Niżówki i wezbrania górnej Wilgi

• Autorzy: Kaznowska E. , Chudy Ł.

Warianty tytułu

EN

Low flows and floods in the upper Wilga River

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono analizę niżówek i wezbrań górnej Wilgi po profil Oziemkówka w latach 1977-2003 oraz dodatkowo opis wezbrania z 2005 r. W latach 1976-2000 ta rolnicza zlewnia, o powierzchni 232 km², położona na Wysoczyźnie Żelechowskiej, była specjalną zlewnią badawczą IMGW. Obecnie bogaty program pomiarowy został zlikwidowany, jedynie wodowskaz Oziemkówka wraz z przelewem włączono do sieci standardowych posterunków IMGW. Za minimalny czas trwania niżówki przyjęto 10 dni. Parametry niżówek wyznaczono, stosując cztery poziomy odcięcia Q_70% (przepływ o prawdopodobieństwie przewyższenia 70%), Q_90% (przepływ o prawdopodobieństwie przewyższenia 90%), WNQ (przepływ największy z minimów rocznych) i SNQ (przepływ średni z minimów rocznych). Parametry wezbrań obliczono dla przyjętych - wyznaczonych z hydrogramów przepływu - okresów trwania wezbrań. Objętości szczytów fal wezbraniowych obliczono, "odcinając" szczyty przepływem SWQ (średni z maksimów rocznych). Stosując poziom odcięcia Q_70%, stwierdzono że najdłużej - ponad 150 dni - trwały niżówki w latach: 1983, 1989, 1991, 1993 i 2003, a ich deficyty odpływu wynosiły ok. 2 mln m³. Czas trwania najdłuższych niżówek wyznaczonych, za pomocą Q_90%, wynosił od 69 do 111 dni, w związku z czym deficyt osiągnął wartość 0,4-0,7 mln m³. Wezbrania górnej Wilgi najczęściej występują w miesiącach wczesnowiosennych i zimowych. Podczas największych wezbrań w latach: 1977, 1979, 1982 i 2005 przepływy maksymalne przekraczały 30 m³·s-¹. Największą objętością odpływu - ponad 30 mln m³ - odznaczało się wezbranie roztopowe w 1979 r. Szczyty największych fal wezbraniowych trwały od 64 do 158 godzin, a ich objętości wynosiły od 1,1 do 5,3 mln m³. W artykule rozważono również możliwość budowy zbiornika retencyjnego na górnej Wildze, gromadzącego ok. 1 mln m³ wody, co umożliwiłoby zwiększenie przepływów niżówkowych do poziomu Q_90%. Do zmniejszenia największych wezbrań do SWQ niezbędne jest zapewnienie rezerwy powodziowej, przekraczającej 2,8 mln m³, co wydaje się niemożliwe. Projektowana retencja zbiornikowa powinna być poprzedzona analizą skutków przyrodniczych oraz zmian jakości wody w zbiorniku i w Wildze.

EN

This paper presents an analysis of low flows and floods in the Upper Wilga River to Oziemkówka gauge in the period 1977-2003 and includes the characteristics of the flood in 2005. This agricultural catchment area was a special catchment basin of the Institute of Meteorology and Water Management (IMGW) in the years 1976-2000. Daily discharge hydrographs and sums of precipitations were the basis of analysis. In authors' opinion, low discharge is when the sequence of daily discharges lower then the threshold discharges of low flow lasts at least 10 days. Parameters of low flows were calculated for 4 selected truncation levels. The largest deficit of water lasting 96 days was noted in 1992. The Upper Wilga floods occur most often in early spring and in winter. Large floods were noted in 1977, 1979, 1982 and 2005, the largest, however, was that in 1979 and it was a snow-melt flood.

Słowa kluczowe

PL

niżówki; odpływ rzeki; roztopy; wezbrania; zlewnie reprezentatywne

EN

floods; low flows; representative basin; runoff; snowmelts

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2006
• Tom: T. 6, z. 2
• Strony: 175--190
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., wykr.

Twórcy

autor

Kaznowska E.

autor

Chudy Ł.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Inżynierii i Kształtowania Środowiska, ul. Nowoursynowska 159, 02-787 Warszawa; tel. [phone],

Bibliografia

• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., MIKULSKI Z., 1984. Hydrogram wezbrania, jego rozdział genetyczny i podstawowe pojęcia. Prz. Geofiz. 29 3 s. 333–343.
• BOBIŃSKI E., MEYER W., 1992. Susza w Polsce w latach 1989–1992 na tle wielolecia 1982–1992. Gosp. Wod. 12 s. 267–277.
• BYCZKOWSKI A., 1999. Hydrologia. T. 2. Warszawa: Wydaw. SGGW ss. 356.
• CHOJNOWSKA T., 1979. Charakterystyka fizycznogeograficzna zlewni Wilgi. Gaz. Obserw. IMGW 2 (374) s. 12–14.
• CZAMARA W., WIATKOWSKI M., 2002. Ochrona zbiorników małej retencji przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi. W: Obieg wody w zmieniającym się środowisku. Pr. Inst. Geogr. Akad. Św. 7 s. 259–267.
• DĄBKOWSKI L., CIEPIELOWSKI A., GUTRY-KORYCKA M., 2003. Hydrologiczno-techniczne podstawy zabezpieczenia miasta Pruszkowa przed wylewami Utraty. W: Mater. Jubil. Konf. Nauk. „Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie” Streszczenia referatów i wystąpienia na uroczystej Sesji Rady Naukowej IMUZ. Falenty 24–25 listopada 2003. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 105–106.
• DĘBSKI K., 1970. Hydrologia. Warszawa: Arkady ss. 367.
• DIN 4049 T. 1. Hydrologie. Begriffe, Quantitativ, 1979. Normenausschuss Wasserwesen (NAW) in DIN Deutsches Institut für Normung e. V, Berlin–Köln ss. 56.
• Dynamika obiegu wody w zlewni górnej Wilgi, 1999. Pr. zbior. Red. J. Jaworski, J. Szkutnicki. Warszawa: IMGW s. 382.
• FARAT R., KĘPIŃSKA-KASPRZAK M., KOWALCZAK P., MAGER P., 1995. Susze na obszarze Polski w latach 1951–1990. Mater. Bad. IMGW Ser. Gosp. Wod. Ochr. Wód nr 16. s. 141.
• Friend raport 2002. FRIEND – a Global Perspective 1998–2002. Pr. zbior. Red. A. Gustard, G.A. Cole. Wallingford, UK: Centre Ecol. Hydrol. ss. 132.
• HORTON R. E., 1933. The role of infiltration in the hydrological cycle. Trans. Am. Geophys Union 14 s. 446–460.
• JAKUBOWSKI W., 2005. Rozkłady prawdopodobieństwa niżówek maksymalnych. Prz. Geofiz. z. 3–4 s. 229–248.
• JAKUBOWSKI W., RADCZUK L., 2004. Nizowka2003 Software Manual. W: Hydrological drought – processes and estimation methods for streamflow and groundwater. Pr. zbior. Red. L. M. Tallaksen, H. A. J. van Lanen. Dev. Water Sci. 48 CD.
• JAWORSKI J., SOCZYŃSKA U., 1979. Zadania badawcze w eksperymentalnej zlewni Wilgi. Gaz. Obserw. IMGW 2 (374) s. 6–8.
• KACZOROWSKA Z., 1962. Najsuchsze i najwilgotniejsze pory roku w Polsce w okresie 1900–1959. Prz. Geofiz. z. 3 s. 175–183.
• KASPRZYK A., KUPCZYK E., 1996. Ocena podatności systemu zlewni rzecznej na występowanie niżówek o znacznym deficycie odpływu. W: Hydrologia u progu XXI w. Konf. Hydrol. Mlądz k. Otwocka 24–27 IX Warszawa: UW s. 157–165.
• KAWKA E., 1997. Charakterystyka niżówek i wezbrań w zlewni górnej Wilgi. Warszawa: UW pr. magist maszyn. s. 53.
• KONDRACKI J., 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN ss. 440.
• Metodyka zagospodarowania zasobów wodnych w małych zlewniach rzecznych, 1995. Pr. zbior. Red. A. Ciepielowski. Warszawa: Wydaw. SGGW ss. 152.
• MIKULSKI Z., 1965. Zarys hydrografii Polski. Warszawa: PWN ss. 288.
• OZGA-ZIELIŃSKA M., 1990. Niżówki i wezbrania – ich definiowanie i modelowanie. Prz. Geofiz. z. 1–2. s. 33–44.
• OZGA-ZIELIŃSKA M., BRZEZIŃSKI J., 1994. Hydrologia stosowana. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN ss. 324.
• PARCZEWSKI W., 1960. Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach. Wiad. Sł. Hydrol. Meteorol. t. 8 z. 3. Warszawa: WKiŁ ss. 79.
• POKOJSKI W., 2002. Wpływ warunków fizycznogeograficznych na kształtowanie się przepływów niżówkowych rzek nizinnych w Polsce. Warszawa: UW rozpr. dokt. maszyn. ss. 142.
• PUNZET J., 1967. Przebieg wezbrania w dorzeczu górnej Wisły. W: Powódź w roku 1960. Mater. monogr. Warszawa: WKiŁ ss. 33–94.
• Rola retencji zlewni w kształtowaniu się wezbrań opadowych, 2003. Pr. zbior. Red. M. Gutry--Korycka, B. Nowicka, U. Soczyńska. Warszawa: UW ss. 207.
• SŁUPIK J., 1970. Methods of investigation the water cycle within a slope. St. Geomorph. Carpatho Balc. 4.
• SŁUPIK J., 1981. Rola stoku w kształtowaniu odpływu w Karpatach fliszowych. Pr. Geogr. 142. Warszawa: Inst. Geogr. Przestrz. Zagospod. PAN ss. 98.
• SOCZYŃSKA U., 1979. Rola zlewni reprezentatywnych i eksperymentalnych w hydrologii. Gaz. Obserw. IMGW 2 (374) s. 3–5.
• STACHÝ J., FAL B., DOBRZYŃSKA I., HOŁDAKOWSKA J., 1996. Wezbrania rzek polskich w latach 1951–1990. Mater. Bad. Ser. Hydrol. Oceanol. 20. Warszawa: IMGW ss. 80.
• Susza 1992. Zasięg, natężenie, przyczyny i skutki, wnioski na przyszłość, 1992. Pr. zbior. Red. H. Słota. Mater. Bad. Ser. Hydrol. Oceanol. 16. Warszawa: IMGW ss. 40.
• SZKUTNICKI J., 1995. Przelewy pomiarowe w zlewni górnej Wilgi. Mater. Bad. Ser. Hydrol. i Oceanol. 18. Warszawa: IMGW ss. 36.
• SZYMCZAK T., 1993. Formowanie się wezbrań opadowych w małej zlewni nizinnej. W: Program badań w małych zlewniach rzecznych dla potrzeb ochrony i kształtowania środowiska – stan obecny i przyszłość. Mater. Konf. 17 września 1993. Warszawa: IMGW s. 141–154.
• SZYMCZAK T., 2004. Koncepcja obszarów czynnych w zlewni jako podstawa modelowania wezbrań opadowych. Wykład wygłoszony na 32. Szkole Hydrologii Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, Mlądz k. Otwocka.
• SZYMCZAK T., SZELENBAUM C., 2003a. Identyfing runoff source areas in a small lowland catchment using topografic wetness index. J. Water Land Dev. 7 s. 49–64.
• SZYMCZAK T., SZELENBAUM C., 2003b. Badania odpływu podpowierzchniowego w zlewni górnej Mławki. Wiad. Melior. nr 2 s. 89–93.