Mater. Bad. Warszawa: IMGW ss. 142.
• TWARDOSZ R., 1997. Homogenizacja serii pomiarów opadów atmosferycznych na stacji meteorologicznej w Krakowie. W: Wahania klimatu w Krakowie (1792-1995). Pr. zbior. Red. J. Trepińska. Kraków: UJ s. 89-95.