Bilans azotu i fosforu w rolniczych obszarach karpackich o niekorzystnych warunkach gospodarowania

• Autorzy: Smoroń S. , Twardy S. , Kuźniar A.

Warianty tytułu

EN

Nitrogen and phosphorus balance in carpathian agricultural less favoured areas (lfa)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań było określenie salda bilansu azotu i fosforu, obliczonego metodą "na powierzchni pola", z wykorzystaniem komputerowego programu "Macrobil", uwzględniającego po stronie przychodów ilości dostarczane z nawozami naturalnymi, mineralnymi, opadem atmosferycznym i w wyniku wiązania mikrobiologicznego (w przypadku N), a po stronie rozchodu - wynoszenie z plonem roślin uprawnych. Badania prowadzono na terenach karpackich, w granicach zlewni górnej Wisły, o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), na których występują specyficzne utrudnienia, i ONW górskich. Wyniki bilansów wykazały, że nadmiar analizowanych składników na obszarach ONW o specyficznych utrudnieniach nie przekraczał 30 kg N·ha-¹ UR (od 2,0 do 21,4 kg N·ha-¹ UR), a w przypadku P zawierał się w granicach od 1,2 do 4,4 kg·ha-¹ UR. Na ONW górskich wartości te wynosiły odpowiednio: od -2,4 do 23,1 kg N·ha-¹ UR oraz od -2,5 do 4,8 kg P·ha-¹ UR. W świetle przeprowadzonych badań można stwierdzić, że na tych terenach z niskonakładową produkcja rolniczą nie występuje zagrożenie nadmiernym wzbogacaniem azotanami wody gruntowej pod użytkami rolnymi.

EN

The objective of the study was to determine nitrogen and phosphorus balance with the "on the field surface" method using the MACROBIL computer programme. The programme compares nutrient input delivered with manure, fertilizers, precipitation and microbial N fixation with the output of nutrients removed in plant yield. Studies were carried out in the Carpathian region, within the upper Vistula River basin which is classified as Less Favoured Areas (LFA) with specific difficulties and LFA belonging to mountain categories. The balance showed that an excess of analysed compounds in the LFA of specific difficulties did not exceed 30 kg N·ha-¹ AL (from 2.0 to 21.4 kg N·ha-¹ AL). The excess of P varied from 1.2 to 4.4 kg·ha-¹ AL. In the mountain LFA the respective values were from -2.4 to 23.1 kg N·ha-¹ AL and from -2.5 do 4.8 kg P·ha-¹ AL. The study confirmed that in areas with low-input agricultural production, excessive nitrogen enrichment did not pose a threat to the ground water under agricultural lands.

Słowa kluczowe

PL

azot; bilans składników; fosfor; obszary karpackie ONW

EN

Carpathian areas; compound balance; LFA; nitrogen; phosphorus

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 10, z. 4
• Strony: 225--236
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., wykr.

Twórcy

autor

Smoroń S.

autor

Twardy S.

autor

Kuźniar A.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków; tel. [phone],

Bibliografia

• BARSZCZEWSKI J., JANKOWSKA-HUFLEJT H., WOLICKA M., 2007. Analiza bilansu azotu, fosforu i potasu w łąkarskich gospodarstwach ekologicznych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie t. 7 z. 2b (21) s. 7-19.
• Baza danych regionalnych GUS. Rolnictwo. www.stat.gov.pl
• Bilansowanie składników pokarmowych w gospodarstwie na powierzchni pola. Opis programu Macrobil: www.iung.pulawy.pl/Macrobil.html
• Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego: www.kzgw.gov.pl/636.html
• IGRAS J., SCHIMMELPFENNIG Z., 1997. Nadmiar czy niedobór azotu w rolnictwie polskim. W: Nadmiar azotu w rolnictwie czynnikiem zagrożenia zdrowia człowieka. Międzynarodowa konferencja. Warszawa 9-10.01.1997 r. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 97-104.
• KOPACZ M., TWARDY S., 2006. Zmiany użytkowania ziemi w zlewni górnego Dunajca w aspekcie wybranych parametrów jakościowych wód powierzchniowych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie t. 6 z. 2 (19) s. 191-202.
• KUŹNIAR A., TWARDY S., KOSTUCH M., JANOTA J., 2007. Tendencje zmian w użytkowaniu ziemi w obszarach przygranicznych Karpat (na przykładzie zlewni Sanu). Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich z. 54 s. 112-119.
• KUŹNIAR A., TWARDY S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M., 2008. Impact of land use on the surface water quality of the Wiar River (the San catchment area). Polish Journal of Environmental Studies vol. 17 no 3A s. 362-366.
• MARCINKOWKI T., 1996. Bilans azotu oraz zawartość azotanów w środowisku glebowo-wodnym w gospodarstwach regionu Żuław Wiślanych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych z. 440 s. 231-237.
• MARCINKOWKI T., SAPEK A., 1998. Phosphorus balance in selected farms of Elbląg provinces. W: Phosphorus in agriculture and quality protection. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 35-38.
• NIEDŹWIEDŹ T., OBRĘBSKA-STARKLOWA B., 1991. Klimat. W: Dorzecze Górnej Wisły. Cz. 1. Pr. zbior. Red. I. Dynowska, M. Maciejewski. Warszawa-Kraków: PWN s. 68-84.
• Oferta IUNG. Programy komputerowe: www.iung.pulawy.pl/_Oferty.html
• PIETRZAK S., 1996. Bilans azotu w gospodarstwie rolnym – metoda i interpretacja. W: Nadmiar azotu w rolnictwie czynnikiem zagrożenia zdrowia człowieka. Międzynarodowa Konferencja. Warszawa 9-10.01.1997 r. Falenty: Wydaw. IMUZ ss. 71-77.
• PIETRZAK S., 2002. Ocena potencjalnych strat azotu na podstawie bilansu w gospodarstwach rolnych o zróżnicowanym udziale użytków zielonych. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie nr 2 ss. 58.
• PIETRZAK S., 2002a. Bilanse i emisje składników nawozowych w gospodarstwach demonstracyjnych. Zeszyty Edukacyjne 7. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 47-56.
• PIETRZAK S., 2005. Optymalizacja wykorzystania azotu i fosforu w gospodarstwach prowadzących chów bydła mlecznego na Podlasiu. Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie nr 13 ss. 129.
• PIETRZAK S., MICHALSKI W., PERKA J., RYBKA U., SAPEK A., 1997. Bilans azotu w gospodarstwie rolnym jako przedmiot edukacji rolniczej. Zeszyty Edukacyjne 4. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 57-62.
• PIETRZAK S., SAPEK A., 1996. Ocena zagrożeń dla środowiska pochodzących ze źródeł rolniczych na podstawie bilansu azotu w gospodarstwie rolnym. W: Technika i technologia w ochronie środowiska. Lublin-Nałęczów. I Forum Inżynierii Środowiska. Lublin: Wydaw. Ekoinż. s. 12-130.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Dz. U. 2003 r. nr 4 poz. 44.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. 2004 nr 73 poz. 657
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji do prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Dz. U. 2004 nr 32 poz. 284.
• SAPEK A., 1996. Nitrogen balance on national, regional and farm level in Poland. W: Progress in nitro gen cycling studies. Pr. zbior. Red. O. Van Cleenput, G. Hofman, A. Vermoesen. Dordrecht: Kluwer Acad. Publ. s. 371-375.
• SAPEK A., PIETRZAK S., 1996. Bilans azotu w rolnictwie polskim - prognoza rozpraszania azotu do środowiska. W: Nadmiar azotu w rolnictwie czynnikiem zagrożenia zdrowia człowieka. Międzynarodowa konferencja. Warszawa 9-10.01.1997 r. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 88-96.
• SAPEK A., PIETRZAK S., 2000a. Bilans fosforu i potasu w gospodarstwach nastawionych na produkcję zwierzęcą jako podstawa do zaleceń nawozowych. W: Dobre praktyki w rolnictwie – Sposoby ograniczania zanieczyszczeń wód. Przysiek: RCDRRiOW s. 72-79.
• SAPEK A., PIETRZAK S., 2000b. Potassium and phosphorus farm-gate balance in livestock farms a basis fertilizer recommendations. W: Potassium and phosphorus: fertilization effect on soil and crops. Proc. Regional IPI Workshop, October 23-24, Lithuania s. 56-60.
• SMOROŃ S., 1996. Bilans azotu w gospodarstwach indywidualnych województwa nowosądeckiego. Sądecki Informator Rolniczy nr 8 s. 19-20.
• SMOROŃ S., 1999. Stężenia składników nawozowych w wodach gruntowych gospodarstwa rolnego. W: Rola użytków zielonych i zadrzewień w ochronie środowiska rolniczego. Międzynar. Konf. Nauk.-Tech. Kraków-Jaworki 21-22.X. Kraków: Wydaw. AR s. 319-330.
• SMOROŃ S., 2001. Bilans składników pokarmowych na przykładzie wielokierunkowego gospodarstwa rolnego. Woda Środowisko Obszary Wiejskie t. 1 z. 1(1) s. 201-212.
• SMOROŃ S., KUŹNIAR A., 2006. The seasonal changes of a surface water quality in the tourist areas of the Podhale (the western Carpathians). Polish Journal of Environmental Studies vol. 15 no 5c s. 90-93.
• STALENGA J., JOŃCZYK K., KUŚ J., 2004. Bilans składników pokarmowych w ekologicznym i konwencjonalnym systemie produkcji roślinnej. Annales UMCS vol. 59 nr 1 Sect. E s. 383-389.
• SZPONAR L., PAWLIK-DOBROWOLSKI J., DOMAGAŁA R., TWARDY S., TRACZYK I., 1996. Bilans azotu, fosforu i potasu w rolnictwie polskim. Prace IŻŻ 80 s. 5-60.
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz.U. 2001 nr 115 poz. 1229.
• WITEK T., GÓRSKI T., KERN H., ŻUKOWSKI B., BUDZYŃSKA K., FILIPIAK K., FIUT M., STRZELEC J., 1994. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. Pr. zbior. Red. T. Witek. Suplement A-57. Puławy: IUNG ss. 248.
• ZASTAWNY J., JANKOWSKA-HUFLEJT H., WRÓBEL B., 2001. Podstawowe założenia systemu niskonakładowej produkcji rolniczej. W: Niskonakładowa produkcja rolnicza z wykorzystaniem pasz na użytkach zielonych w Karpatach Polskich. Pr. zbior. Red. H. Jankowska-Huflejt, J. Zastawny. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 21-31.