Renaturyzacja dolin jako metoda ochrony przeciwpowodziowej - efekty przyrodnicze wybranych projektów europejskich

• Autorzy: Siedlecki T. , Kotowski W.

Warianty tytułu

EN

Restoration of river valleys as a method of flood control - biological effects of some european projects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zestawiono i przedyskutowano efekty przyrodnicze 15 europejskich projektów prowadzonych w dolinach rzek, w czasie realizacji których wykorzystano zabiegi charakterystyczne dla ekologicznych metod ochrony przeciwpowodziowej. We wszystkich tych projektach uzyskano (łub zakłada się uzyskanie) pozytywnego efektu ekologicznego netto podejmowanych działań. Powszechnie wymienianym pozytywnym efektem realizacji projektów jest poprawa warunków bytowania ornitofauny w dolinach rzecznych, a w samych rzekach - polepszenie warunków siedliskowych reofilnych gatunków ryb. Najważniejszą, ze względów przyrodniczych, przeszkodą w łączeniu funkcji ochrony przyrody i ochrony przeciwpowodziowej wydaje się eutrofizacja siedlisk. Istnieje również niebezpieczeństwo degradacji przyrodniczej wyłączanych z produkcji cennych przyrodniczo łąk i pastwisk półnaturalnych, jak również dalszej degradacji obszarów silnie przekształconych. W kontekście tego ważne staje się zachowanie tradycyjnych form gospodarowania rolniczego na części obszarów poddawanych zalewom. W literaturze dotyczącej tych projektów stosunkowo często opisywane są krótkotrwałe efekty negatywne związane z fazą realizacji działań inżynieryjnych. Długotrwałe negatywne efekty ekologiczne zdarzają się rzadko i dotyczą przede wszystkim zmniejszenia pojemności ekosystemu w stosunku do niektórych grup organizmów w następstwie zmiany struktury siedlisk. Szersze zastosowanie ekologicznych metod ochrony przeciwpowodziowej może być trudne, wymaga wypracowania kompleksowego modelu gospodarki wodnej w skali całej zlewni i akceptacji społecznej. Wydaje się jednak, że dla wielu obszarów jest to najkorzystniejsze rozwiązanie, mogące uwzględniać interesy ochrony przyrody i gospodarki człowieka.

EN

Biological effects of 15 European projects carried out in river valleys are presented and discussed in the paper. Measures typical for ecological methods of flood control were applied during implementation of these projects. Net positive ecological effect was obtained (or was assumed) in all undertaken actions. Commonly acknowledged effect of the projects is the improvement of habitat condi-tions for avifauna in river valleys and for rheophilous fish species in the rivers themselves. Eutrophication seems to be the most important obstacle in combining nature conservation and flood control functions. There is also a threat of biological degradation of valuable meadows and pastures excluded from production and of further degradation ofhighly transformed areas. Therefore, maintaining traditional forms of agricultural management on parts of flooded areas is of crucial importance. Short-term negative effects associated with the engineering phase of project implementation are often described in the literature. Long-term negative ecological effects occur seldom and pertain mainly to the decrease of ecosystem's carrying capacity for some groups of organisms as a conse-quence of changes in the habitat structure. Broader application of ecological methods of flood control might be difficult - it requires public acceptance and an elaboration of the complex model of water management for the whole catchment basin. It seems, however, that this approach is best for many areas through combining the interests of nature protection and economy.

Słowa kluczowe

PL

ekosystem dolin rzecznych; obszary zalewowe; ochrona przeciwpowodziowa; renaturyzacja mokradeł; zintegrowana gospodarka wodna

EN

flood control; flooded areas; integrated water management; river valley ecosystems; wetland restoration

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2006
• Tom: T. 6, z. 2
• Strony: 317--334
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz.

Twórcy

autor

Siedlecki T.

autor

Kotowski W.

• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Zakład Ochrony Przyrody Obszarów Wiejskich, al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn; tel. [phone], w. 245,

Bibliografia

• Anthropogenic influence on wetlands biodiversity and sustainable management of wetlands, 2005. Pr. zbior. Red. W. Kotowski. Warszawa: Wydaw. SGGW ss. 172.
• BAPTIST M., 2004. Flood detention and nature development in Lonjsko Polje; work in progress. Lonjsko Polje Nature Park Bull. vol. 1 no 2.
• De Masswerken, hoogwaterbescherming en bevordering van de scheepvaartroute. http://www. maaswerken.nl
• Dolina Baryczy - działanie: http://www.barycz.pl/dzialanie.php?id=7
• Donau, Die Ruckkehr, 1997. Wien: WWF Österreich, Wasserstraβendirektion, Nationalpark Donau-Auen GmbH.
• DUEL H., BAPTIST M.J., PENNING W.E., 2002. Cyclic floodplain rejuvenation. A new strategy based on floodplain measures for both flood risk management and enhancement of the biodiversity of the River Rhine. IRMA-SPONGE final report.
• Ecoflood guidelines: how to use floodplains for flood risk reduction, 2006. Pr. zbior. Red. M.S.A. Blackwell, E. Maltby. Eur. Comm., Directorate-Gen. Res. EUR 22001 (dostępne również na: http://levis.sggw.waw.pl/ecoflood).
• Evaluatie nevengeulen Gamerensche Waard 1996-2002, 2004. Pr. zbior. Red. L.H. Jans.RIZA-report 2004.024. Lelystad. Inst. Inland Waste Water Treatm. RIZA (dostępne również na: http://www.rijkswaterstaat.nl/rws/riza/home/publicaties/rapporten/2004/2004_024.htm).
• Floods: climate change and adaptation strategies for human health, 2002. Rep. WHO Meet., 30th June to 2nd July 2002, London, UK. Copenhagen: WHO Reg. Office Eur. ss. 49.
• GROOTJANS A.P., VAN DIGGELEN R., BAKKER J.P., 2005. Restoration of mires and wet grasslands. W: Restoration ecology: the new frontier Pr. zbior. Red. J. van Andel, J. Aronson. Oxford: Blackwell Publ. s. 111-123.
• HANSEN H.O., 2003. Restoration of the Skjern River - Denmark’s largest restoration project. Verh. Intern. Vereinigung Theoretische Angewandte Limnol. 28(4) s. 1810-1813.
• HARASZTHY L., 1999. Conservation of the natural values of the Tiszavalley in Hungary. WWF Fuzetek 14. Budapest.
• Harnessing the Harbourne. A flood defence scheme for Harbertonford: http://www.environment agency.goc.uk./commondata/acrobat/ea_harbertonford_641725.pdf
• HELMER W., 1993. Uiterwaardpark Meinerswijk. 1989-1992: De Beginperiode. Gemeente Arnhem – Wereld Natuur Fonds. (Stichting Ark). Laag Keppel: Stroming - III.
• HOLMES N.T.H., NIELSEN M.B., 1998. Restoration of the rivers Brede, Cole and Skerne: a joint Danish and British EU-LIFE demonstration project. 1. Setting up and delivery of the project. Aquatic Conserv. Marine Freshwater Ecosys. 8 no 1 s. 185-196.
• JUNK W.J., BAYLEY P.B., SPARKS R.E., 1989. The flood pulse concept in river-floodplain systems. W: Pr. zbior. Red. D.P. Dodge. Proc. Intern. Large River Symp. (LARS). Can. Spec. Publ. Fish. Aquatic Sci. 106 s. 110-127.
• KONIECZNY K., 2001. Dolina Łachy. W: Ochrona przyrody w praktyce. Podmokłe łąki i pastwiska. Pr. zbior. Red. R. Guziak, S. Lubaczewska. Wrocław: PTPP „pro Natura” s. 133-135.
• KOTOWSKI W., 2003. Wartości przyrodnicze fitocenoz siedlisk rolniczych w dolinach rzecznych. W: Aktualne problemy ochrony mokradeł. Woda Środ. Obsz. Wiej. Rozpr. nauk. monogr nr 4 s. 43-61.
• KOTOWSKI W., PENNING E., PLATTEEUW M., SIEDLECKI T., DE SWART E., 2006. Case studies. W: Ecoflood guidelines: how to use floodplains for flood risk reduction. Pr. zbior. Red. M.S.A. Blackwell, E. Maltby. Eur. Comm. Directorate-Gen. Res. EUR 22001 s. 111-144 (dostępne również na: http://levis.sggw.waw.pl/ecoflood).
• KUNDZEWICZ Z. W., MENZEL L., 2005. Natural flood reduction strategies - a challenge. Intern. J. River Basin Manag. vol. 3 no. 2 s. 125-131.
• MALTBY E., BLACKWELL M.S.A., 2005. Managing riverine environments in the context of new water policy in Europe. Intern. J. River Basin Man. vol. 3 no 2 s. 133-141.
• MIDDELKOOP H., VAN HASELEN C.O.G., 1999. Twice a river. Rhine and Meuse in the Netherlands. RIZA report 99.003. Arn-hem: Nation. Inst. Inland Water Man. Waste Water Treatm. RIZA.
• MOHL A., 2004. LIFE river restoration projects in Austria. W: Pr. zbior. Red G. Dragutin. Proc. 3rd Fur. Con£ River Restoration Zagreb, Croatia, 17-21 May 2004 s. 201-209 (dostępne również na: http://www.rijkswaterstaat.nl/rws/riza/ecrr/pdf/3rd_conference_abstarcts/21_mohl.pdf).
• PLATTEUW M., 2005. Could ecological flood defenses be used as functional stepping-stones along migration routes of wetland birds? A theoretical approach. Ecohydrol. Hydrobiol. vol. 5 no 1 s. 87-93.
• Nietechniczne metody ochrony przed powodzią. Możliwości i ograniczenia, 2005. Pr. zbior. Red. S. Ignar. Warszawa: SGGW ss. 136.
• PLATTEEUW M., KOTOWSKI W., 2006. Flood restoration contributes to nature conservation. W: Ecotlood guidelines: how to use floodplains for flood risk reduction. Pr. zbior. Red. M.S.A. Blackwell, E. Maltby. Eur. Comm. Directorate-Gen. Res. EUR 22001 s. 60-70 (dostępne również na: http://levis.sggw.waw.pl/ecoflood).
• PLATTEEUW M., PIETERSE N., 2005. Why we need to know more about the relationships between flood regimes and the res-ponses of nature and natural processes. Ecohydrol.. Hydrobiol. vol. 5 no 1 s. 7-14.
• Regelsbrunner Au restoration project: http://www.aquamedia.at/templates/index.cfm/id/1347.
• Ruimte voor de rivier: http://www.ruimtevoorderivier.nl
• The River Brede - enriching our countryside: http://www.therrc.co.uk/projects/brede_brochure.pdf
• The Skjern River: http://www.sns.dk/natur/netpub/Skjernaa/engelsk/forudeng.htm
• TOCKNER K., MALARD F., WARD J.V., 2000. An extension of the flood pulse concept. Hydrol. Process. 14 s. 2861-2883.
• VAN DEN BERGH E., VAN DAMME S., GRAVELAND J., DE JONG D., BATEN I., MEIRE P., 2005. Ecological rehabilitation of the Schelde Estuary (The Netherlands, Belgium; Northwest Europe): linking ecology, safety against floods, and accessibility for port development. Restor. Ecol. 13 s. 204-214.
• VAN DER PERK J.C., 1996. Afferdensche en Deestsche Waarden. Inrichtingsplan. RIZA report 96.054. Lelystad: Inst. Inland Water Manag. Waste Water Treatm. RIZA.
• VANNOTE R.L, MINSHALL G.W., CUMMINS K.W., SEDELL J.R., CUSHING C.E., 1980. The river continuum concept. Can. J. Fish. Aquat.Sci. 37 s. 130-137.
• WWF - A Tisza-LIFE programról. http://www.wwf.hu/en/wwfrol_1_1_3_tisza_1.php